به گزارش ایسنا، دکتر مهدی جلیلی در نشست تخصصی بررسی کارکردهای آموزشی مدارس وقفی مشهد با تاکید بر مدرسه عباسقلی‌خان شاملو، اظهار کرد: پیشینه وقف به عنوان یک سنت به تاریخ صدر اسلام می‌رسد. گرچه کلمه وقف در قرآن و سنت پیامبر نیامده است، اما فقها و مفسرین قرآن، بر این باورند که منظور از تعبیرهایی نظیر خیرات، مبرات، صدقه جاری و ... که در قرآن و سنت پیامبر ذکر شده، وقف است.

وی گفت: وقف است که می‌تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی و فرهنگی مسلمانان  را حل کند. در واقع در سده‌های نخست وقف در خدمت تعلیم و تربیت نبوده است، اما از حدود سده 14 به بعد وقف نقش تعیین کننده‌ای در تامین مخارج آموزش و مؤسسات آموزشی داشته است.

این استاد تاریخ و تمدن اسلامی عنوان کرد: پذیرش مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی در دوره صفویه تحولی در نظام آموزشی ایران به وجود آورد زیرا در آن زمان برای عملی شدن تغییر مذهب نیاز به اماکنی بود که به توضیح و تبیین مذهب شیعه پرداخته شود بدین منظور مدارس و مساجد و سایر اماکن نمونه آموزشی با استفاده از موقوفاتی که برای این کار در نظر گرفته شده بود، ساخته شد.

جلیلی با اشاره به برخی از موقوفات ساخته شده در مشهد خاطرنشان کرد: برای نمونه در دوره صفویه در شهر مشهد 10 مدرسه ساخته شد که به استفاده از عواید موقوفات و فعالیت‌های آموزشی پرداختند هر چند این مدارس به جز یکی از آن‌ها در شکل اولیه خود باقی نمانده و برخی تخریب و برخی نیز به طور کامل بازسازی شده است.

این استاد تاریخ عنوان کرد: تنها مدرسه باقی مانده از دوره صفویه(90-1135 م) در شهر مشهد که فقط تغییرات جزئی در ساختمان آن صورت گرفته مدرسه عباسقلی خان شاملو است که در ابتدای خیابان نواب صفوی قرار دارد.

وی با اشاره به شخصیت عباسقلی خان شاملو اظهار کرد: در واقع عباسقلی‌خان یکی از رجال نظامی، سیاسی و فرهگی دوره صفوی است که بیش از 30 سال به عنوان بیگلربیک خراسان در خدمت دولت صفوی بوده است و اقدامات فرهنگی و عمرانی زیادی از جمله بنای مدرسه عباسقلی‌خان، بازار عباسقلی‌خان، رباط و چند آب انبار و کاریز انجام داده است.

این استاد تاریخ و تمدن اسلامی، ضمن اشاره به موقوفاتی که به مدرسه عباسقلی‌خان اختصاص یافته، عنوان کرد: موقوفات مشهد، هرات،‌ولایت جام، ولایت باخزر و ولایت فراه و ولایت بادغیس از جمله این موقوفات است.

جلیلی خاطرنشان کرد: مدرسه عباسقلی‌خان در زمینی به مساحت 3350 مترمربع با بنایی به مساحت 3194  متر مربع در دو طبقه با نقشه‌ای چهار ایوان و مستطیل شکل ساخته شده است.

این استاد تاریخ اظهار کرد: تعداد حجره‌های مدرسه عباسقلیخان که در اطراف صحن ساخته شده در گزارش‌ها و مقالات بین 84 تا 104 حجره  ذکر شده و در حال حاضر 64 باب است.

وی با بیان اینکه مدرسه عباسقلیخان محل حضور طلاب افغانیست که از حدود 120 سال قبل در آنجا حضور داشته‌اند، عنوان کرد: در واقع تحولات سیاسی افغانستان و درگیری‌های متعددی که در این کشور روی داده باعث مهاجرت خاندان شاملو از هرات به مشهد شد.

این استاد با اشاره به اینکه واقف مدرسه عباسقلیخان اهل هرات است، اظهار کرد: با وجود این آزمون ورودی و یا سهلالوصول بودن آن نیز در مقایسه با دیگر مدارس و همچنین نبود قوانین دست و پا گیر وقف‌نامه‌ برای حضور طلاب از جمله عواملیست که در حضور طلاب افغانی در این مدرسه نقش مهم داشته است.

مدرسه عباسقلی‌خان نقش مهمی در گسترش فرهنگ دینی داشته است

غلامحسین نوعی دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه آزاد بجنورد در ادامه این نشست اظهار کرد: قطعا اگر وقف در فرهنگ ایرانی اسلامی وجود نداشت، رشد و گسترش علم، دانش و تربیت عالمان و دانشمندان با دشواری‌های زیادی روبه‌رو می‌شد.

وی اضافه کرد: با نگاهی به وقف نامه‌های مدارس علمی به خوبی به این امر مهم پی می‌بریم و یقینا یکی از عوامل مهم ماندگاری و پویایی در این حوزه پشتوانه‌های مالی مناسبیست که از فرهنگ وقف سرچشمه می‌گیرد.

این دانشجوی دکتری تاریخ خاطرنشان کرد: در حقیقت سنت پسندیده وقف در ایران عمری طولانی دارد و پژوهش در رابطه با آن در تاریخ‌ نگاری ایران امری ضروری و قابل توجه است.

وی گفت: وقف به عنوان  یک ارزش در میان جامعه اسلامی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است به ویژه آنکه بدانیم در برخی مواقع نیاکان ما با خردورزی دست به اقداماتی زده و مجموعه‌هایی ارزشمند و هویت ساز نظیر مدارس علمی و کتابخانه‌ها را وقف نموده‌اند که سالیان سال ماندگار هستند.

نوعی عنوان کرد: یکی از این موقوفات ارزشمند و هویت آفرین در شهر مشهد مدرسه عباسقلی‌خان شاملو است.

وی با اشاره به ساخت این مدرسه اظهار کرد: بنای آن متعلق به دوره صفویه با کارکردی آموزشی- دینی که توسط والی نیک اندیش خراسان در عصر صفوی ساخته شده است و با هدف تربیت عالم دینی وقف  شده و مدرسه بنا شده، پس از فراز و نشیب‌های سالیان همچنان فعال و پویا است.

انتهای پیام