يازدهمين همايش بزرگداشت ملاصدرا با موضوع «حكمت متعاليه و تدبير خانواده» امروز (چهارشنبه) به كار خود پايان داد.
به گزارش خبرنگار بخش حكمت و فلسفه‌ي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين همايش يك‌روزه، رضا داوري اردكاني - رييس فرهنگستان علوم - گفت: ملاصدرا در آثار خود به بحث تفصيلي درباره‌ي تدبير منزل نپرداخته؛ اما مساله‌ي خانواده بويژه در زمان ما مسأله‌ي مهمي است و رجوع به بحث خانواده در فلسفه‌ي اسلامي و جستن سوابق اين بحث اهميت خاصي دارد. نظر ملاصدرا درباره‌ي خانواده آن‌قدر اجمالي است كه تقريبا مي‌توان گفت اين فيلسوف از كنار بحث خانواده گذشته و در برخي كتاب‌هايش تنها در يك پارگراف مطلبي را بيان كرده است.
داوري اردكاني در ادامه با ارائه‌ي شواهدي از آثار ملاصدرا براي گفته‌هاي خود در اين زمينه، از فارابي نيز به عنوان انديشمندي مسلمان ياد كرد كه به اندازه‌ي كافي به موضوع خانواده در آثارش پرداخته و ابن سينا را نيز انديشمندي دانست كه بيش‌تر به فلسفه‌ي الهي و طبيعي توجه دارد تا به مسائل خانواده.
وي در ادامه با اشاره به سابقه‌ي فلسفه‌ي ايرانيان و همچنين ارائه‌ي تاريخچه‌اي از فلسفه‌ي يونان باستان و نيز شرح و بسط آراي ارسطو و افلاطون درباره‌ي خانواده، يادآور شد: فيلسوفان ما مطالب تدبير منزل را از يونانيان آموخته‌اند؛ اما اين‌طور نبود كه عين مطلب را منتقل كنند؛ بلكه بر اين آثار تفسيرهايي داشته‌اند و همچنين خود اجتهاد كرده و مطالب ديگري را به فكر فلسفي يونانيان افزوده‌اند؛ بنابراين اسلاف ما از فكر يوناني چندان دور نيست.
اين استاد دانشگاه با برشمردن وجه اشتراك نظر فلاسفه و غيرفلاسفه درباره‌ي خانواده، يادآور شد: درست است كه فيلسوفان ما به تدبير منزل ارسطو مايل‌اند؛ اما خود نيز نگاهي دارند و ملاصدرا هم كه مي‌خواهد در اين زمينه حرفي بزند، به تبيين فلسفه‌ي فقه روي مي‌آورد و مثلا زنا را با قتل مي‌سنجد و با تفسير فلسفي نظرش را در اين‌باره بيان مي‌كند. از سويي، يونانيان و فلاسفه‌ي اسلامي بشر را در شهوت نمي‌ديدند؛ هرچند اكنون وضع غرب اين‌گونه است؛ اما هيچ‌وقت جامعه‌شناسان و فلاسفه‌ي غرب نمي‌گويند كه قوام خانواده بر شهوت است؛ چنان‌چه فلاسفه‌ي اسلامي نيز بر اين مسأله تأكيد دارند.
داوري اردكاني در پايان به شرح و بسط آراي خواجه نصرالدين توسي درباره‌ي خانواده پرداخت و درباره‌ي ملاصدرا، يادآور شد: درست است كه ديدگاه ملاصدرا در اين زمينه با توجه به فلسفه‌ي فقه است؛ اما او درواقع به آن نظمي كه معقول است، مي‌پردازد و معقولات نظام خانواده و تناسب آن را با نظام جهان بيان مي‌كند.
همچنين در اين همايش، احمد احمدي با بيان خاطره‌اي از حضور در جلسات درس علامه طباطبايي به بحث درباره‌ي صدق پرداخت و از همين منظر، انتقاداتي را به آراي كانت وارد كرد.
احمد خدري نيز در سخناني با اشاره به روايت‌هاي متعدد از تعداد آثار ملاصدرا، درباره‌ي خصوصيات فردي اين انديشمند مسلمان گفت: ملاصدرا فردي فارغ از هياهو بوده است و همچنين در ميان شاگردان وي، كسي غير از فيض و فياض را نمي‌توان به عنوان شاگرد بلاواسطه ياد كرد و به شهادت كربن، وقتي مي‌خواست شاگردي كسي را بپذيرد، چهار شرط داشت؛ اول اين‌كه شاگرد به تحصيل مال به اندازه‌ي معاش بپردازد، ديگر اين‌كه بر گرد معصيت نچرخد، همچنين درصدد تحصيل مقام نباشد و از سويي نيز مقلد هم نباشد.
وي در بخشي ديگر از صحبت‌هايش به روايت آن‌چه كه در روزگار صدرالمتألهين گذشته است، پرداخت.
