مجموعه اماكن متبركه رضوي شامل بناهاي مختلفي است كه به تدريج در طول 12 قرن پيرامون بقعه حضرت رضا(ع) ايجاد شده است و حدود 267 هزار و 79 مترمربع مساحت دارد.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) اين بخش‌ها عبارتند از:

حرم مطهر

تقريبا مربع شكل و داراي 139 مترمربع مساحت است كه با چهار صفه به رواق هاي اطراف متصل مي باشد و ضريح مقدس امام(ع) تقريبا در وسط و زير گنبد طلايي واقع شده است.

ارتفاع ضريح از كف تا سقف مقعر مقرنس كاري شده 80/18 متر است. كف حرم با سنگ مرمر مفروش و ازاره هاي دور با كاشي هاي ممتاز چيني با نقش هاي اسليمي و مرقم به آيات و احاديث مزين شده است.

قسمت‌هاي فوقاني آيينه كاري است و در زير چند قاب شيشه اي اشيا وجواهرات نفيس قرار دارد.

ضريح

از آغاز تاكنون پنج ضريح بر روي مرقد مطهر نصب شده است.

چهار ضريح قبلي به ترتيب متعلق به عهده صفويه، افشاريه، قاجاريه و پهلوي است و ضريح كنوني در سال 1379ش. نصب شد. ضريح دوم معروف به شاهرخي به دليل موقوفه بودن همزمان در عمق 90/2 متر از كف حرم نصب شده است.

سنگ قبر

قديمي ترين سنگ قبر منسوب به سال 516 ق و مرقم به خط كوفي هم اكنون در موزه آستان قدس نگهداري مي شود. پس از آن صندوق هايي بر روي مرقد مطهر وجود داشته است. سنگ قبر فعلي كه همزمان با ضريح جديد نصب شده از سنگ مرمر يك پارچه مرقم به كتيبه هايي با مضمون تاريخ ولادت و شهادت امام رضا (ع) است.

گنبد منور

مشخص ترين و مهمترين نماد مقدس روضه رضوي، گنبد طلايي بر فراز بناي اصلي در مركز اماكن متبركه است. اين گنبد در قبل از صفويه احداث و درعهده شاه طهماسب و به سال 932 ق . طلا كاري و چند بار مرمت شده است.

گنبد منور داراي دو پوشه اصلي و يك سقف كاذب در زير پوشش نخستين است، محيط خارجي گنبد 1/42 متر و ارتفاع آن از كف حرم تا راس گنبد 2/31 متر و با كتيبه اي با خط عليرضا عباسي به صورت كمربندي مزين است.

مناره ها

در مجموع 14 مناره و شبه مناره در اماكن متبركه وجود دارد كه به ترتيب قدمت، 2 مناره كاشيكاري در صحن مسجد گوهرشاد، 2 مناره قديمي و طلايي در صحن انقلاب و 2 مناره طلايي جديد در صحن جمهوري و 6 مناره در صحن جديد الاحداث جامع رضوي قرار دارد و 2 شبه مناره (برجك ساعت) نيز بر سردر صحن هاي آزادي و انقلاب قرار دارد.

رواق ها

رواق ها، مكان هاي سرپوشيده با مساحت و ارتفاع متفاوت هستند كه به تدريج در اطراف حرم مطهر احداث شده اند و هم اكنون 23 رواق با مساحت تقريبي 9 هزار و 794 متر مربع وجود دارد و 3 رواق در دست احداث است (جمعا 26 رواق).

يكي از قديمترين رواق هاي حرم مطهر «دارالسياده» نام دارد كه از بناهاي عهد تيموري است. اين رواق به همت گوهرشاد آغا همسر شاهرخ تيموري در غرب وجنوب غربي حرم بنا شد كه كف و ارزاره تا ارتفاع 80/1 سنگ مرمر و قسمت بالاي ديواره ها و سقف آينه كاري است و با كتيبه هاي مرقم به اشعار مزين است.

دارالسياده با 373 متر مربع مساحت، محل اختصاص عبادت آقايان مي باشد.

صحن ها

صحن به حياط وسيع موجود در بين بناهاي حريم رضوي اطلاق مي گردد و هم اكنون هفت صحن قابل استفاده و چندين صحن در دست احداث وجود دارد.

قديمي ترين آنها صحن انقلاب است كه به صحن عتيق (كهنه) يا اسماعيل طلايي معروف است.

اين صحن با 6 هزار و 760 مترمربع مساحت در شمال حرم قرار دارد و سه بست شيخ طوسي، شيخ طبرسي و شيخ حر عاملي به ترتيب از سه جهت غرب و شمال و شرق به آن اتصال دارد.

قديمي ترين ايوان طلا و نيز پنجره فولاد در ضلع جنوبي و قديمي ترين سقاخانه (معروف به اسماعيل طلايي) در مركز و دو آب نما و حوض در نيمه شمالي اين صحن قرار دارد. صحن عتيق از نوع چهار ايواني است كه با 48 غرفه در دو طبقه و 12 صفحه درگاه مانند و دو گلدسته قديمي و برج ساعت و نقاره خانه مزين مي باشد. نيمه شمالي اين صحن در عهده تيموري و ديگر ضلع هاي آن در عهده صفويه احداث شده است.

وجود گنبد و گلدسته ها و سقاخانه و ايوان طلا و پنجره فولاد و نقاره خانه و ساعت قديمي و مزار شيخ حر عاملي و نخودكي اصفهاني وديگر جاذبه هاي زيارتي باعث شده تا صحن عتيق بيش از ديگر صحن ها مورد توجه زائران باشد.

