عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با اشاره به چالش‌ها و مشکلات پیش روی آموزش عالی، گفت:‌ استقلال اقتصادی دانشگاه لازمه استقلال سیاسی آن است و نمی‌توان انتظار داشت که دانشگاه به لحاظ مالی تماما وابسته به دولت باشد، اما دولت معنویات خود را در دانشگاه دنبال نکند و مدیران دانشگاهی را منصوب نکند و هیچ دخالتی در امور دانشگاه نداشته باشد.

به گزارش خبرنگار «دانشگاهی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، حسن محدثی در کرسی نقد اجتماعی برنامه‌های دولت که با عنوان "ارزیابی انتقادی سیاست‌های آموزش عالی" برگزار شد، گفت: راهبرد کوچک سازی دولت و سپردن قلمروهای مختلف اجتماعی به مردم و بخش خصوصی علاوه بر مزایای بسیار مهمی نظیر چابک سازی دولت، جلب مشارکت مردمی و تقویت بخش خصوصی سبب کاهش چشمگیر فساد دولتی می‌شود، بنابراین تجاری سازی دانشگاه اقدام مهمی است که دست کم در دو دهه اخیر به نحو جدی در ایران دنبال شده است.

وی با بیان اینکه رویه‌هایی که در حال حاضر در آموزش عالی کشور و نیز در آموزش و پرورش در جهت تجاری سازی دنبال می‌شود، آسیب‌های جبران ناپذیری را به بار آورده و به بار می‌آورد، اظهارکرد: یکی از اهداف مهم انقلاب برقراری عدالت اجتماعی است، به همین دلیل نویسندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی برای تحقق عدالت اجتماعی مورد نظر وظیفه ارائه رایگان برخی خدمات و کالاهای همگانی را بر عهده دولت گذاشته‌اند که از جمله این خدمات و کالاهای همگانی آموزش و پرورش رایگان تا سطح متوسطه و نیز آموزش عالی تا سطح خودکفایی کشور بوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با اشاره به اصل 30 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، گفت: دولت موظف است آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم کند و همچنین تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد، اما بنا به ضرورت‌هایی که بعدها پیش آمد و تصمیمات کلانی که اخذ شد جواز تجاری شدن آموزش و پرورش و آموزش عالی نیز داده شد.

وی تصریح کرد:‌ رویکرد تجاری سازی در دانشگاه برگرفته از آموزه‌های سرمایه‌داری دانشگاهی بوده و ناظر بر کلیه فعالیت‌هایی است که به منظور جذب منابع خارجی از جانب دانشگاه انجام می‌شود و این فعالیت‌ها هم در برگیرنده کنش‌های مبتنی بر نیازهای بازار است که به منظور کسب سود انجام گرفته و مواردی چون واگذاری حق ثبت اختراع، لیسانس‌دهی و تاسیس شرکت‌های زایشی را در بر می‌گیرد و هم رفتارهای شبیه بازاری را شامل می‌شود که به منظور رقابت بر سر جذب منابع رخ داده و الزاما با هدف کسب سود دنبال نمی‌شود.

وی با اشاره به شکل گیری دانشگاه آزاد و سپس دانشگاه پیام نور و با هدف اعلام شده پوشش‌دهی داوطلبان ورود به دانشگاه در سراسر کشور، گفت: بر این اساس دانشگاه‌های غیردولتی شکل گرفت. دانشگاه‌هایی که کمترین وابستگی مالی به دولت را دارند، به همین دلیل دانشگاه‌هایی در کشور پدید آمد که باید به علت خدماتی که به جامعه عرضه می‌کردند، منابع مالی خود را نیز تامین کنند.

محدثی افزود: اولین گام‌ها برای تجاری سازی آموزش عالی در ایران تحقق یافت و بعدها دانشگاه‌های دولتی نیز به این فرایند پیوستند و در صدد برآمدند تا از طریق پولی کردن و فروش آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی، درآمدی دست و پا کنند.