اما غلامحسين ابراهيمي ديناني - استاد فلسفه‌ي دانشگاه تهران - با تأكيد بر اين‌كه حكمت متعاليه و خانواده نسبتي ندارند، تصريح كرد: حكمت متعاليه با خانواده خيلي سخت است؛ شايد چون ملاصدرا خودش اهل خانواده بوده است، اين موضوع را براي همايش انتخاب كرده‌اند.
او در ادامه از ملاصدرا به عنوان فيلسوفي بزرگ ياد كرد كه قدرش شناخته نشده است و تأكيد كرد: انصافا كاري كه ملاصدرا در فلسفه انجام داده، عجيب است و كساني كه او را متهم به التقاط مي‌كنند، يا كم‌لطفي مي‌كنند يا اين‌كه با تاريخ فلسفه‌ي اسلامي آشنا نيستند. اگر به تاريخ فلسفه‌ي اسلامي آشنا بودند، اين ادعاها را نمي‌كردند و متوجه مي‌شدند كه ملاصدرا چه كرده است؛ او مسائلي را حل كرده كه ديگران نتوانستند و اين كار كمي نبوده است.
ديناني در ادامه با بيان اين مطلب كه ملاصدرا به حركت جوهري شناخته مي‌شود، به شرح و بسط مفهوم حركت جوهري در فلسفه‌ي ملاصدرا پرداخت و تصريح كرد: فهم حركت جوهري خيلي سخت است. درواقع انگيزه‌هاي ديني براي كشف اين موضوع بود كه به كمك ملاصدرا آمد. انگيزه‌ي او از دنبال كردن اين مباحث، اثبات معاد جسماني است و به اعتقاد من، همه‌ي فلسفه‌ي ملاصدرا در خدمت اثبات معاد است كه كاري بس سترگ و بزرگ است و هيچ متفكري را نديديم كه به اندازه‌ي ملاصدرا درباره‌ي معاد جسماني تعالي فكري داشته باشد و تنها پس از ملاصدرا، آقا علي مدرس زنوزي است كه نظري بديع و غير از نگاه ملاصدرا درباره‌ي معاد دارد.
به گزارش ايسنا، مصطفي محقق داماد نيز با موضوع خاستگاه كرامت بشري از ديدگاه ملاصدرا با تشريح اين موضوع كه تدبير منزل از سياست مدن جداست، به طرح ديدگاه پاره‌اي از فلاسفه در اين زمينه پرداخت و در ادامه‌ي صحبت يادآور شد كه هرچند بزرگان فلسفه‌ي ما و ملاصدرا از حقوق بشر در آثار خود استفاده نكردند؛ اما به كرامت بشر اشاره دارند و صدرالمتألهين درباره‌ي كرامت بشري به صراحت مي‌گويد كرامت آن چيزي است كه انسان را لايق خلافت در زمين كرده است. ملاصدرا كرامت بشري را قوه‌ي علم حكمت مي‌داند و تأكيد دارد اگر اين قوه در بشر نباشد، هيچ مايه‌ي امتيازي براي بشر وجود ندارد.
او در ادامه‌ي بحث خود به بيان علت‌هايي كه سبب مي‌شود كرامت انساني خدشه‌دار شود، پرداخت و تصريح كرد: به راستي چه مي‌شود كه انسان‌ها دچار اختلاف مي‌شوند و تنها عده‌اي از حكمت بهره‌مند مي‌شوند و عده‌ي بسياري از آن بي‌بهره مي‌مانند؟ ملاصدرا هفت چيز را سبب اين اختلاف ذكر مي‌كند. او تأكيد دارد كه هفت چيز انسان‌ها را از هم جدا مي‌كند؛ اولي سرشت انسان‌هاست، ديگر اين‌كه آدمي از نظر خلق و خوي و هم از نظر جسمي داراي تفاوت است كه اين تفاوت را از والدين خود به ارث مي‌برد و از سويي نيز عامل ديگر اختلاف انسان‌ها نطفه‌اي است كه از آن ساخته مي‌شوند كه اين پاكي يا ناپاكي پدر و مادر از طريق خون به فرزند سرايت مي‌كند و از سويي ديگر نيز اختلاف در شيوه‌هاي تأديب، تعديل و تلقين عادات، يعني عادت‌بخشي كارهاي نيك و بد از جمله عواملي است كه سبب وجود اختلاف در انسان‌ها مي‌شود.
محقق داماد در ادامه افزود: اين چند عامل از بين آن هفت دليل مطرح‌شده از سوي ملاصدرا در علت اختلاف انسان‌ها همه به خانواده مربوط است و اين نشان مي‌دهد كه ملاصدرا كم و بيش به مباحث مربوط به خانواده اهميت داده است.
همچنين عفت شريعتي - نماينده‌ي مردم مشهد در مجلس شوراي اسلامي - در سخناني ضمن نقد فمنيسم و انتقاد از پيروي از مكتب‌هاي الحادي غرب، اين مكتب‌ها را سبب بر باد رفتن آبرو و حيثيت خانواده دانست.
انتهاي پيام
نظرات