زهرا شیخی در گفتوگو با ایسنا، با تأکید بر اینکه هفته پژوهش و فناوری صرفاً یک مناسبت تقویمی نیست، گفت: این هفته یک ابزار سیاستی مؤثر برای تبدیل پژوهش به مسئلهای عمومی و قابل فهم برای جامعه، صنعت و سیاستگذاران است.
شیخی با بیان اینکه در سال ۱۴۰۴ و با توجه به شدت ابرچالشهایی مانند بحران آب، انرژی، آلودگی هوا و امنیت غذایی، هفته پژوهش و فناوری فرصت مهمی برای خروج پژوهش از فضای صرفاً تخصصی است، اظهار کرد: پژوهش باید به رویکردی عملیاتی و مسئلهمحور تبدیل شود که مستقیماً به حل مسائل کشور و ارتقای کیفیت زندگی مردم کمک کند.
وی با اشاره به اینکه اسناد بالادستی و سیاستهای ابلاغی کشور نیز بر همین رویکرد تأکید دارند، افزود: امروز بسیاری از مسائل کشور، از آلودگی هوا گرفته تا بحران انرژی و آب، به موضوعاتی تبدیل شدهاند که مستقیماً بر زندگی مردم اثر میگذارند و به همین دلیل باید از سطح پژوهشهای تخصصی فراتر رفته و به مسائل عمومی بدل شوند.
این مقام مسئول تصریح کرد: هفته پژوهش میتواند با ایجاد ادراک مشترک میان پژوهشگران و سیاستگذاران، زمینه استفاده مؤثر از نتایج پژوهشی در برنامهریزیها و تصمیمگیریهای کلان را فراهم کند و فاصله میان دانشگاه، صنعت و جامعه را کاهش دهد.
شیخی با بیان اینکه از نگاه جهاددانشگاهی، کارکرد اصلی هفته پژوهش شبکهسازی است، ادامه داد: اتصال دانشگاه و پژوهشگاه به صنعت، دولت، سرمایهگذار و حتی افکار عمومی، همان حلقه مفقودهای است که میتواند فرهنگ پژوهش را زنده و اثرگذار نگه دارد.
نمایشگاه پژوهش و فناوری؛ نقطه تماس راهبردی جهاددانشگاهی با جامعه و صنعت
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در ادامه با اشاره به حضور این نهاد در نمایشگاه بینالمللی پژوهش، فناوری و فنبازار ۱۴۰۴، گفت: این نمایشگاه برای جهاددانشگاهی صرفاً یک ویترین نیست، بلکه یک نقطه تماس راهبردی با جامعه، سرمایهگذاران و بخش اجرا به شمار میرود.
وی با بیان اینکه نمایشگاه امسال بستری برای معرفی گسترده محصولات و طرحهای نوآورانه جهاددانشگاهی است، افزود: این رویداد میتواند بهعنوان پلی میان واحدهای جهاددانشگاهی، صنعت و دولت عمل کند و زمینه جذب سرمایه، چه از سوی دولت و چه بخش خصوصی و توسعه همکاریهای لازم برای تجاریسازی دستاوردها را فراهم کند.
شیخی با اشاره به اینکه محصولات ارائهشده تنها به حوزههای فنی محدود نمیشود، اظهار کرد: در حوزههایی مانند کشاورزی و منابع طبیعی، پزشکی و حتی علوم انسانی، دستاوردهایی معرفی شدهاند که میتوانند در حکمرانی و حل مسائل اجرایی کشور نقش گرهگشا داشته باشند.
عرضه دستاوردهای شاخص در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی
وی در ادامه با بیان اینکه در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی چند نمونه شاخص در نمایشگاه ارائه شده است، گفت: از جمله این دستاوردها میتوان به تولید آزمایشگاهی جنین دامهای پربازده، داروهای نوترکیب دامی، بذور اصلاحشده و هیبرید گیاهان دارویی و سبزی و صیفی و همچنین آفتکشها و آنتیبیوتیکهای گیاهپایه اشاره کرد.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به برنامههای این نهاد در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، گفت: تمرکز جهاددانشگاهی بر افزایش بهرهوری مصرف آب در کشاورزی، بهعنوان یکی از راهبردهای اصلی تأمین امنیت غذایی و افزایش تابآوری کشور، تعریف شده است.
