به گزارش ایسنا، سفر رسمی «مسعود پزشکیان» رئیسجمهوری اسلامی ایران به قزاقستان در ۱۱ دسامبر نشاندهنده توجه روز افزون تهران به آسیای مرکزی در میان رقابتهای فشرده جهانی است. این دیدار اهمیت این منطقه برای ایران و فرصتها و محدودیتهایی را مشخص کرد که این تعامل را شکل میدهد.
روزنامه «آستانه تایمز» در یادداشتی با مطرح کردن این پرسش که «چرا آسیای مرکزی برای ایران مهم است»، نوشت: «آسیای مرکزی به عرصهای پویا و کانون توجه قدرتهای بزرگ تبدیل شده است. در طی سال گذشته نشستهای بلندپایهای با اتحادیه اروپا، چین، روسیه و آمریکا در چارچوب ۱+۵سی برگزار شد و پس از آن نیز ژاپن در ۱۹ تا ۲۰ دسامبر نشست مشابهی برگزار کرد. ترکیه و جمهوری آذربایجان نیز حضور پررنگتری پیدا کردهاند، از جمله در نشست اکتبر سازمان کشورهای ترکزبان و عضویت کامل آذربایجان در نشستهای مشورتی رهبران آسیایی مرکزی.
بنابراین ایران نمیتواند تحولات شمال مرزهایش را نادیده بگیرد. توجه فزاینده جهانی به آسیای مرکزی تهران را برمیانگیزد تا تعاملات سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک خود در منطقه را تشدید کند.
در ادامه این مطلب با ادعای این که ایران در انزوای سیای و اقتصادی قرار دارد و از اولویتهای اصلی آن در این منطقه کاهش این انزوا است، مطرح شد: تقویت موقعیت تهران در آسیای مرکزی حمایت دیپلماتیک مورد نیاز آن را فراهم میکند و تا حدی نیز راهگشای اقتصادی در میان محاصره خواهد بود.
«قاسمجومارت توکایف» رئیسجمهور قزاقستان و همتای ایرانیاش درباره تشدید تنشهای بینالمللی و تاثیر تحریمها ابراز نگرانی کردند. توکایف اشاره کرد که مواضع قزاقستان و ایران در صحنه بینالمللی غالبا همسو است. با وجود این که به موقعیت خاصی اشاره نشد اما چنین اظهاراتی برای تهران با پیشزمینه جنگ اخیر با رژیم صهیونیستی و آمریکا و تنشهای پایدار وسیعتر اهمیت ویژهای دارد.
اهمیت همکاری اقتصادی و تجاری با آسیای مرکزی در میانه تحریمهای غرب
آستانه تایمز نوشت: «فشار تحریمها بر تجارت و اقتصادی ایران پابرجاست و این بر اهمیت دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی و توسعه پیوندهای ترابری و لجستیک میافزاید. روسای جمهور دو کشور در این سفر بر سر افزایش تجارت دوجانبه به ۳ میلیارد دلار توافق کردند که نسبت به رقم ۳۴۰ میلیون دلاری سال ۲۰۲۴ رشد چشمگیری دارد. پزشکیان گفت که تجارت ۴۰ درصد رشد داشته و توکایف نیز اشاره کرد که بیش از ۳۵۰ شرکت با سرمایه ایرانی در قزاقستان فعال است.
ایران همچنین آسیای مرکزی را پلی به بازارهای عظیم چین و روسیه میبیند. تهران به دنبال تعمیق ارتباطات تجاری و لجستیکی در اوراسیا است و آسیای مرکزی در کانون این هدف قرار دارد. حجم حمل بار در مسیرهای موجود از جمله گذرگاه شمال-جنوب و راهآهن قزاقستان-ترکمنستان-ایران در ۱۰ ماه نخست سال ۵۳ درصد افزایش یافته است. نخستین قطار باری چین-ایران در ماه مه از طریق قزاقستان و ترکمنستان آغاز به کار کرد که تاکید بشتری بر نقش ترانزیتی منطقه است.»
محدودیتها و فرصتهای ایران برای تقویت روابط با آسیای مرکزی
این یادداشت میافزاید: «تعامل ایران با آسیای مرکزی بهرغم منافع متقابل تحت تاثیر آمیزهای از محدودیتهای ساختاری و فرصتهای نوظهوری است که مستقیما منطقه را تحت تثیر قرار میدهد. تحریمهای بینالمللی همچنان عامل محدودکننده اصلی است و تجارت، سرمایهگذاری و پروژههای ارتباطی مهم برای گسترش روابط خارجی آسیای مرکزی را تحت تاثیر قرار میدهد.
تجارت قزاقستان-ایران گویای این تاثیر است: حجم مبادلات تجاری دوجانبه در سال ۲۰۰۸ به ۲ میلیارد دلار رسید اما پس از تشدید تحریمها در اوایل دهه ۲۰۱۰ به شدت کاهش یافت و در سال ۲۰۱۹ به حداقل بیسابقه ۳۰۰ میلیون دلار رسید.
تحریمها همچنین بر طرحهای زیرساختی و انرژی مرتبط با اتصالات آسیای مرکزی اثر گذاشته است. مسدود شدن قرارداد مبادله گاز میان ایران، ترکمنستان و عراق و اعمال مجدد تحریمها بر بندر چابهار ایران که میتواند دروازهای به آبهای آزاد برای کشورهای آسیای مرکزی باشد نشاندهنده آسیبپذیری داهداف ترانزیت منطقه در برابر فشار سیاسی خارجی است.»
در ادامه این مطلب با اشاره به این که چندین عامل حتی با وجود این محدودیتها فرصتهای برای ایران ایجاد میکند تا تعامل خود با آسیای مرکزی را افزایش دهد، آمده است: گذر تدریجی به سمت جهانی چندقطبی و نقش فزاینده چارچوبهای همکاری منطقهای و بینالمللی همچون سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس فضای مانور دیپلماتیک و اقتصادی ایران در اوراسیا را گسترش داده است. عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای و اجرایی شدن توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا که منجر به افزایش ۳۵ درصدی تجارت در دو ماه نخست شده نمونههایی از این فرصتها هستند.
همچنین عدم قطعیت مداوم منطقهای مانند تنش در مسیرهای جنوبی و حملات به گذرگاههای انرژی کشورهای آسیای مرکزی را به تنوعبخشی مسیرهای ترانزیتی سوق داده که فرصتهای بیشتری برای همکاری با ایران ایجاد میکند.
از سوی دیگر، نزدیکی فرهنگی و تاریخی بستر دیگری برای تعمیق روابط فراهم میآورد که اظهارات مقامات ایران و قزاقستان و توافقهای فرهنگی اخیر نمایانگر آن است. در کل ایران با وجود پابرجا بودن تحریمها و موانع ساختاری همچنان با بهرهگیری از این فرصتهای ژئوپلیتیکی، ترانزیتی و فرهنگی میتواند موقعیت خود در آسیای مرکزی را تقویت و از زیانهای ناشی از غفلت از این منطقه حیاتی جلوگیری کند.
انتهای پیام
نظرات