سیدمحمدتقی قبولی درافشان یکشنبه هفتم دی، در پیشنشست همایش «بازخوانی اندیشهها، آثار و نوآوریهای علامه فرزانه آیتالله محمد واعظزاده خراسانی»، که با حضور اساتید حوزه و دانشگاه، دانشجویان و علاقهمندان، در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، اظهار کرد: این همایش صرفاً یادبود یک شخصیت علمی برجسته نیست بلکه تلاشی آگاهانه برای بازخوانی و احیای یک سنت فکری زنده و اثرگذار در سپهر علوم اسلامی معاصر به شمار میرود.
وی اظهار کرد: دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد که در سال ۱۳۳۷ تأسیس شد، از نخستین نهادهای آموزش عالی کشور بود که مأموریت خود را بر پیوند نظاممند میان سنت علمی حوزه و فضای دانشگاهی استوار ساخت. در چنین بستری، حضور استادانی برخوردار از هر دو سنت علمی حوزه و دانشگاه، نقشی تعیینکننده در شکلگیری هویت علمی این دانشکده ایفا کرد.
رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه آیتالله واعظزاده خراسانی در سال ۱۳۳۹، تنها دو سال پس از تأسیس دانشکده، با تشویق حضرت آیتالله دکتر شهید بهشتی به جمع استادان این مجموعه پیوست، تصریح کرد: این امر نشاندهنده نگاه راهبردی و آیندهنگرانه به نقش استادانی بود که میتوانستند زبان مشترکی میان سنت علمی حوزههای علمیه و نظام آموزش عالی دانشگاهی برقرار سازند. حضور آیتالله واعظزاده در دانشکده الهیات، از همان آغاز، حضوری اثرگذار و هویتساز بود و نقش مهمی در تثبیت جایگاه علمی این مجموعه ایفا کرد.
وی افزود: آیتالله محمد واعظزاده خراسانی از جمله عالمانی بود که با بهرهمندی از میراث علمی حوزههای علمیه و درک دقیق الزامات آموزش و پژوهش دانشگاهی، نقشی ممتاز در پیوند میان این دو سنت علمی ایفا کرد. حضور ایشان در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، بهویژه در سالهای آغازین شکلگیری و تثبیت این دانشکده، حضوری صرفا آموزشی یا مقطعی نبود، بلکه حضوری هویتساز و جهتدهنده به مسیر علمی این مجموعه به شمار میرفت.
قبولی درافشان با بیان اینکه آیتالله واعظزاده افق نگاه دانشجویان را از آموزش نقلی صرف، به سوی تحلیل تاریخی روشمند و مسئلهمحور سوق داد، گفت: یکی از فعالیتهای برجسته ایشان در دانشگاه فردوسی مشهد، برگزاری کنگره هزاره شیخ طوسی در سالهای ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ بود که با حضور شماری از عالمان و استادان برجسته داخلی و خارجی برگزار شد. آیتالله واعظزاده با تلاش و دقت علمی خود، آثار مهمی از شیخ طوسی را تصحیح و منتشر ساخت؛ از جمله کتاب «فهرست شیخ طوسی»، «اختیار معرفه الرجال» شیخ طوسی، یک جلد مقالات عربی و دو جلد مقالات فارسی که همگی بهعنوان مآخذ معتبر و مرجع در شناخت زندگی و آثار شیخ طوسی شناخته میشوند.
وی خاطرنشان کرد: آیتالله محمد واعظزاده خراسانی از عالمان پرکار و تأثیرگذار معاصر بود که کارنامه علمی ایشان شامل دهها عنوان کتاب، تصحیح و مقاله علمی در حوزههای فقه، اصول، حدیث، تاریخ فقه، علم رجال، مطالعات قرآنی و تقریب مذاهب اسلامی است. همچنین ایشان سالها عضو هیئت تحریریه مجله علمی پژوهشی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد بود و از این طریق نیز در ارتقای سطح علمی و جهتدهی پژوهشهای این حوزه نقشآفرینی کرد.
رویکرد تربیتی و اخلاقی؛ وجه تمایز آیتالله واعظزاده خراسانی
رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: آنچه آیتالله واعظزاده را در میان استادان دانشگاهی ممتاز میساخت، صرفا گستره دانش یا عمق تسلط علمی نبود بلکه رویکرد تربیتی و اخلاقی ایشان نیز عاملی مؤثر در این تمایز به شمار میرفت. ایشان به دانشگاه بهمثابه محل تربیت اندیشه و شخصیت مینگریست، نه صرفا محلی برای انتقال اطلاعات. دانشجویان ایشان با شیوهای از تفکر دینی آشنا میشدند که در آن وفاداری به سنت، عقلانیت، گفتوگو و توجه به نیازهای زمانه همراه بود. این رویکرد، دانشآموختگانی را پرورش داد که بعدها هر یک در عرصههای علمی، آموزشی و فرهنگی کشور منشاء اثر شدند.
وی با تاکید بر اینکه راه علمی و روش آیتالله واعظزاده خراسانی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی متوقف نمانده و همچنان تداوم دارد، بیان کرد: امروز برخی از شاگردان مستقیم و غیرمستقیم ایشان که در کلاسها و فضای علمی این استاد فرزانه پرورش یافتهاند، خود از استادان برجسته و اثرگذار دانشکده به شمار میروند و با همان نگاه روشمند، اخلاقمدار و گفتوگومحور در عرصه آموزش و پژوهش علوم اسلامی فعالیت میکنند. این تداوم نسلی، گواه آن است که اندیشه و روش آیتالله واعظزاده به یک دوره تاریخی محدود نمانده، بلکه به یک سنت علمی پایدار در این دانشکده تبدیل شده است.