بحران آب؛ اولویت نخست کلانمسائل کشور در حوزه کشاورزی
شیخی با بیان اینکه بحران آب در صدر چالشهای کلان کشور قرار دارد و پیامدهایی مانند فرونشست زمین بهطور مستقیم به حوزه کشاورزی بازمیگردد، اظهار کرد: مسئله آب ارتباط مستقیمی با امنیت غذایی پایدار دارد و به همین دلیل یکی از محورهای اصلی فعالیت جهاددانشگاهی در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی، افزایش بهرهوری مصرف آب است.
وی با اشاره به اینکه در معاونت پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی چهار دفتر تخصصی فعال است، افزود: یکی از این دفاتر بهطور ویژه به حوزه کشاورزی و منابع طبیعی اختصاص دارد و در این حوزه شبکهسازی گستردهای میان اعضای هیئت علمی، پژوهشکدهها، پژوهشگاهها و واحدهای تخصصی مستقر شکل گرفته است تا اقدامات مؤثری برای ارتقای بهرهوری آب در کشاورزی انجام شود.
تعریف طرح کلان ملی برای ارتقای امنیت غذایی پایدار
این مقام مسئول با بیان اینکه یک طرح کلان در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی تعریف شده است، تصریح کرد: عنوان این طرح «توسعه فناوریهای نوین در افزایش بهرهوری مصرف آب در کشاورزی با هدف ارتقاء امنیت غذایی پایدار و کاهش ناترازی آب کشور» است که بهعنوان کلانمسئله اصلی در این حوزه دنبال میشود.
شیخی ادامه داد: ذیل این طرح کلان، حدود ۲۰ شبکهبرنامه تعریف شده که در قالب آن، نزدیک به ۱۰۰ طرح پژوهشی توسط گروههای تحقیقاتی طراحی شده است و همچنین ۳۰ طرح کلان در چارچوب یک برنامه سهساله در حال اجراست؛ هدف از این برنامهها آن است که بخشی از بار چالشهای اساسی کشور در حوزه آب و امنیت غذایی کاهش یابد.
چالشهای اصلی پژوهشگران؛ از منابع مالی ناپایدار تا بروکراسی تجاریسازی
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به چالشهای پیشروی پژوهشگران، گفت: این چالشها محدود به یک یا دو مورد نیست و اغلب پژوهشگران و مراکز تحقیقاتی کشور با مجموعهای از مسائل مواجهاند.
وی با بیان اینکه ناپایداری منابع مالی پژوهش یکی از مهمترین مشکلات این حوزه است، اظهار کرد: هنوز نگاه غالب به پژوهش بهگونهای نیست که تزریق منابع مالی پایدار بهعنوان یک ضرورت جدی تلقی شود و همین موضوع، فعالیتهای پژوهشی را با دشواریهای جدی مواجه کرده است.
شیخی با اشاره به اینکه شکاف میان نیازهای واقعی کشور و موضوعاتی که پژوهشگران انتخاب میکنند، یکی دیگر از چالشهاست، افزود: گاهی پژوهشگران بر اساس علاقه شخصی به سراغ موضوعاتی میروند، در حالی که کشور با مسائل اولویتداری مواجه است که نیازمند پاسخ پژوهشی فوری است.
وی دشواری دسترسی به تجهیزات و زیرساختهای پژوهشی و همچنین بروکراسی پیچیده در حوزه انتقال فناوری و تجاریسازی را از دیگر موانع برشمرد و گفت: بسیاری از پژوهشگران به نتایج ارزشمندی دست یافتهاند که میتواند به محصولات فناورانه تبدیل شود، اما فرآیندهای اداری و بروکراتیک، مسیر تجاریسازی را برای آنان سخت و فرساینده میکند.
رویکرد جهاددانشگاهی؛ حرکت به سمت پژوهش تقاضامحور و مسئلهمحور
این مقام مسئول با بیان اینکه تدبیر جهاددانشگاهی برای مواجهه با این چالشها، حرکت به سمت پژوهش تقاضامحور و مسئلهمحور است، تصریح کرد: تلاش شده است طرحهای پژوهشی بر اساس مسائل واقعی کشور و از مسیر تعامل با دستگاههای اجرایی، صنعت و جامعه تعریف شوند.
شیخی افزود: با این رویکرد، پژوهش از حالت صرفاً کتابخانهای خارج میشود و به سمت حل مسائل کشور سوق پیدا میکند و همزمان، با جذب منابع مالی از بخش خصوصی و پروژههای کارفرمایی، بخشی از فشارهای مالی و تجهیزاتی وارد بر پژوهشگران کاهش مییابد.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با تشریح نحوه شناسایی ابرچالشهای کشور، گفت: فهرست ۵۰ ابرمسئله ملی حاصل جمعبندی پژوهشهای گسترده و مطالعات نهادی است و مبنای برنامهریزی مسئلهمحور جهاددانشگاهی در حوزههای مختلف قرار گرفته است.
