مسعود لطیفیان در گفت و گو با ایسنا،  با بیان اینکه تغییر در اقلیم ایران از جمله افزایش دما، کاهش بارش، افزایش رفتارهای حدی جوی و اقلیمی، موجب خشکسالی های فراگیر، گرد و غبار، سیل های مهیب، افزایش نیاز آبی محصولات کشاورزی وکاهش منابع آب در کشور شده است، اظهار کرد: چنین شرایطی پیامدهای ناگوار اقتصادی اجتماعی را به دنبال داشته و منجر به کاهش شدید رشد اقتصادی کشور می شود که نیازمند اتخاذ روش های سازگاری با آن است.

سیل و خشکسالی؛ موثر بر افزایش جمعیت عوامل خسارت زای کشاورزی

وی ادامه داد: تغییرات اقلیمی و حوادث زیست محیطی که به صورت ناگهانی در شرایط زمانی و مکانی بوجود می‌آیند، به طور قابل توجهی باعث تغییرات در شرایط زیستگاه ­ها و توزیع منابع مورد نیاز آفات و امراض گیاهی می‌شوند. تغییرات شدید ناشی نظیر سیل و خشکسالی از جمله مهمترین عوامل مؤثر بر افزایش جمعیت عوامل خسارت زای مستعد و مهاجم برای سیستم های کشاورزی است. جمعیت علف های هرز، آفات و بیماری های گیاهی به طور مستقیم و غیرمستقیم بعد از حوادث طبیعی نظیر سیل و خشکی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

لطیفیان اظهار کرد: برخی گونه ها استراتژیک زندگی خود را به گونه‌ای تغییر می‌دهند که به سازگاری بیشتر آن‌ها در مقابل حوادث زیست محیطی منجر می شود. پاسخ این گونه از عوامل در مقابل تغییرات محیطی به صورتی است که ارتباط خود با دیگر گونه‌های فعال در زیستگاه را برای بهره‌برداری مناسب از انرژی و مواد غذایی تغییر می‌دهند.

اثرات فعالیت های صنعتی و انسانی بر تغییرات جمعیتی عوامل خسارت زا

معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور اضافه کرد:علاوه بر حوادث محیطی، اختلالات زیست محیطی ناشی از فعالیت صنعتی و انسانی که اغلب تغییرات جدی در اکوسیستم ایجاد می‌کنند، بر تغییرات جمعیت عوامل خسارت زای گیاهی مؤثر است. به طور خاص، طغیان برخی آفات  گیاهخوار و ناقل بیماری های گیاهی اغلب تحت تأثیر شیوه‌های مدیریت زراعی به ویژه برداشت، جایگزینی گونه‌های گیاهی و غیره  است که شرایط مطلوب برای آن­ها را ایجاد می ­کنند. این شرایط باعث انقراض گونه‌های حساس نظیر دشمنان طبیعی و گرده افشان‌ها شده و محیط زیست را برای فعالیت آفات فراهم می‌کند.

به گفته وی اثرات آلاینده‌های انسانی و صنعتی در جمعیت علف های هرز، آفات و بیماری های گیاهی به توانایی آنها برای تحمل مواد سمی بستگی دارد. از طرفی اثرات حوادث آب و هوایی به جمعیت عوامل خسارت زا به نوع، شدت، فرکانس و وسعت حادثه بستگی دارد. بررسی یک سلسله حوادث در محیط زیست شبیه یک پازل تکه تکه است که اثرات آن­ها در تغییرات جمعیت عوامل خسارتزای گیاهی بسته به سابقه حوادث متفاوت است.

لطیفیان تصریح کرد:جاری شدن سیل و خشکسالی وسیع طی سال­های اخیر و روند کلی خشک شدن آب‌های سطحی کشور می­ تواند حوادث ناگواری در شدت خسارت زایی علف های هرز، آفات و بیماری های گیاهی ایجاد کنند. این حوادث توالی خاصی از تغییرات زیست محیطی را ایجاد کرده اند که بر گونه‌های عوامل خسارت زای گیاهی در کشور تأثیر فراوان خواهد گذاشت.

تنش خشکی، آفات نخل خرما را بیشتر می کند

این مقام مسئول در سازمان حفظ نباتات در ادامه گفت:طوفان‌های شدید و گرد و غبار همراه با تنش های کم آبی به خصوص در مناطق گرمسیری کشور (نظیر استانهای سیستان و بلوچستان و خوزستان) باعث بیرون راندن جمعیت عوامل کنترل طبیعی از منطقه و آسیب به جمعیت آن­ها می شوند. این شرایط تعیین کننده طرز پراکندگی و میزان رشد و نمو آفات محصولات اساسی نظیر نخل خرما است.  تنش خشکی باعث شدت خسارت برخی افات نظیر کنه تارتن و آفات چوبخوار خرما می شود.

معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور بیان کرد: از طرف دیگر جاری شدن سیل باعث رانش خاک و رسوب مجدد آن و موجب دفن موجودات مرتبط با چرخه زندگی آفات گیاهی می‌شود. آتش سوزی و تحمیل درجه حرارت‌های فوق‌العاده بالا در مناطق جنگلی نظیر منطقه زاگرس جمعیت آفات گیاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. نکته مهم این است که طغیان جمعیت آفات اغلب پس از انواع حوادث زیست محیطی اتفاق می‌افتد. زیرا موجودات زنده و غیر زنده محیط زیست در اثر حادثه تحت تأثیر قرار می‌گیرند به گونه‌ای که شرایط را برای برخی از آفات گیاهی در مناطق وسیعی مستعد می‌سازند. اگر چه چنین طغیان‌هایی اغلب در نتیجه فراهم شدن شرایط تغذیه‌ای مساعدتر برای گونه‌های آفات گیاهخوار باقی مانده ممکن  می شود. اما اثرات متقابل معنی‌داری نیز بین طغیان آفات و عوامل فیزیکی محیط در نتیجه تغییرات زیست محیطی وجود دارد.

بارش بیش از حد باران اثرات منفی بر جمعیت آفات دارد

وی با اشاره به اینکه اگر چه بارش باران باعث افزایش آب در دسترس می‌شود و یا در هنگام آتش سوزی درجه حرارت را تعدیل می‌کنند. اما بارش بیش از حد و بروز سیل دارای اثرات منفی بر جمعیت آفات دارد،  افزود: طغیان ملخ در برخی مناطق جهان به حوادثی نظیر سیل و خشکسالی ارتباط داده شده است. سابقه ۱۰۰۰ ساله طغیان ملخ در چین نشان می‌دهد که تخریب زیستگاه ملخ در دشت‌های سیلابی منطقه و نبود پوشش گیاهی کافی و مناطق تخم گذاری در طول سال­های خشکسالی و سال‌های پس از بروز سیل‌های شدید، علل طغیان ملخ‌ها بوده است. این اطلاعات در بهبود پیش بینی طغیان آفات در شرایط بروز حوادث زیست محیطی به منظور مدیریت منابع و خدمات اکولوژی ضروری است. اما واضح است که این اطلاعات کافی نبوده و تحقیقات بیشتری در این زمینه در رابطه با آفات گیاهی کشورمان مورد نیاز است.

لطیفیان با بیان اینکه سازگاری با تغییرات اقلیمی به عنوان یک اصل اساسی برای اجرای استراتژی های مدیریت ریسک و کاهش خطر بالقوه اثرات تغییرات آب و هوایی در مدیریت حفظ نباتات کشور است، گفت: توسعه ظرفیت سازگاری سیستم های مدیریت کنترل آفات با شرایط تغییرات اقلیمی به عوامل مختلف بیولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد. توانایی انطباق سیستم های تولید محصولات استراتژیک و مهم از نظر امنیت غذایی کشور با روش های کنترل آفات در شرایط تغییرات اقلیمی نیازمند سرمایه گذاری مالی ویژه است.

اهمیت افزایش توانایی انطباق سریع با تغییرات آب و هوایی

وی در ادامه افزود: با تغییر اقلیم همزمان در تجارت جهانی تغییر بوجود می آید و در بسیاری از موارد نمی توان برای حفظ امنیت غذایی به واردات متکی بود. بنابراین افزایش توانایی انطباق سریع با تغییرات آب و هوایی برای حفظ امنیت غذایی با تکیه بر تولید داخلی از اهمیت بیشتری برخوردار است. از جمله این استراتژی های انطابقی می توان به مواردی نظیر اصلاح روشهای کنترل آفات (IPM)، نظارت بر اقلیم و جمعیت آفات و استفاده از ابزارهای پیش بینی و مدل سازی برای واکنش سریع و به موقع در مقابل خسارت آفات اشاره کرد.

ارائه راهکار

معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور در پایان به ارائه راه کار برای مقابله با تنش خشکسالی اشاره کرد و گفت: پهنه بندی خطر ریسک و آسیب پذیری عوامل خسارت زای گیاهی براساس اقلیم‌های مختلف کشاورزی و فنولوژی محصول،  تهیه مدل های پیش‌آگاهی عوامل ‌خسارت‌زای گیاهی،  توسعه و بهره برداری موثر از سامانه‌های یکپارچه پایش، پیش آگاهی مبتنی بر دانش و فناوری روزآمد،  حمایت در مدیریت علف های هرز در محصولات استراتژیک زراعی،  حمایت در مدیریت عوامل خسارت زای گیاهی محصولات سبزی و جالیز گلخانه ای با اولویت روش های بیولوژیک،  مدیریت تلفیقی آفات چوبخوار خرما،  اجرای عملیات کنترل بیولوژیک در محیط های گلخانه ای که کمتر از مشکل خشکی آسیب پذیر هستند، مدیریت کنترل سن غلات و آفات همگانی(مگس زیتون و مگس میوه مدیترانه ایی)، مدیریت کنترل ملخ های بومی و صحرایی و مدیریت کنترل جوندگان مضر کشاورزی از جمله مهمترین اقداماتی است که می توان برای مقابله با خشکسالی در پیش گرفت.

انتهای پیام