با وجود اینکه برداشت‎های بی‏‌رویه موجب شده دشت‎های کاشمر، خلیل‎آباد و بردسکن ممنوعه و بحرانی باشند اما بنا به گفته عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب مرکز آموزش عالی کاشمر عده‎ای با احداث استخرهای عظیم آبی بیش از حد نیازشان با قراردادهای هنگفت و سالیانه‎ای که با همسایگان می‎بندند، به فروش میلیونی آب در سال مشغولند و تنها از فروش آب، جدا از مزایای دیگری مثل کشاورزی و باغداری منافع زیادی به دست می‎آورند.

سوء استفاده سودجویان با ایجاد استخرهای بزرگ

در همین خصوص دادستان عمومی و انقلاب شهرستان خلیل‎آباد به ایسنا گفت: منابع آبی حاصل از باران و سیلاب‌ها به تصریح ماده یک قانون توزیع عادلانه آب متعلق به حاکمیت و متولی آن در سطح شهرستان مدیریت امور منابع آب بوده و هر گونه استفاده از این منابع آبی صرفا باید با مجوز اداره مذکور باشد.

حمید سلطانی افزود: بر اساس نظر کارشناسان، منابع آب زیر زمینی در وضعیت نگران کننده‌ای به سر می‎برند و باید از این روان‎آب‌ها برای ذخیره‎سازی و تقویت سفره‎های آب زیرزمینی بهره برد تا در فصول آتی آب شرب و کشاورزی از آن تامین شود.

وی با بیان اینکه عده‎ای سودجو با ایجاد استخرهای بزرگ و هدایت روان‌آب‌ها به این استخرها، آب را به بهای گزاف به کشاورزان می‌فروشند، به انتقاد از اداره جهاد کشاورزی شهرستان پرداخت و گفت: متاسفانه این اداره با صدور مجوزهای بی‎حد در زمینه ساخت استخرهای مزبور که عمدتا از هدف اصلی خارج شده‎اند، در شکل‌گیری این معضل نقش‌آفرینی کرده است.

سلطانی یادآور شد: قانون‌گذار در ماده ۴۵ قانون توزیع عادلانه آب، مجازات تا سه ماه حبس و تا ۵۰ ضربه شلاق برای متخلفان در نظر گرفته است که رویکرد این دادستانی برخورد قاطع با متجاوزان به اموال عمومی است.

احداث استخر ذخیره آب ضرورت دارد

هرچند مدیر جهاد کشاورزی خلیل‎آباد احداث استخر ذخیره آب را جزء ضروریات شهرستان ذکر کرد اما از سویی مخالف استخرهایی با حجم بسیار زیاد و اضافه بر سطح زیر کشت باغداران و کشاورزان است.

محمود شبان افزود: بر اساس آخرین آمار از مجموع 12 هزار بهره‎بردار بخش کشاورزی شهرستان فقط 850 استخر ذخیره آب ایجاد شده، که 80 تا 90 درصد آن‌ها در حوزه رودخانه خارزنج و ششطراز هستند.

وی بیان کرد: از پایان سال گذشته جلوی استخرهایی که با حجم بالا احداث می‎شوند، گرفته شده و بر اساس سطح زیر کشت کشاورز و میزان آب مورد نیاز مجوز داده می‎شود.

شبان گفت: با توجه به اینکه اگر استخری بیش از سطح زیر کشت آب‌گیری کند غیر مجاز است، بر این اساس حدود 10 درصد استخرهای شهرستان غیر مجازند و اگر فردی آب ذخیره شده را با قیمت‎های نجومی واگذار کند، خلاف قانون عمل کرده است.

وی عنوان کرد: از سال گذشته تاکنون از ساخت 10 استخر با ظرفیت بالا جلوگیری شده که مجبور به کاهش حجم ظرفیت خود شده‎اند.

استخرهای ذخیره آب پدیده نوظهور

در ادامه مدیر امور منابع آب کاشمر با بیان اینکه صدور مجوز استخرهای ذخیره آبی که بخواهد در بستر یا حریم بدنه‎های آبی از جمله مسیل‎ها و رودخانه‎ها احداث شود، بر عهده امور منابع آب است، گفت: بخش وسیعی از استخرهای احداثی در اراضی کشاورزی با مالکیت شخصی، تغییر کاربری اراضی محسوب شده و نیاز به مجوز جهاد کشاورزی دارند.

حسین حکمتی‎فر عنوان کرد: هر چند بر اساس دستورالعمل، مجوز پمپاژ از استخرها برای کسانی صادر می‎شود که حق‌آبه داشته و اجرای سیستم آبیاری تحت فشار و یا آبزی پروری را مد نظر داشته باشد، اما اکنون بسیاری از استخرهای موجود به لحاظ حجم ذخیره و از نظر بهره‎برداری غیر مجازند.