فلسفه ایجاد دوره شبانه در آموزش عالی

وی با اشاره به برپایی واحدهای شبانه از اواخر دهه 60، اظهار کرد: این موضوع در دانشگاه‌های دولتی نیز آغاز شد و روند تجاری سازی آموزش عالی تداوم یافت و همچنین صدور مجوز برای تاسیس واحدهای دانشگاهی غیر دولتی تداوم یافت و امروزه انواعی از دانشگاه‌های غیر دولتی در نقاط مختلف کشور به وجود آمدند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با اشاره به فروش آموزش و تبدیل دانشگاه به بنگاه‌های اقتصادی، تصریح کرد: دانش، پژوهش و مشاوره سه کالای نرم افزاری عمده‌ای است که دانشگاه برای عرضه کردن به جامعه در اختیار دارد، یعنی خدمات آموزشی، خدمات پژوهشی و خدمات مشاوره‌ای سه کالای قابل فروش دانشگاه محسوب می‌شوند.

سیاستی که آموزش عالی در دو دهه اخیر در تجاری‌سازی دانشگاه در پیش گرفته‌اند، عمدتا فروش آموزش بوده است

وی با بیان اینکه فروش فضا و دیگر امکانات مادی دانشگاه نیز کالایی سخت افزاری است که دانشگاه می‌تواند از طریق فروش آن به مردم و بخش خصوصی تامین سرمایه کند، گفت:‌ سیاستی که آموزش عالی و حتی آموزش و پرورش در دست کم دو دهه اخیر در تجاری سازی دانشگاه در پیش گرفته‌اند، عمدتا فروش آموزش بوده است.

محدثی با اشاره به اقتصاد بازار، اظهار کرد: دانشگاه باید از این فرصت یعنی برخورداری از انبوه مشتریان در میان اشخاص حقیقی بهره ببرد و این بازار را از دست ندهد، بنابراین می‌توان گفت دانشگاه ناچار است از بخشی از ظرفیت موجود استفاده کند و بخشی از منابع مالی خود را از این راه تامین کنند.

آسیب‌های جدی کنونی تجاری شدن دانشگاه‌ها

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با اشاره به آسیب‌های جدی کنونی تجاری شدن دانشگاه‌ها، گفت: دانشگاه آموزش را نه به اشخاص حقوقی یعنی سازمان‌ها، بلکه به افراد یا اشخاص حقیقی می‌فروشد که این مسئله پیامدهای گوناگونی را در آموزش عالی رقم زده است.

وی افزود: مشکل دیگری که در تجاری شدن دانشگاه وجود دارد این است که تجارت به صور مستقیم انجام می‌گیرد نه به نحو غیرمستقیم، به طوری که اگر اشخاص حقیقی در زمان مقرر پول را پرداخت نکنند از دریافت بسته آموزشی و مدارک مربوط محروم می‌شوند و همچنین دادن وام‌ها به شیوه کنونی نیز بیش از آنکه به نفع اشخاص دریافت کننده آموزش باشد به نفع دانشگاه برای حفظ مشتری است، در واقع نوعی لحاظ کردن آستانه فشار وارده بر آنان است تا به کلی قید تحصیل و کسب مدرک را نزنند.

کیفیت آموزش در دانشگاه‌های تجاری شده بسیار تنزل یافته است

محدثی با اشاره به پیامدهای دیگر تجاری شدن دانشگاه، گفت:‌ به دلیل اینکه دانشگاه آموزش را همزمان به تعداد بسیاری از مشتریان می‌فروشد، کیفیت آموزش در دانشگاه‌های تجاری شده بسیار تنزل یافته است، به طور مثال در دو سال اخیر جذب دانشجویان در مقاطع دکتری در دانشگاه آزاد به نحو چشمگیری افزایش یافته است.

وی تصریح کرد: سه واحد دانشگاهی دانشگاه آزاد در ابتدای سال تحصیلی 92-93 در واحدهای علوم و تحقیقات تهران، تهران مرکزی و واحد دهاقان استان اصفهان تنها در رشته جامعه شناسی حدود 400 تا 450 دانشجوی دکتری پذیرفته است، به نحوی که این واحدهای دانشگاهی استاد و فضای کافی برای پذیرش این دانشجویان را ندارند.