فهرست ۵۰ ابرچالش کشور؛ حاصل پژوهشهای ملی و اجماع تخصصی
شیخی با بیان اینکه این فهرست بهصورت مستقل توسط جهاددانشگاهی تهیه نشده است، اظهار کرد: این لیست مبتنی بر مجموعهای از پژوهشهای انجامشده در کشور است که در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی و در قالب بررسیهای کمیسیونی و جلسات تخصصی متعدد مورد توجه قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه موضوعاتی مانند آب، انرژی، آلودگی هوا، مسائل اجتماعی، سلامت و سایر حوزههای اثرگذار بر زندگی مردم در این بررسیها مدنظر بوده است، افزود: هزینههای سنگینی که بهویژه در حوزههایی مانند انرژی و آلودگی هوا به کشور تحمیل شده، ضرورت انجام یک کار پژوهشی جامع را دوچندان کرد.
این مقام مسئول تصریح کرد: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی یک کار جدی و نظاممند در این زمینه انجام داده بود و ما از این مرکز درخواست کردیم نتایج مطالعات خود را در اختیار جهاددانشگاهی قرار دهد. این فهرست بر اساس نظرسنجی از دستگاههای مختلف کشور، جامعه تخصصی و حتی افکار عمومی و همچنین جمعبندی پژوهشهای متعدد داخلی تهیه شده است.
شیخی ادامه داد: پس از دریافت این فهرست، ۵۰ ابرچالش شناساییشده در اختیار دفاتر تخصصی جهاددانشگاهی قرار گرفت و جلسات جدی بررسی موضوعی برگزار شد تا توانمندیها، ظرفیتها و پتانسیلهای موجود در سازمان، پژوهشگاهها و میان اعضای هیئت علمی مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
تشکیل تیمهای تخصصی برای حل مسائل اولویتدار کشور
وی با بیان اینکه نتیجه این فرآیند، شکلگیری تیمهای تخصصی مسئلهمحور بوده است، گفت: بهعنوان نمونه، ۲۸ طرح ویژه در حوزه کشاورزی برای ارائه به ریاستجمهوری و سازمان برنامه و بودجه تدوین شد که پیش از ارائه، توسط تیمهای تخصصی متشکل از اعضای هیئت علمی و پژوهشگران واحدهای مختلف بررسی و پخته شده بودند.
شیخی تأکید کرد: این تیمها محدود به یک واحد یا ساختار خاص نیستند، بلکه بر اساس مسئله، اعضای هیئت علمی و متخصصان از مجموعههای مختلف در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند تا بهصورت منسجم روی یک موضوع مشخص کار کنند و راهحلهای علمی و کاربردی ارائه دهند.
هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی؛ هسته رقابتی جهاددانشگاهی
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به نقش فناوریهای نوین گفت: هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی برای جهاددانشگاهی حوزههایی حاشیهای نیستند، بلکه از ارکان اصلی رقابتپذیری این نهاد در دهه جاری به شمار میروند.
وی با بیان اینکه ورود جهاددانشگاهی به حوزه هوش مصنوعی بهصورت جدی و راهبردی انجام شده است، اظهار کرد: با دستور رئیس جهاددانشگاهی، «مرکز راهبری پژوهش و پیشرفت هوش مصنوعی» راهاندازی شده تا با ایجاد شبکهای منسجم، از ظرفیتهای نوآوری و پژوهشی در بستر هوش مصنوعی برای حل ابرچالشهای کشور استفاده شود.نگاه ما این است که نتایج پژوهشها در این حوزه، در قالب یک شبکه کارآمد تجمیع و بهصورت مؤثر در خدمت حل مسائل ملی قرار گیرد.
نمونههای موفق بیوتکنولوژی در سلامت و کشاورزی
این مقام مسئول با اشاره به دستاوردهای بیوتکنولوژی جهاددانشگاهی، گفت: در حوزه سلامت، از درمان ناباروری و سرطان تا سایر زمینههای تخصصی، فعالیتهای گستردهای انجام شده که همگی مبتنی بر فناوریهای زیستی هستند.
وی ادامه داد: در بخش کشاورزی و منابع طبیعی نیز نمونههای موفقی مانند تولید جنینهای آزمایشگاهی تعیینجنسیتشده دام، تولید واکسنهای آبزیان، داروهای نوترکیب دامی و پروبیوتیکهای پرکاربرد توسعه یافتهاند که بخشی از آنها در نمایشگاه پژوهش و فناوری نیز ارائه شده است.