با توجه به قدمت و اهميت اين صحن تاريخي و توجه زائران، رواق وسيع دارالحجه در قسمت زيرين صحن با 6 هزار و 300 متر مساحت ايجاد شده است كه يكي از رواق هاي مهم اماكن متبركه به شمار مي ايد.

بست ها

در گذشته به محل امن و مقدس براي پناهندگان گفته مي شد. اكنون فضاي باز و مستطيل شكل متصل به صحن ها و ديگر بناهاي اماكن رضوي را تشكيل مي دهد و در واقع محل انشعاب راه ها و مكان تمركز ورودي و خروجي هاي ابنيه رضوي است.

هم اكنون چهار بست قديمي و دو بست جديد داير است و دو بست درغرب و شرق صحن جامع رضوي در دست احداث مي باشد.

قديمي ترين بست در غرب و شرق صحن انقلاب قرار دارد كه بازسازي شده است.

سقاخانه ها

علاوه بر آب خوري هاي موجود در صحن ها، هم اكنون سه سقاخانه قديمي و جديد در صحن هاي انقلاب، جمهوري و قدس وجود دارد كه با گنبد طلايي و كاشيكاري مزين مي باشند و 8 سقاخانه در دو مجموعه در وسط صحن جامع رضوي در دست احداث است.

قديمي ترين آنها سقاخانه اسماعيل طلايي است كه از يادگارهاي عهد افشاريه مي باشد و در مركز صحن انقلاب واقع شده است.

نقاره خانه

يكي از بناهاي پر جاذبه و قديمي مجموعه رضوي است كه بر فراز ايوان شرقي صحن انقلاب قرار گرفته و در سال 1338 تا 1346 ش. باز سازي شده است.

مراسم نقاره زني بنا به سنت ديرينه به قولي از عهده تيموري و يا صفويه در اين مكان برگزار مي شده است.

در حال حاضر نيز يك گروه ده نفري مركب از شش كرنا نواز و چهار طبال همه روزه به جز ايام سوگواري، صبح ها قبل از طلوع و عصرها قبل از غروب آفتاب و در ماه مبارك و عياد به مناسبت هاي ويژه نقاره زني مي پردازند.

ساعت هاي قديمي

اولين و قديمي ترين ساعت در مجموعه حرم و شهر مشهد، ساعت بالاي ايوان جنوبي صحن آزادي است كه در عهده مظفرالدين شاه قاجار بر روي ايوان غربي صحن انقلاب نصب شده بود و بعدها به ايوان جنوبي صحن آزادي انتقال يافت و ساعت قديمي ديگري به جاي آن نصب شد.

از ديگر ديدني هاي حرم رضوي، ستون شاخص آفتاب واقع در صحن گوهرشاد و نيز ساعت آفتابي جديد است كه در هنگام احداث صحن جديد جمهوري و جنب سقاخانه تعبيه كردند.

مسجد بالاسر

اين مسجد قديمي كه به همت ابوالحسن عراقي، دبير غزنوي بنا شده است، حدود هزار سال سابقه تاريخي دارد و درغرب حرم مطهر واقع شده و متصل به صفه بالاسر است . كف و ازاره مسجد با سنگ مرمر پوشيده شده و قسمت هاي فوقاني ازاره، كاشيكاري و آينه كاري است و با كتيبه هايي مرقم به آيات قرآني و در اطراف محراب با كتيبه هاي آيات و احاديث مزين است.

مسجد گوهرشاد

اين مسجد در جنوب حرم و بين بست شيخ بهاء الدين و صحن امام و قدس واقع شده و از بناهاي قديمي اماكن متبركه رضوي است كه در عهد تيموريان و به سال 821 ق. به خواست گوهرشاد بيگم، همسر شاهرخ ميرزاد احداث شده و داراي 2850 مترمربع مساحت و 7400 مترمربع زيربنا است.

جامع گوهرشاد داراي چهار ايوان و هفت شبستان و شش ورودي است و يك گنبد كاشيكاري فيروزهاي بر فراز ايوان مقصوره در جنوب صحن قرار گرفته كه با دو مناره بزرگ كاشيكاري در اطراف مزين است و منبر معروف صاحب آلزمان (عج) ساخته 1243 ق. در جنوب ايوان مقصوره و در غرب محراب قديمي مسجد واقع شده است.

صحن مسجد با آبخوري هاي سنگي زيبا و آبنماي هشت گوشي در وسط زينت يافته و مثلث شاخص نصف النهار بر فراز ستون سنگي در شمال شرقي حوض قرار دارد و كفشداري 11 و 12 در دو طرف ايوان شمالي، پذيراي زائران و مجاوران است.

صحن و شبستان هاي مسجد گوهرشاد مركز اجراي مراسم سوگواري و عزاداري هيات و دستجات مذهبي مي باشد و همه روزه در ايوان مقصوره مراسم سخنراني برپاست.

مسجد ملاهاشم

اين مسجد كه ساختمان جديد آن در سال هاي اخير احداث شده است در حاشيه ضلع شمالي و ابتداي خيابان شيرازي و درغرب مدرسه نواب واقع شده است و داراي 606 مترمربع مساحت است و 1516 متر مربع زيربنا دارد.

عمليات ساختمان مسجد ملاهاشم از سال 1375 آغاز و در 1377 به بهره برداري رسيده است.

اين بنا به سبك معماري اسلامي و با نماي آجري و كاشي ساخته شده و داراي يك مناره آجري است.

انتهاي پيام