نشست هماندیشی علمی با عنوان «همفکری برای آینده بهتر از طریق بازخوانی آرمانهای جنبش مشروطه برای صیانت از حقوق انسانی» با حضور حقوقدانان و استادان میان رشتهای برگزار شد.
نشست هماندیشی علمی با عنوان «همفکری برای آینده بهتر از طریق بازخوانی آرمانهای جنبش مشروطه برای صیانت از حقوق انسانی» با حضور حقوقدانان و استادان میان رشتهای برگزار شد.
به گزارش خبرنگار حقوقی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، محمدحسین ضیاییفر دبیر کمیسون حقوق بشر اسلامی در ابتدای جلسه با اشاره به مناسبت سالروز صدور فرمان مشروطه و تقارن آن با روز حقوق بشر اسلامی، گفت: همواره در این سالها سعی شده که این روز از حالتی شعاری خارج و برنامههایی در جهت تحقق واقعی آرمانهای آن مناسبت برگزار شود.
وی گفت: در همین راستا بحث پیرامون نسبت بین اسلام و حقوق بشر از اهمیت فراوانی برخوردار است. ملت ایران سالهاست اهداف مشروطه را دنبال میکنند و در این راه دستاوردها و ناکامیهایی نیز داشتهاند.
در ادامه، محسن محبی استاد حقوق بینالملل و رئیس مرکز حقوق بینالمللی ریاست جمهوری، به بیان نظرات خود در باب جنبش مشروطه خواهی در ایران پرداخت و گفت: باید گفت مهمترین آرمان جنبش مشروطه حکومت قانون است.
وی گفت: نهضت قانوننویسی از دستاوردهای جنبش مشروطه خواهی بوده و از اهمیت فراوانی برخوردار است. مساله انتخابات و اینکه حاکم باید منتخب مردم باشد در ذیل همین دستاورد بدست آمده و مجلس یا همان پارلمان برآمده از این جنبش بوده است.
این استاد حقوق بینالملل ادامه داد: مفهوم شهروندی، مطبوعات و نهادهای مدنی از آرمانها و خواستهای جنبش مشروطه است که امروزه نیز این نهادها به بیش از 50 هزار رسیده است.
وی ادامه داد: مفهوم شهروندی دیگر مفهوم مهمی است که در این جنبش مطرح میشود.
محسن قانعی راد رئیس انجمن جامعه شناسی ایران دیگر سخنران این نشست بود که با نگاهی تحلیلی به مساله حقوق بشر گفت: معتقدم انقلاب مشروطه یکی از نقاط عطف تاریخ تحول سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران است و چیزی به نام بشر رسماً پا به عرصه وجود میگذارد. اینجا منظور از بشر مفهوم زیست شناختی آن مطرح نیست. بشر با این مفهوم از مدتها پیش به وجود آمده و عمر بسیار طولانی دارد.
وی گفت: منظور از پیدایش بشر ظهور بشر به عنوان یک سرمایه فرهنگی است. بشر بیش از آنکه یک موجود بیولوژیک باشد یک مفهوم و یک درک فرهنگی است و تحت شرایط خاص شکل پیدا میکند. بشر با این مفهوم در ایران با انتشار کتاب «یک کلمه» مستشارالدوله متولد شده است. وی که کاردار ایران در کشورهای روسیه و فرانسه بود با مشاهده و مقایسه شرایط این کشورها کتاب یک کلمه را تألیف میکند که مدتی طول نمیکشد که در زمان ناصرالدین شاه خود همین کتاب باعث مرگ او میشود.
رئیس انجمن جامعه شناسی ایران خاطرنشان کرد: در این کتاب 21 اصل مطرح شده که ریشه در اعلامیه حقوق بشر انقلاب فرانسه دارد. به عنوان مثال یکی از اصول این کتاب اصل مساوات در محاکمهها است که تصریح شده این مساوات ضروری حتی اگر یکی از طرف دعوا ذات امپراطور باشد. مستشارالدوله در نگارش اصول کتاب کوشیده که کاملاً منطبق بر اصول و مبانی اسلام سخن بگوید.
وی با بیان اینکه نویسنده کتاب «یک کلمه» به بحث علل پیشرفت غرب پرداخته است، افزود: برخی خیال میکنند صنعت علم و فناوری علل پیشرفت غرب است. اما بنیان این پیشرفت چیزی نیست جز قانون. همه این دستاوردها نیز حاصل همین قانون مداری است.