وی ادامه داد: در شهرستان خلیل‎آباد تعداد این استخرها بسیار قابل توجه است، به طوری که پیش‌بینی می‎شود، 50 درصد از 800 تا 850 استخری که به طور متوسط هر کدامشان 10هزار متر مکعب ذخیره دارند، غیر مجاز باشند.

حکمتی‌‎فر اظهار کرد: استخرهای ذخیره آب اثر منفی بر تعادل ورودی و خروجی سفره‎های آب زیرزمینی دارند و از طرفی به دلیل گرمای شدید منطقه تبخیر از سطح آن قابل توجه است.

مدیر امور منابع آب کاشمر افزود: موضوع بهره‎برداری غیر مجاز از آب‏‌های سطحی بسیار نگران کننده است. بخش قابل توجهی از استخرها در اراضی مجاور رودخانه ششطراز خلیل‎آباد که یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه سفره‎های آب زیرزمینی محسوب می‎شود، ایجاد شده‎اند؛ به همین علت پمپاژ ثانویه از سوی کمیسیون مربوطه برای اغلب این استخرها مورد تایید نیست.

وی بیان کرد: به هیچ عنوان استخرهای ذخیره آب، مورد تائید دست‎اندرکاران حفاظت از منابع آب نیست و اگر روند احداث استخرها همچنان ادامه داشته باشد، در تغذیه دشت‎ها با مشکل جدی مواجه می‎شویم.

استخرهای ذخیره آب کشاورزی فرصت یا تهدید

در همین خصوص عضو هیئت علمی گروه مهندسی آب مرکز آموزش عالی کاشمر گفت: عدم رعایت اصول فنی، کاهش تبخیر از سطح آزاد آب در استخرهای ذخیره آب منطقه کاشمر، خلیل‎آباد و بردسکن که در محدوده اقلیمی خشک و فراخشک کشور با میزان بالای تبخیر(بیش از 1500 میلیمتر تبخیر از تشتک) واقع شده‎اند یکی از محدودیت‎های توسعه این گونه استخرهاست.

هادی معماریان مطرح کرد: کشاورزان با دیدن کاهش میزان ذخیره آب در استخر به علت تبخیر، دوباره به برداشت آب از چاه اقدام می‌‏کنند که چند باره به چرخه تبخیر، تبدیل می‎شود و این روند ادامه می‎یابد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: سطح و حجم این استخرها عمدتا فراتر از نیاز آبیاری تکمیلی کشاورزان است. میزان تبخیر از سطح این استخرها نیز بین 30 تا 50 درصد پیش‌بینی می‎شود که مهم‎ترین نکته برای جلوگیری از افزایش تبخیر، کاهش سطح و افزایش عمق است.

وی عنوان کرد: متاسفانه اکثر طرح‎های توجیهی احداث استخرهای ذخیره آب کشاورزی فاقد محاسبات بهینه‌سازی حجم مخزن ذخیره است که باعث می‎شود حجم و اندازه استخر بالاتر یا پایین‎تر از نیاز آبی واقعی باشد.

معماریان افزود: متاسفانه آبی که باید به مصرف نیاز طبیعی محیط‎زیست و یا تغذیه سفره آب زیر زمینی در آبخوان با بیلان منفی برسد در بسیاری مواقع پس از مقدار زیادی تبخیر، باقیمانده آن به صورت غرقابی در اختیار گیاه قرار می‎گیرد.

وی بیان کرد: برخی کشاورزان با تکیه بر آب ذخیره شده در استخرها بدون سرمایه‎گذاری در حوزه آبیاری تحت فشار دست به توسعه سطح زیر کشت می‎زنند و منابع آب ارزشمند حاصل از سفره‎های آب زیر زمینی را دوباره از طریق آبیاری‎های سنتی هدر می‎دهند.

معماریان افزایش عمق و کاهش مساحت دهانه استخر، ایجاد بادشکن طبیعی یا مصنوعی در اطراف استخر و استفاده از پنل‌‏های خورشیدی را بهترین راهکار برای کاهش تبخیر از سطح استخرها، در منطقه ترشیز ذکر کرد.

بنا بر گفته‌های این گزارش استخرهای ذخیره آب در منطقه ترشیز به جای اینکه یک فرصت محسوب شوند، بیشتر به عنوان یک تهدید عمل می‏‌کنند مگر اینکه با توجه خاص مسئولان و ذینفعان این مشکلات برطرف گردد.

انتهای پیام