تاکید آیتالله واعظزاده خراسانی بر حفظ وحدت اسلامی به کمک تقریب مذاهب
در ادامه این نشست، عبدالحمید طالبی، رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، گفت: آیتالله واعظزاده خراسانی از شاگردان برجسته آیتالله بروجردی و امام خمینی(ره) بود و تحت تأثیر پدر و اندیشههای بروجردی، به تقریب مذاهب علاقهمند شد. پدر، مجله «رسالةالاسلام» را به ایشان معرفی کرد و همین زمینه ورود جدی ایشان به بحث تقریب شد.
وی با بیان اینکه آیتالله واعظزاده خراسانی معتقد بود، تقریب مذاهب، مطلوبیتی ذاتی دارد و مقدمه وحدت اسلامی است، تصریح کرد: وحدت امت اسلامی که پیامبر اکرم(ص) پس از هجرت در نخستین پیمان مدینه مطرح کردند، محور اصلی است. هجرت نقطه آغاز وحدت سیاسی اسلام است و وحدت، هم در بعد توحیدی و هم اجتماعی، رکن اساسی است که باید در همه فعالیتهای فرهنگی، علمی، فقهی و کلامی حاکم باشد. ایشان بر اهمیت حفظ وحدت امت در رفتار با هر هویت و مذهبی تأکید داشتند و سیره ائمه، بهویژه حضرت علی(ع)، نشانگر توجه ویژه به این اصل است.
طالبی خاطرنشان کرد: آیتالله واعظزاده خراسانی تاکید داشت، پیروان مذاهب اسلامی در اصول با یکدیگر اختلافی ندارند و اختلافات عمدتا در فروع است. تقریب وسیلهای برای تحقق وحدت امت است و اصول مشترک، ملاک مسلمان بودن محسوب میشود. اختلاف در مسائل فرعی نباید معیار کفر و ایمان قرار گیرد و اجتهاد و تفکر دینی، منشاء اختلافهاست که امری طبیعی بهشمار میرود.
وی افزود: ایشان تأکید داشت که «حدیث ثقلین» معیار باشد، نه احادیث خلافت. با وجود اختلافات تاریخی در خلافت، امروز تمرکز بر مرجعیت علمی اهلبیت اهمیت دارد. آیتالله واعظزاده خراسانی معتقد بود چهار دیدگاه متفاوت درباره خلافت و ولایت در میان علما و مردم وجود دارد که عبارتند از دیدگاه فقهمحور بروجردی، دیدگاه معارفمحور امام خمینی، دیدگاه عامه مردم و دیدگاه عرفا و متصوفه. این موضوع نشاندهنده تنوع فهم از مسئله خلافت و ولایت است.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با بیان اینکه آیتالله واعظزاده خراسانی تأکید داشت که بقای چهار مذهب اهل سنت، بهواسطه ارتباط ولایی و محبت آنان به اهلبیت است، گفت: تقریبا همه فرق صوفیه، شیعه و سنی، سلسله ولایت خود را به حضرت علی(ع) میرسانند و تنها نقشبندیه این سلسله را به امام جعفر صادق علیهالسلام منتهی میکند. علم ولایی که اهل طریقت باور دارند، به نظر ایشان منحصرا در اختیار اهلبیت است، اما آیتالله بروجردی این مسئله را چندان محوری نمیدانستند.
مذهب، طریق فهم دین است نه خود دین
طالبی تاکید کرد: آیتالله واعظزاده خراسانی بر این باور بود که مذهب، طریق فهم دین است نه خود دین و بسیاری از تعصبات ناشی از برداشت نادرست از مذهبی بودن است. اگر مذهب را راهی برای فهم دین بدانیم، سعهصدر و عقلانیت در مواجهه با اختلافات فرعی ایجاد میشود. در واقع، اختلاف در فروع طبیعی است و باید با نگاه تسامحآمیز پذیرفته شود. آیتالله واعظزاده معتقد بود تنها تعداد کمی از بزرگان، مانند آیتالله بروجردی، دیدگاه تقریبی داشتند و دیگران توجهی به وحدت و تقریب نداشتند.
وی با اشاره به اینکه طرحهای آیتالله واعظزاده خراسانی برای وحدت سیاسی اسلام، در فصلنامه دانشکده صالح، شامل سه گزینه بود، توضیح داد: نخست- حکومت واحد اسلامی مانند صدر اسلام، هرچند تحقق آن در شرایط کنونی بعید است، دوم- تشکیل «اتحاد جماهیر اسلامی» با حفظ اختیارات محلی و سوم- شورای رهبری یا رهبری واحد که با تجربه جمهوری اسلامی سازگارتر است و امکان اندیشیدن به رهبری واحد جهان اسلام را نیز فراهم میکند.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با بیان اینکه آیتالله واعظزاده تقریب را بهعنوان راهی برای حفظ اسلام و تشیع در برابر چالشهای جهان اسلام معرفی کرده است، تاکید کرد: ایشان با بررسی دیدگاههای مختلف درباره وحدت، ۱۰ طرح و نظریه را مورد تحلیل قرار داد که شامل اکتفا به مشترکات مذاهب، ادغام یا مصالحه میان مذاهب و تمرکز بر مرجعیت علمی اهلبیت بود. از میان این دیدگاهها، سه طرح نزدیک به نظر ایشان شامل نظریه ابنابیالحدید درباره محوریت حضرت علی(ع)، نظریه علامه سمنانی درباره تفکیک امامت و خلافت و دیدگاه آیتالله بروجردی درباره مرجعیت علمی بود.
انتهای پیام