قانعی راد گفت: معتقدم که حقوق یک تکنولوژی است که موجب اقتدار و نظم میشود و نوعی تکنولوژی سیاسی اجتماعی است. مفهوم سرمایه فرهنگی در همین جا مطرح میشود و به تولد بشر کمک میکند. تا زمانی که افراد دو دسته باشند مثل رعیت و فرمانروا، بشر متولد نشده است. این دستهبندیها طرد و خشونت زبانی ایجاد میکند و نمیگذارد به معنای واقعی بشر به وجود آید.
کامبیز نوروزی دیگر سخنران این نشست بود که اظهار کرد: در زمان مظفرالدین شاه یک دستگاه اتومبیل که نمادی از آخرین پیشرفتهای تکنولوژیک زمان خود بود از خارج خریداری شد و به ایران آورده شد، اما پس از مدتی به علت نبود زیرساختهای لازم از جمله سوخت، راه، وسایل یدکی و ... فرسوده و مستهلک شد و به آهن پارهای تبدیل شد. قانون اساسی مشروطه نیز که قانونی مترقی به شمار میآید به دلیل نبود زیرساختهای اجتماعی لازم در جامعه ایران به همین سرنوشت دچار شد.
وی افزود: انقلاب مشروطه با شعار عدالتخانه شکل میگیرد و بعدها توسعه پیدا میکند و قانون اساسی بر مبنای آن شکل میگیرد و در این قانون هیأت منصفه نیز پیشبینی میشود که یکی از مترقی ترین اصول برای رسیدگی به عدالت است. بیشتر تحلیلها علت شکست مشروطه را استبداد و ضعف مردم و فشارهای نظامی میدانستند و از این نکته غافلاند که تا چه قانون اساسی مشروطه با ساختار اجتماعی ایران تناسب دارد.
نوروزی ادامه داد: روشنفکران ایرانی در آن ایام با غرب آشنا شدند اما حرفهایی سطحی از تفکر غرب را بدست گرفتند و از زیربنای پیشرفت غفلت کردند. بنیان قانون اساسی مشروطه بر رأی استوار است. به این ترتیب تمام اعضای جامه در تعیین سرنوشت خود دخیل هستند؛ حال در جامعهای که ساختار قبیلهای و عشیرهای دارد و "من" معنا پیدا نمیکند تضادی اساسی بین روح حقوقی قانون اساسی و جنبههای اجتماعی آن پیدا میشود و همین امر زمینهساز ناکامی مشروطه را فراهم میکند.
این حقوقدان معتقد است: این تضادها بین روح حقوقی قانون اساسی و جنبههای اجتماعی آن از زمان مشروطه تا زمان کنونی به اشکال مختلف ادامه داشته و باعث شده بسیاری از قوانین در کشور ما روی کاغذ باقی بماند. این مسأله آفات مهمی در پی خواهد داشت. اول اینکه دولتها در اجرای قانون ناکام میمانند و توهم قدرت پیدا میکنند و از سوی دیگر باعث میشود شکاف میان بین دولت و ملت افزایش پیدا میکند.
به گزارش ایسنا، محمد هاشمی دیگر سخنران این نشست، با بیان اینکه فهم اشتباهی از کلمه مشروطه در جامعه رایج است، گفت: کلمه مشروطه از کلمه شرط عربی نیامده بلکه از کلمه چارت به معنای منشور و قانون اقتباس شده است. انقلاب مشروطه ما پیش از آنکه محلی باشد از غرب تأثیر پذیرفته است و نقش روشنفکران غربگرا را نمیتوان نادیده گرفت.
وی افزود: در کنار این روشنفکران غربگرا، جریان روحانیت نیز قابل ذکر است. دو چهره از این جریان یعنی علامه نائینی و شیخ فضلالله نوری با نقشی متفاوت در مشروطه تأثیرگذار بودند. از لحاظ هنجاری قانون اساسی مشروطیت، قانون بسیار خوبی است. تبدیل سلطنت به حکومت در قانون اهمیت فراوانی دارد اما از لحاظ ساختاری کار در اختیار اشراف و روحانیون قرار داشت. در جمع بندی نهایی این قانون یک چراغ راهنما بود که در درون آن درسهای زیادی برای امروز ما نهفته است.
انتهای پیام
نظرات