محدثی با بیان اینکه برخی کلاس‌های مقطع دکتری با ظرفیتی بالای 15 یا حتی 20 نفر تشکیل می‌شود، گفت: مخالفان و مقاومت استادان، مدیران گروه و برخی روسای دانشگاه‌ها برای جلوگیری از این روند نتیجه بخش نبوده است، به طوری که حتی برخی از مدیران گروه‌ها در مخالفت با این وضعیت اسف بار استعفا داده‌اند.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با بیان اینکه دانشگاه‌های تجاری شده کشور چندان کوششی در ارزیابی و سنجش صلاحیت داوطلبان ندارند، گفت: این دانشگاه‌ها چندان به لزوم برخورداری داوطلبان از صلاحیت‌های لازم برای ورود به مقاطع مختلف دانشگاهی اعتنا نمی‌کنند که این مسئله کیفیت آموزش در دانشگاه‌های تجاری را به شدت رو به تنزل برده است.

وی با اشاره به پیامدهای منفی فروش آموزش به اشخاص حقیقی و به شیوه مستقیم و با کیفیت نازل و به داوطلبانی که با استاندارد صلاحیت ارزیابی و پذیرفته نشده‌اند، گفت: این مسئله باعث افزایش نابرابری اجتماعی، مدرک گرایی، ناتوانی در تولید علم و گسست دانشگاه از جامعه و ناتوانی در کاربردی کردن علم و ابتذال دانشگاه و همچنین فساد دانشگاه شده است.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای رفع آسیب‌های تجاری شدن دانشگاه

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با اشاره به راه‌حل‌های پیشنهادی برای رفع آسیب‌های تجاری شدن دانشگاه، تاکید کرد: لازم است واحدهای دانشگاهی در مسیر تجاری شدن، سیاست جایگزینی فروش خدمات پژوهشی و خدمات مشاوره‌ای را دنبال کنند، چرا که دانشگاه باید بتواند آنچنان خود را تقویت کند که بازار مشاوره و تحقیق پررونقی را پدید آورد و در این مورد نیز آموزش عالی می‌تواند به کمک واحدهای دانشگاهی بیاید.

وی افزود: سیاست فروش آموزش به اشخاص حقیقی باید به تدریج جای خود را به سیاست فروش آموزش به اشخاص حقوقی یعنی شرکت‌ها و سازمان‌ها بدهد، همچنین کمک‌های مالی دولت به دانشگاه‌هایی که بیشتر مانند بنگاه‌های اقتصادی عمل می‌کنند و استانداردهای کار حرفه‌ای را رعایت نمی‌کنند، قطع شود و یا بسیار محدود گردد و این نوع واحدهای دانشگاهی از دریاف دیگر امتیازهای وزارت علوم محروم گردند و از این طریق یا طرق مشابه دیگر این واحدهای دانشگاهی برای تجدید نظر تحت فشار قرار گیرند.

محدثی یکی دیگر از راه‌های پیشنهادی برای رفع آسیب‌های تجاری شدن دانشگاه‌ را از طریق اقداماتی نظیر انتخاب دانشگاه‌های برتر کشور و ارائه پاداش مالی توسط وزارت علوم به آنها دانست و افزود: از دیگر اقدامات مشابه تمایز دانشگاه‌های معتبر کشور از دانشگاه‌های نامعتبر است تا دانشگاه‌های معتبر و نامعتبر به مردم معرفی شوند و دانشگاه‌هایی که استانداردهای حرفه‌ای را رعایت نمی‌کنند، بیش از پیش در کشور و در نزد مردم بی اعتبار گردند.

وی اظهار کرد: برای جذب سرمایه از طریق فروش مستقیم آموزش متناسب با هزینه‌های سالانه هر واحد دانشگاهی سقفی تعیین شود تا از تبدیل دانشگاه به بنگاه‌های اقتصادی صرف جلوگیری شود و برای اجرای این امر لازم است واحدهای دانشگاهی متخلف جریمه شوند.

انتهای پیام