عبور از تفاهمنامههای تشریفاتی؛ هدف همکاریهای علمی در هفته پژوهش
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در ادامه با تأکید بر همکاری با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی در هفته پژوهش، گفت: انتظار ما این است که همکاریها از سطح تفاهمنامههای تشریفاتی عبور کند و به پروژههای مشترک با خروجی مشخص، انتقال فناوری، جذب منابع، تبادل نیروی انسانی و گسترش همکاریهای واقعی برای حل مسائل مورد نیاز کشور منجر شود.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با تأکید بر ضرورت مسئلهمحوری در فعالیتهای علمی، گفت: جهتگیری اصلی پژوهش در جهاددانشگاهی حل مسائل واقعی اقتصادی و اجتماعی کشور و ارتقای کیفیت زندگی مردم است.
طراحی پژوهش بر مبنای نیاز بازار و چالشهای واقعی کشور
شیخی با بیان اینکه نخستین گام در تعریف پژوهش، شناسایی نیاز واقعی کشور و سنجش بازار است، اظهار کرد: این شناسایی از مسیر تعامل مستمر با دستگاههای اجرایی، وزارتخانهها، بخش خصوصی و همچنین از طریق مسائل ملموس موجود در جامعه انجام میشود.
وی با اشاره به اینکه برخی از این نیازها آشکار و برخی پنهان هستند، افزود: مجموعه اقدامات و پژوهشهای انجامشده میتواند دورنمای روشنی از چالشهای واقعی کشور در اختیار ما قرار دهد و بر اساس همین شناخت، نقشه راه پژوهشی برای محققان ترسیم میشود.
این مقام مسئول تصریح کرد: بر مبنای این نقشه راه، پروژهها بهگونهای تعریف میشوند که در کنار حل مسائل کشور، شاخصهای اقتصادی مانند افزایش بهرهوری، کاهش وابستگی و تقویت توان داخلی را بهصورت واقعی بهبود دهند و در نهایت به ارتقای کیفیت زندگی مردم منجر شوند.
تمرکز بر ابرچالشها در جهتگیری کلان پژوهش
شیخی با بیان اینکه در سطح کلان، جهتگیری فعالیتهای پژوهشی بر رفع ابرچالشهای احصاشده کشور متمرکز شده است، گفت: مسائلی مانند بحران آب، آلودگی هوا و ناترازی انرژی از محورهای اصلی تعریف پروژهها در جهاددانشگاهی به شمار میروند.
وی ادامه داد: در همین راستا، نمونههایی از پروژههای کاربردی، بهویژه در حوزه علوم پایه و فنیمهندسی، در دستور کار قرار گرفته است که مستقیماً به این چالشها پاسخ میدهند.
نمونههایی از پروژههای کاربردی در حوزه انرژی و صنعت
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به برخی از این پروژهها اظهار کرد: طراحی و ساخت اینورترهای خورشیدی برای نیروگاههای خورشیدی و الکتروفیلترهای صنعتی برای صنایع سیمان و نیروگاهی، از جمله طرحهایی است که در راستای کاهش ناترازی انرژی و کنترل آلودگی هوا اجرا شدهاند.
وی افزود: پروژههایی مانند توسعه ذخیرهسازهای انرژی، سیستمهای رانش قطارهای پرسرعت و برقی و همچنین آبشیرینکنها نیز از دیگر طرحهای کاربردی هستند که با هدف پاسخ به نیازهای راهبردی کشور دنبال میشوند.
حمایت واقعی از پژوهشگران جوان؛ مشارکت در پروژههای واقعی
شیخی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر حمایت از پژوهشگران جوان و دانشجویان گفت: حمایت واقعی از پژوهشگر جوان به معنای سپردن نقش مؤثر به او در پروژههای واقعی است، نه صرفاً برگزاری مراسم تقدیر و برنامههای نمادین.
وی با بیان اینکه طرحهای کلان و شبکهبرنامههای جهاددانشگاهی ظرفیت مهمی برای این حمایت فراهم کردهاند، افزود: این برنامهها امکان مشارکت گروههای پژوهشی و دانشجویان را در یک نقشه راه چندساله فراهم میکنند؛ بهعنوان نمونه، در طرح کلان آب و کشاورزی، ۲۰ شبکهبرنامه و حدود ۱۰۰ طرح پژوهشی در حال اجراست که زمینه حضور فعال پژوهشگران جوان را فراهم میکند.
