به گزارش ایسنا، متن یادداشت دکتر ابراهیم حاجیانی دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه شاهد بدین شرح است:

یکی از دغدغه‌های اصلی درباره آینده درازمدتِ فرهنگی کشور، ارائه و ترسیم تصویری از کم‌وکیف الگوی مطلوبِ شاکله هویتی جامعه ایران است. به عبارت دیگر، سؤال یا ابهام، آن است که ساختار و محتوای هویت جمعی ایرانیان در آینده چگونه باید باشد.

برای پاسخگویی به این سؤال باید به واقعیات جاری کشور از سویی و تحولات پیش رو، از سوی دیگر نظر کرد.

همچنین باید به ارزش‌های ورودی یا مطلوبیت‌های خاص نظام جمهوری اسلامی عنایت نمود و همه این چند وجه را توأماً و هم‌زمان در نظر گرفت. یعنی هم به آرمان‌ها و هم به واقعیات و محدودیت‌ها و مضیقه‌ها توجه کرد؛ به نحوی که تصویر ارائه‌شده، دچار اعوجاج یا بزرگ‌نمایی یا کوچک‌انگاری بخش‌های خاص نشود ، تا امکان و احتمال اجرای آن فراهم گردد.

پر واضح است که مهم‌ترین معیار در زمینه تصویرسازی صحیح و معقول، حفظ یکپارچگی و انسجام هویتی و فرهنگی میان بخش‌های مختلف جامعه ایران و آحاد شهروندان است تا مبادا تدابیر و تصمیمات رسمی و یا فرایندهای عینی، سرنوشت کشور را به ناکجاآباد سوق دهند.

از مجموع این دغدغه‌ها و انتظارات و با عنایت به تاریخ و ویژگی‌های فرهنگی-اجتماعی جامعه ایران و روندها و شواهد موجود و با توجه به آرمان‌های اصیل انقلاب اسلامی و نظام دینی باید گفت مهم‌ترین صفت هویت جمعی مورد نظر در ایرانِ آینده باید هم‌زیستی و هم‌نشینی ابعاد مختلف هویت ایرانیان در کنار یکدیگر باشد؛ یعنی باید در پی تقویت و احیاناً تأسیس ساختار هویتی مرکب چند پایه‌ای بود که در آن، عناصر و رگه‌های مختلف هویتی از جمله هویت ملی (تاریخی و باستانی)، هویت دینی و مذهبی (مبتنی بر آموزه‌ها و عناصر اسلامی)، هویت قومی، محلی و منطقه‌ای (به‌خصوص زبان‌های محلی) و نهایتاً عناصر فرهنگی نو (که طی چند سده گذشته به این ترکیب اضافه شده و در دوران پیش رو نیز تقویت و تعمیق خواهد شد) حضور داشته باشند؛ بنابراین باید بنا و تصویر مطلوب یا شرایط مرجح را بر شکل‌دهی به ساختار هویتی مرکب گذاشت که ارتباطات و مناسبات مثبت و هم‌افزایانه‌ای میان اجزای آن وجود دارد و تداخل یا رقابت‌های منفی در بین آنها به حداقل می‌رسد.

این هم‌نشینی یا تعایش میان رگه‌های متفاوت هویتی، موجب حفظ ثبات و همبستگی ملی می‌شود و ثبات و پایداری را در درازمدت برای ملت، جامعه و کشور ایران به ارمغان خواهد آورد. در غیر این صورت، تأکید بر هر کدام از این ابعاد و مغفول انگاشتن یا نادیده گرفتن ابعاد دیگر، باعث تولید تنش‌های فرهنگی و هویتی می‌شود و موجبات تنش‌های پردامنه را فراهم می‌کند که حتی می‌تواند هستی و یکپارچگی کنونی را به بازی بگیرد.

بر اساس این، باید ضمن توافق و اجماع خبرگانی میان نظریه‌پردازان، آحاد شهروندان نیز با این ضرورت و راهبردهای ناشی از آن آشنا شوند و نظام سیاست‌گذاری از هم اکنون در این جهت تلاش کند. بدیهی است اتخاذ هر گونه راهبرد مقابل با این تفکر یا راهبرد واگرایانه می‌تواند مولد انواع بنیادگرایی و خشونت‌گرایی افراطی از نوع قومی، مذهبی، ملی‌گرایانه و یا حتی سکولار شود که باید از آن به شدت پرهیز کرد. این تصویر مرجح و مطلوب از هویت فرهنگی جامعه ایران در سند بالادستی و آینده‌نگارانه الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت مد نظر قرار گرفته است.

بر اساس این، در بخش‌های مختلف سند الگو شاهد آن هستیم که به انحای مختلف بر انسجام اجتماعی، حفظ سرمایه اجتماعی، همبستگی اجتماعی و یا همزیستی مسالمت‌آمیز تأکید شده است.

ازآنجاکه عدالت را سرسلسله انسجام هویتی می‌توان دانست در مبانی جامعه‌شناختی سند آمده است: «عدالت، مایه حیات جامعه و قوی‌ترین زیربنای نظام اجتماعی و ملاک سیاست‌ورزی و موجب نیکو ساختن مردم و فزونی نعمت و آبادانی کشور و پایداری و پایندگی و نگهداری حکومت و پیروی مردم از آن است». در مبانی ایران‌شناختی، از سوی دیگر، تنوع‌های اجتماعی به رسمیت شناخته شده است: «ایران منظومه‌ای یکپارچه با تنوع محیطی، قومی و اجتماعی شامل الگوهای سکونت شهری، روستایی و عشایری است که وحدت فرهنگی و اعتقادی، مایه ماندگاری آن در بستر تاریخ به شمار می‌رود». علاوه بر این، در مبانی عملی به صراحت بر «وحدت ملی، اخوت اسلامی، و همزیستی مسالمت‌آمیز با ملل، مذاهب و جوامع دیگر» تأکید شده است. آرمان‌های الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت به «تعاون، همبستگی اجتماعی، مدارا و همزیستی مهرآمیز» توجه کرده است. در بند نخست افق و تدابیر 46 و 58 سند نیز -که در ادامه آمده است- تأکید بر انسجام هویتی دیده می‌شود.

افق: در سال 1450 هجری شمسی، مردم ایران ... در عین تنوع قومی و تفاوت‌های فرهنگی، از احساس امنیت، آزادی، کرامت، آرامش، آسایش، سلامت و امید به زندگی در تراز والای جهانی برخوردارند.

تدبیر 46: گسترش و توانمندسازی تشکل‌های مردمی با هدف افزایش سرمایه اجتماعی، یکپارچگی و اقتدار ملی و استوارسازی ساختار درونی نظام.

تدبیر 58: تعامل با ادیان الهی و تقریب مذاهب اسلامی و افزایش همگرایی و همبستگی مسلمانان با تأکید بر همسانی‌های دینی و پرهیز از اهانت به مقدسات یکدیگر و رفتارها و سیاست‌های تفرقه‌انگیز و گسترش روابط فرهنگی و اقتصادی و سیاسی میان مسلمانان.

انتهای پیام