به گزارش ایسنا، دکتر رضا منصوری در افتتاحیه اولین سمپوزیوم کشوری مطالعات میان رشته ای در علوم پزشکی که امروز در سالن همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد، گفت: انقلاب صنعتی چهارم در جریان است ولی با مشاهداتی که در یک سال گذشته از صنعت داشتم متوجه شدم ما هنوز در انقلاب صنعتی اول گیر کرده ایم.

وی درباره اولین سمپوزیوم مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم پزشکی گفت: از 50 سال پیش با فعالیت‌های بین‌رشته‌ای آشنا شده بودم. وقتی می‌گوییم اولین سمپوزیوم و از وزرات بهداشت خواسته شده که متولی آن باشد یعنی از یک نهاد سیاسی خواسته شده؛ یعنی این سمپوزیوم ازیک اجتماع  علمی بیرون نیامده و از بخش سیاسی یک کشور ایجاد شده است.

منصوری ادامه داد: از این صحبت  تعبیر نشود که چرا وزارت بهداشت یا دانشگاه علوم پزشکی زنجان این حرکت را آغاز کرده است.  آنچه نگران کننده است این است که در ایران هنوز گفتمان علم وجود ندارد اگر وجود داشت نیاز نداشت که از بخش سیاسی بخواهیم این سمپوزیوم را ایجاد کند.

استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف درباره تحولات علم و فناوری گفت:  کتاب  حیات ۳.۳ که یک کیهان شناس نوشته می‌گوید چطور داریم موجوداتی می‌سازیم که از جنس ما نیستند. ما، انسان‌ها کربن پایه هستیم ولی داریم موجوداتی می‌سازیم که سیلیکون پایه هستند. به ۵۰ سال نخواهد رسید که این موجودات سیلیکون پایه آگاهی هم پیدا خواهند کرد. اما آیا ما در ایران بعد از ۲۰۰ سال آشنایی با دنیای مدرن درک درستی از علم پیدا کرده‌ایم؟ خیر. ما هنوز در درک مفهوم علم مشکل اساسی داریم.

منصوری ادامه داد: وقتی کسی کار علمی می‌کند به آن عالم می‌گوییم. وقتی اسم عالم را می شنویم ذهنمان به سمت حوزه علمیه می‌رود. هیچ سنختیی با علم مدرن ندارد. این تحولی که از حدود ۵۰۰ سال پیش به وجود آمد در ساختار ذهنی ما ایرانیان مغفول است. اسامی دانشمندان را میدانیم و متون علمی معروف را درس می‌دهیم اما این علم نیست. در دانشگاه شریف می‌گوییم آخرین کتب دانشگاه  MIT را درس می‌دهیم اما این کم است ما فرایندی که به آن منجر می‌شود را در نظر نمی‌گیریم.

وی با بیان این که ما علم مدرن را به دانش و مطلب نوشته شده در کتاب فرو می‌کاهیم گفت:  کمتر موردی در ایران دیده ام که در دانشگاهی از جمله دانشگاه شریف وقتی از علم صحبت می‌کنیم بدانیم علم چیست. تمام تصمیم‌گیری امور پژوهشی و آموزشی در دانشگاه در چارچوب مفهوم آموزش است و علمی نیست.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی شریف افزود: دانشگاه‌ اگر یک نهاد بیانگر علم باشد از جامعه مسئله می‌گیرد، مسائلی که جامعه به معنی کل نمی‌تواند حل کند. دانشگاه این مسائل را با روش‌هایی که بلد است حل می‌کند و به جامعه برمی‌گرداند. به همین دلیل است که جوامع صنعتی بودجه کافی به دانشگاه می‌دهد چون اگر ندهند جامعه‌ی آن‌ها به مشکل می‌خورد اما اگر الان دانشگاه‌ها در ایران تعطیل شود تا مدت ها حس نمی‌شود. این درحالی است که اگر دانشگاه‌ها در آلمان یک هفته تعطیل شود مشکلاتی برای آن جامعه ایجاد می‌شود. ما سالانه حدود ۱ میلیون ورودی به دانشگاه‌ها داریم و حدود ۹۰۰ هزار نفر یا یک میلیون  با درجه کارشناسی فارغ التحصیل می‌شوند. 

منصوری خاطرنشان کرد: حدود ۳۰۰ هزار نفر هر سال در مقطع کارشناسی ارشد پذیرفته می‌شوند و حدود ۳۰۰ هزار نفر فارغ‌التحصیل می‌شوند. از این ۳۰۰ هزار نفر  شاید  ۱۰ تا ۲۰ یا ۳۰ درصد شغل پیدا کنند، بقیه یا بیکار می‌مانند یا مهاجرت می‌کنند.

وی گفت: سالانه ۳۰ هزارنفر دانشجوی دکترا وارد دانشگاه‌ها می‌شوند و سالانه همین تعداد فارغ‌التحصیل می‌شوند دریغ از این که پنج درصد این افراد در دانشگاه‌های ما مشغول به کار می‌شوند و بقیه یا بیکارند یا شغل دیگری دارند یا مهاجرت می‌کنند. این وضعیت ماست و مقصر هم خود ما دانشگاهیان هستیم که فکر نکردیم. در بهداشت و درمان قطعا این وضعیت کمتر است چرا که مستقیما به درمان متصل هستند و بالاخره شغلی پیدا می‌کنند اما در آینده این مشکل را در حوزه بهداشت و درمان هم خواهیم داشت.