پیوند پایاننامهها با نیاز صنعت و حمایت مالی هدفمند
این مقام مسئول با اشاره به ظرفیت هفته پژوهش برای حمایت عملیاتی از پژوهشگران جوان، اظهار کرد: پیوند پایاننامهها با نیاز کارفرما و صنعت، ایجاد فرصتهای کارآموزی پژوهشی در آزمایشگاهها و مراکز فناوری، و طراحی مسیرهای روشن برای تبدیل ایده به محصول و شرکتهای فناور، از جمله اقداماتی است که در این هفته تقویت میشود.
شیخی در ادامه خاطرنشان کرد: معاونت پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی برنامهای منظم و منسجم برای حمایت مالی و هدایت علمی پایاننامهها و رسالههای دانشجویی دارد و از طریق صندوق قرضالحسنه دانشجویان جهاددانشگاهی، از پایاننامهها و رسالههایی که در چارچوب دستورکارها و موضوعات گروههای پژوهشی جهاددانشگاهی تعریف شوند، حمایت مالی میشود؛ همچنین این آثار با هدایت و راهنمایی علمی اعضای هیئت علمی و گروههای پژوهشی جهاددانشگاهی پیش میروند.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با تأکید بر اینکه حمایت واقعی از پژوهشگران فراتر از تقدیرهای نمادین است، گفت: پژوهشگر و دانشجو زمانی انگیزه و امید پیدا میکند که در پروژههای واقعی نقشآفرینی کند، دیده شود و بداند مسیر پرچالش پژوهش با حمایت نهادی همراه است.
حمایت واقعی از پژوهشگر؛ تعریف نقش، پذیرش ریسک و همراهی در مسیر شکست و موفقیت
شیخی با بیان اینکه حمایت از پژوهشگر صرفاً به اهدای تقدیرنامه و برگزاری مراسم محدود نمیشود، اظهار کرد: حمایت واقعی یعنی بتوانیم برای پژوهشگران و حتی دانشجویان نقش تعریف کنیم و این اطمینان را به آنها بدهیم که تلاش، حرکت و نقشآفرینیشان دیده میشود.
وی افزود: پژوهشگر روحیهای مسئلهمحور دارد و از کنار یک مسئله حلنشده بهسادگی عبور نمیکند؛ داده جمعآوری میکند، آزمون و خطا انجام میدهد و مسیرهای مختلف را میآزماید تا به یک راهحل برسد. این مسیر، مسیری سخت، پرچالش و زمانبر است و همه افراد توان و حوصله پیمودن آن را ندارند.
این مقام مسئول تصریح کرد: در چنین مسیری، وظیفه ما این است که حمایت واقعی داشته باشیم، پروژهها را به پژوهشگران بسپاریم و این اطمینان را ایجاد کنیم که اگر در بخشی از مسیر به شکست رسیدند، بتوانند دوباره برخیزند و ادامه دهند.
شیخی با اشاره به اینکه شکست در پژوهش لزوماً بهمعنای بینتیجه بودن نیست، گفت: گاهی همین مسیرهای ناموفق به ما نشان میدهد که کدام راهها نباید ادامه پیدا کند و همین شناخت، خود یک دستاورد علمی مهم است. این پیچیدگیها نیازمند نگاه عمیق علمی، صبر نهادی و حمایت پایدار از پژوهشگران است و باید حتماً در سیاستگذاریهای پژوهشی مورد توجه قرار گیرد.
پژوهشمحور شدن درمان؛ فلسفه حضور جهاددانشگاهی در علوم پزشکی
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در ادامه با اشاره به دستاوردهای برجسته این نهاد در حوزه علوم پزشکی گفت: فلسفه حضور جهاددانشگاهی در علوم پزشکی این است که پژوهشهای علوم پایه را به فناوریهای تشخیصی و درمانی قابل استفاده برای مردم تبدیل کند و مسیر پژوهش تا درمان را کوتاهتر سازد.
وی با بیان اینکه جهاددانشگاهی وارد حوزه پزشکی نشده تا صرفاً ارائهدهنده خدمات درمانی متعارف باشد، افزود: اگر این نهاد به حوزه بالین ورود کرده، هدف آن توسعه و تسریع تحقیقات در حوزههایی مانند سلولدرمانی، ژندرمانی، ویروسدرمانی، پزشکی بازساختی و پزشکی فردمحور بوده است؛ مسیری که بهطور مستقیم به کاهش بار بیماریها در نظام سلامت کشور کمک میکند.
توسعه درمانهای نوین در ناباروری، بیماریهای مزمن و سرطان
شیخی با اشاره به فعالیتهای جهاددانشگاهی در حوزه فناوریهای کمکباروری اظهار کرد: نگاه ما این است که بیمارانی که به پروتکلهای متعارف پاسخ نمیدهند، رها نشوند و بتوانند از روشهای نوین در مراکز تخصصی مانند رویان و ابنسینا بهرهمند شوند.
وی ادامه داد: در بیماریهای مزمن و صعبالعلاج، از جمله زخمهای مزمن که در درمانهای کلاسیک گاه به قطع عضو منتهی میشوند، توسعه پزشکی بازساختی امکان ارائه راهکارهای مؤثر داخلی و جایگزین قطع عضو را فراهم کرده است.
این مقام مسئول با بیان اینکه در حوزه سرطان نیز رویکرد جهاددانشگاهی این است که شیمیدرمانی تنها گزینه درمان نباشد، تصریح کرد: توسعه درمانهای هدفمند مبتنی بر ژنتیک و ظرفیتهای سلولدرمانی، ژندرمانی و ویروسدرمانی میتواند گزینههای پیشرفتهتری متناسب با شرایط هر بیمار در اختیار نظام درمان قرار دهد.
شیخی همچنین به روند سالمندی جمعیت اشاره کرد و گفت: با توجه به افزایش بیماریهایی مانند آلزایمر و پارکینسون، ایجاد زیرساختهای پیشبالینی و ورود به درمانهای نوین، نقش مکمل و مؤثری برای نظام سلامت کشور ایجاد کرده است.
وی افزود: جهاددانشگاهی با توسعه هوشمند رویکرد «پژوهشمحور درمان» به کشور در مواجهه با سه ابرچالش مهم، یعنی کاهش سلامت جامعه، توسعه نوآوری و گسترش سالمندی، کمک میکند.
پروژههای مسئلهمحور ملی در حوزه فنیمهندسی
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به دستاوردهای فنیمهندسی گفت: در این حوزه، تمرکز ما بر پروژههای مسئلهمحور در مقیاس ملی است؛ پروژههایی مانند طراحی و ساخت اینورترهای خورشیدی، الکتروفیلترهای صنعتی، ذخیرهسازهای انرژی، سیستمهای رانش قطارهای پرسرعت و برقی و آبشیرینکنها که مستقیماً به ابرچالشهای انرژی، آلودگی هوا و بحران آب پاسخ میدهند.
وی افزود: در حوزه سلامت و زیستفناوری نیز بخشی از محصولات و طرحهای نوآورانه در نمایشگاه هفته پژوهش ارائه شده و در کنار آن، نمونههای مشخصی مانند واکسنهای آبزیان، داروهای نوترکیب دامی و پروبیوتیکها بهعنوان دستاوردهای کاربردی قابل مشاهده است.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با تأکید بر ضرورت فراهمسازی بستر حضور مؤثر زنان در فعالیتهای اجتماعی و مدیریتی، گفت: حضور بانوان در عرصههای علمی، پژوهشی و اجرایی نه یک انتخاب تزئینی، بلکه یک نیاز جدی برای توسعه و پیشرفت جامعه است.
حضور زنان در جامعه؛ یک ضرورت توسعهای
شیخی با بیان اینکه پاسخ به مسئله نقشآفرینی زنان در جامعه ساده به نظر میرسد اما در عمل، سهل و ممتنع است، اظهار کرد: واقعیت این است که حضور زنان در عرصه اجتماعی یک نیاز جدی است و اگر مسیر توسعه و دانایی در جهاددانشگاهی را بررسی کنیم، یکی از نقاط قوت این نهاد، بهرهمندی از بانوان توانمند و فرهیخته است.
وی افزود: در جهاددانشگاهی حدود ۷۰۰۰ عضو فعالیت میکنند که بیش از نیمی از آنها را بانوان تشکیل میدهند؛ بانوانی با مدارک علمی بالا و توانمندیهای تخصصی که هم در خانوادههای فرهیخته حضور فعال دارند و هم در بستر اجتماعی و علمی، دوشبهدوش مردان ایفای نقش میکنند.
این مقام مسئول تصریح کرد: امروز در بسیاری از شبکههای پژوهشی فعال جهاددانشگاهی، بانوان نقشآفرینیهای جدی دارند؛ این حضور محدود به حوزه پزشکی و سلامت نیست، بلکه در صنعت، علوم انسانی، کشاورزی و منابع طبیعی نیز بانوان توانمند و اثرگذار حضور دارند.