این فیزیکدان با اشاره به پیشینه تاسیس دانشگاه در ایران گفت: کاملا مستند این حرف را می‌زنم از زمان دارالفنون تا اکنون هیچگاه هیچ سندی مکتوبی تهیه نکردیم که متوجه شویم برای چه دانشگاه تاسیس کرده‌ایم. محمدعلی فروغی در خاطراتش می‌نویسد که اروپایی‌ها چیزی به نام اونیورسیته دارند و ما هم داشته باشیم. ۱۲ یا ۱۳ سال بعد از ثبت خاطرات فروغی دانشگاه تهران تاسیس می‌شود. سندی نداریم که بیانگر این باشد که در تاسیس دانشگاه تهران فکر شده باشد که اصلا این دانشگاه که قرار است مظهر علم باشد قرار است چه کند، به جز این که پزشک و مهندس تربیت کند.

منصوری افزود: ضرورت اجتماعی دانشگاه در کشورهای غربی ایجاد شده و ما داریم آن را کپی می‌کنیم و به ایران می آوریم. البته هیچ کدام از این گزاره‌های مطلق نیست ولی جریان تعیین‌کننده است.

وی با اشاره به راه‌اندازی سمپوزیوم مطالعات میان‌رشته‌ای توسط وزارت بهداشت گفت: درست است که بخش علمی ماست که مدیریت می‌کند اما در کل که نگاه کنید برای مطالعات میان‌رشته‌ای بخش سیاسی پیش‌قدم شده و این از یک گفتمان علمی بیرون نیامده است و ما باید به این آگاه باشیم. آگاه شدن از عیب حسن بزرگی است. ما عادت به آگاه شدن از عیب نداریم بلکه عادت به پوشاندن آن داریم. ممکن است بخش سیاسی و حوزوی این طور باشد اما اگر جامعه دانشگاهی عیب خود را بپوشاند هیچگاه هیچ گام مهمی در کشور برنخواهد داشت.

منصوری با اشاره به این که بعد از این سمپوزیوم قرار است مرکزی برای مطالعات بین‌رشته‌ای در دانشگاه علوم پزشکی زنجان تاسیس شود، گفت: اگر قرار باشد این مرکز ساختار سلبی به لحاظ سیاسی پیدا کند اتفاقاتی می‌افتد که در تمام دانشگاه‌ها در صد سال گذشته رخ داده و هیچ گاه ما نتوانستیم وارد یک علم جهانی شویم. بعد از صد سال ما به اندازه کافی راه‌های غلط را تجربه کرده‌ایم و اگر قرار است کار جدیدی در ایران آغاز شود که وزارت بهداشت هم پیشگام شده است خیلی مشتاق هستم که راه صد سال گذشته تکرار نشود. نهاد پشت نهاد ایجاد می‌کنیم و برای آن‌ها بودجه می‌گیریم، بدون این که اتفاقی بیفتد.  

استاد دانشگاه صنعتی شریف با طرح این پرسش که چه تفاوتی بین رشته و میان‌رشته وجود دارد، گفت: پس از نیوتن، انسان مدرن روشی برای تفکر پیدا کرد که منجر به رشته‌های دانشگاهی صد سال گذشته شد و کاملا از نوع تفکر قبل از خودش متمایز بود. در اروپا این یک پدیده برآمده است. پدیده‌های برآمده پدیده‌های پیچیده‌ای هستند. نوع تفکر بشر در اروپا کاملا عوض شد و یک جهش فکری رخ داد. تفکر علم جدید یک تفکر جهیده است.

وی افزود: وقتی عبارت میان‌رشته‌ای بیان می‌شود این به معنی نفی رشته‌ها نیست. رشته‌ها کار خود را به خوبی دارند انجام می‌دهند. امکاناتی پیدا شده که عموما به دلیل تحولات فناوری در دهه هشتاد میلادی است. این تحولات نشان داده‌اند که می‌توان به مباحث مرزی علمی پرداخت و امکانات محاسبه تجهیزات نوع دیگری می‌خواهد که حالا فراهم شده است.

منصوری اظهار کرد: ما می‌توانیم با همان روش‌های متعارف خود که در چارچوب فروکاست‌گرایانه است با امکانات محاسباتی و تجهیزات و مفاهیم جدید به حل مسائل بپردازیم. این جاست که فعالیت میان‌رشته‌ای مهم می‌شود ولی اگر با این جوی که در ایران است خیال کنیم میان‌رشته‌ای یعنی روش‌های علمی را کنار بگذاریم و به طب سینایی بپردازیم تا مسائل حل شود، این طور نیست.

وی  با اشاره به لزوم توجه به بنیاد فکری‌ که منجر به تمایز بین میان‌رشته و رشته شده است، گفت: این تمایز به معنای گسست علمی نیست به معنای تحول پیوسته‌ای است که به خاطر پدید آمدن ابزارهای جدید اتفاق می‌افتد اگر به این توجه نکنیم باید نگران ۵۰ سال آینده باشیم که میان‌رشته هم به چیزی تبدیل می‌شود که ما اسمش را صد سال است دانشگاه گذاشته‌ایم و هنوز ابزار تحول در دانشگاه را پیدا نکرده‌ایم. امیدوارم این حرکت میان رشته‌ای که آغاز شده است به این نکات توجه کند و تحولی در مشکلات بنیادینی که در حوزه علم و پژوهش در ایران داریم ایجاد کند.

در پایان این مراسم به پاس سال‌ها فعالیت علمی دکتر رضا منصوری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی شریف از او قدردانی شد.

انتهای پیام