واقعیت نقشآفرینی اجتماعی زنان؛ فداکاری فراتر از تعادل
شیخی با اشاره به تفاوت میان تصویر بیرونی موفقیت زنان و واقعیت زندگی آنان گفت: آنچه در ویترین زندگی اجتماعی از بانوان توانمند دیده میشود، با چالشهای واقعی زندگی آنها تفاوت دارد. اگر صادقانه صحبت کنیم، زنانی که در عرصه اجتماعی نقشآفرینی میکنند، در حال ایثار و فداکاری هستند.
وی ادامه داد: هر زن در نقش مادری، همسری، خواهری و دختری، مسئولیتها و ازخودگذشتگیهای متعددی دارد و زمانی که میخواهد در عرصه اجتماعی و شغلی نیز موفق باشد، نیازمند تابآوری عمیق جسمی و روانی است؛ این مسیر ساده نیست و مستلزم تلاش مستمر، صبر و پشتکار فراوان است.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی تأکید کرد: شاید نتوان واژه «تعادل» را برای این وضعیت بهدرستی به کار برد، چرا که در بسیاری از موارد بانوان از خود مایه میگذارند؛ کمتر استراحت میکنند، زمان بیشتری صرف میکنند و سختیهای متعددی را پشت سر میگذارند، بهویژه زمانی که در جایگاههای مدیریتی و تصمیمساز قرار دارند.
الگوی زن مسلمان و امکان نقشآفرینی در جهان امروز
شیخی با بیان اینکه نمیتوان یک نسخه واحد و ازپیشتعیینشده برای نقش زنان در جامعه پیچید، گفت: این مسئله نهتنها در ایران، بلکه در سراسر جهان وجود دارد. با این حال، یکی از مزیتهای جامعه ایرانی برخورداری از تمدن غنی و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی است که الگوهای ارزشمندی را پیشروی ما قرار میدهد.
وی افزود: حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) بهعنوان یک الگوی کامل و جامع برای زنان، میتواند در صورت شناخت عمیق و صحیح، راهگشای بسیاری از چالشها باشد؛ هرچند تطبیق این الگو با شرایط پیچیده دنیای امروز، با وجود فناوریهای نوین، فضای مجازی و زیست شیشهای، کار سادهای نیست اما قطعاً شدنی است.
پیشرفت جامعه در گرو آگاهی و حضور فعال زنان
این مقام مسئول با تأکید بر نقش زنان در پیشرفت اجتماعی گفت: جامعهای که به دنبال توسعه و پیشرفت است، به حرکت آگاهانه، منسجم و مسئولانه زنان نیاز دارد؛ حرکتی که بر پایه دانایی و آگاهی شکل میگیرد.
شیخی خاطرنشان کرد: بانوان نقش اصلی در تربیت نسل آینده را بر عهده دارند و آگاهی، حضور اجتماعی فعال و دیدهشدن آنها، منجر به شکلگیری نسل آگاهتر و جامعهای پیشروتر میشود. از این رو، نمیتوان از نقش زنان در مسیر تعالی و پیشرفت جامعه چشمپوشی کرد و این نگاه عالمانه و توسعهمحور، ضرورتی انکارناپذیر است.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به تجربه مواجهه با بحران کرونا در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی، تأکید کرد: عبور از ابرچالشهای کشور نیازمند تصمیمگیریهای غیرشتابزده، مبتنی بر پژوهش عمیق و نگاه مسئولانه به آینده نسلهای بعدی است.
پرهیز از تصمیمهای شتابزده؛ شرط عبور پایدار از ابرچالشها
شیخی با بیان اینکه تجربه کرونا نشان داد شتابزدگی و تصمیمهای عجولانه بدون پشتوانه علمی میتواند کشور را از مسیر حل ریشهای بحرانها دور کند، اظهار کرد: در مواجهه با هر مسئلهای، ابتدا باید ریشههای شکلگیری آن را شناخت و از تصمیمهای سطحی که صرفاً بهدنبال حل کوتاهمدت مسئله هستند، پرهیز کرد.
وی افزود: تصمیمهایی که بدون پایه علمی و پژوهش عمیق اتخاذ میشوند، گاهی تنها صورت مسئله را پاک میکنند و در آینده، پیامدهایی بهجا میگذارند که جبران آنها بسیار پرهزینه و دشوار خواهد بود.
این مقام مسئول تصریح کرد: ما در عین حال که باید مسائل امروز کشور را حل کنیم، مسئول آینده و آیندگان نیز هستیم و تاریخ درباره تصمیمهای امروز ما قضاوت خواهد کرد؛ بنابراین باید از خود بپرسیم آیا تصمیمهای ما در حوزههایی مانند آب، انرژی، سلامت و جمعیت، فقط برای حل مشکل امروز است یا تبعاتی برای فردا به همراه دارد که دیگر بهسادگی قابل اصلاح نیست.
پژوهش؛ هزینه نیست، سرمایهگذاری برای آینده کشور است
شیخی با تأکید بر ضرورت تقویت نگاه علمی در حکمرانی گفت: پژوهش نباید بهعنوان هزینه دیده شود، بلکه باید آن را سرمایهگذاری دانست و برای آن منابع مالی پایدار تعریف کرد. حل مسائل پیچیده کشور بدون بررسیهای عمیق علمی و استفاده از نظر متخصصان و کارشناسان، آن هم به دور از نگاههای سیاسی و جناحی، امکانپذیر نیست. لازم است مسائل بهصورت موشکافانه بررسی شوند، راهحلهای مختلف با توجه به زمان، پیامدها و اهداف کوتاهمدت و بلندمدت سنجیده شوند و سپس تصمیمگیری عالمانه و عقلانی صورت گیرد.
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی با اشاره به سوابق پژوهشی خود گفت: تجربه فعالیتهای تحقیقاتی، از جمله مدیریت پژوهش در حوزه سرطان بانوان، به من نشان داد که اگر پژوهش بهموقع و دقیق انجام شود، میتواند هم بار اقتصادی سنگینی را از دوش بودجه کشور بردارد و هم تأثیر مستقیمی بر سلامت جامعه و کیفیت زندگی مردم داشته باشد.
شتاب در اجرا، نه عجله در تصمیمگیری
شیخی تأکید کرد: همواره به همکاران خود گفتهام که شتاب در اجرای کار مهم است، اما عجله در تصمیمگیری به هر قیمتی خطرناک است. پیش از هر اقدام، باید بهعنوان یک محقق بررسی کرد که پژوهشهای پیشین داخلی و بینالمللی چه نتایجی داشتهاند و شرایط اقلیمی، اجتماعی و بومی کشور چه اقتضائاتی دارد.
وی افزود: دستاوردهای علمی باید بهگونهای تولید شوند که هم جامعه علمی کشور و جهان از آن آگاه شوند و هم مردم با زبانی ساده از نتایج مثبت و حتی محدودیتها و پیامدهای آن مطلع شوند؛ در این مسیر، رسانهها نقش بسیار مهمی در انتقال ساده و دقیق پیام پژوهش به جامعه دارند.
این مقام مسئول تصریح کرد: در کنار اطلاعرسانی عمومی، باید نسخه سیاستی روشنی نیز برای سیاستگذاران تدوین شود تا نتایج پژوهشها به تصمیمهای بهتر، عالمانهتر و آیندهنگرانهتر منجر شود و از بروز هزینههای سنگین در بلندمدت جلوگیری کند.
پیام پایانی به پژوهشگران، دانشجویان و سیاستگذاران
معاون پژوهش و فناوری جهاددانشگاهی در ادامه با بیان اینکه اگر پژوهش را «هزینه» ببینیم، همیشه نخستین بخشی است که حذف میشود، گفت: اما اگر پژوهش را «سرمایهگذاری برای استقلال، خودکفایی و کاهش هزینههای آینده» بدانیم، مسیر کشور تغییر خواهد کرد؛ تجربه جهانی نیز نشان میدهد بیتوجهی به پژوهش، عقبماندگی رقابتی و هزینههای گزاف به همراه دارد.
وی خطاب به پژوهشگران و دانشجویان اظهار کرد: مسئله واقعی کشور را انتخاب کنید و از ابتدا برای خروجی قابل استفاده و اثرگذار برنامه داشته باشید. زمان پژوهشگر محدود است و هر مسئلهای ارزش صرف این زمان را ندارد؛ باید سراغ مسائلی رفت که واقعاً گرهی از مشکلات مردم و کشور باز میکند.
شیخی خطاب به سیاستگذاران نیز تأکید کرد: ثبات مالی پژوهش، کاهش بروکراسی و حمایت جدی از انتقال فناوری به صنعت را در اولویت قرار دهند، چراکه پژوهش کاربردی میتواند هم شاخصهای اقتصادی را بهبود دهد و هم کیفیت زندگی مردم را ارتقا بخشد.
وی تصریح کرد: اگر پژوهشگران با ارادهای خستگیناپذیر و نگاه مسئلهمحور حرکت کنند و سیاستگذاران نیز بستر لازم را فراهم آورند، مسیر حرکت کشور به سوی پیشرفت و تعالی شتاب خواهد گرفت و میراثی ماندگار برای نسلهای آینده بر جای خواهد ماند.
انتهای پیام
نظرات