اسماعیل قدیمی معتقد است: به وجود آمدن، ذخیره شدن و پالایش میراث معنوی فقط بر عهده وسایل ارتباط جمعی نیست. نهادهای آموزشی و مذهبی این وظیفه اصلی را دارند که این میراث را گردآوری، پالایش، دسته‌بندی و آماده‌ی استفاده کنند و کار وسایل ارتباط جمعی انتقال درست این میراث فرهنگی از طریق اخبار، گزارش‌ها و ابزارهایی است که در اختیار دارند.
اسماعیل قدیمی - مدرس علوم ارتباطات اجتماعی - در گفت‌وگو با خبرنگار بخش رسانه ایسنا، درباره‌ی اینکه ممکن است بتوان با انعکاس میراث معنوی مربوط به عزاداری‌های ماه محرم که به صورت سنتی در مناطق مختلف کشور برگزار می‌شود، انحراف‌های عزاداری را کمرنگ کرد، رسانه‌ها چگونه می‌توانند در حفظ و انتقال این میراث معنوی نقش‌آفرینی کنند؟ گفت: وسایل ارتباط جمعی به طور کلی چهار وظیفه دارند؛ یکی از این وظایف وظیفه خبررسانی یا دادن اطلاعات از محیط‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... به عامه مردم و آگاه کردن مردم از مسائلی است که رخ می‌دهد و تصمیماتی که در زمینه‌های مختلف گرفته می‌شود.
او در ادامه اظهار کرد: وظیفه دیگر وسایل ارتباط جمعی این است که رویدادها را بشکافند، تجزیه و تحلیل کنند و عوامل آشکار و پنهان آنها را مشخص کنند. سومین وظیفه وسایل ارتباط جمعی نیز انتقال میراث فرهنگی است که نوعی وظیفه آموزشی به حساب می‌آید. وظیفه دیگر هم بحث تفریح و سرگرمی است.
قدیمی سپس اضافه کرد: بحث انتقال میراث معنوی به وظیفه آموزشی و انتقال میراث فرهنگی برمی‌گردد، اما رسانه‌ها تنها عامل و عنصر این امر نیستند. این موضوع یعنی به وجود آمدن، ذخیره شدن و پالایش میراث معنوی فقط بر عهده وسایل ارتباط جمعی نیست. نهادهای آموزشی و نهادها و سازمان‌های مذهبی این وظیفه اصلی را دارند که این میراث را گردآوری، پالایش، دسته‌بندی و آماده استفاده کنند. کار وسایل ارتباط جمعی انتقال درست این میراث فرهنگی از طریق اخبار، گزارش‌ها و ابزارهایی است که در اختیار دارند. بنابراین وسایل ارتباط جمعی به تنهایی قادر به این اصلاح در جامعه نیستند.
او ادامه داد: باید نهادهای یادشده میراث فرهنگی ما را در این زمینه، اصلاح، پالایش، تصحیح و آماده استفاده کنند و وسایل ارتباط جمعی هم از آن استفاده کنند. اما کاری که وسایل ارتباط جمعی در این زمینه می‌توانند انجام دهند این است که طرح موضوع کنند. یعنی وقتی می‌بینند این مسئله در جامعه وجود دارد و نهادها و سازمان‌های متولی به دلایل مختلف نمی‌توانند وظایفشان را به درستی انجام دهند، با طرح موضوع از کارشناسان دعوت کنند که در این زمینه اظهار نظر کنند و به طور کلی در پروسه‌های درازمدت، مستمر و منظم موضوع را طرح کنند و به اصلاح این قضیه بپردازند.
این مدرس ارتباطات در ادامه گفت: قطعا و یقینا وسایل ارتباط جمعی در این زمینه، یعنی در زمینه اصلاح آنچه تحت عنوان میراث فرهنگی در دست مردم است، وظیفه پیدا می‌کنند. استفاده از کارشناسان، رواج انتقاد و ترویج فرهنگ‌سازی در این زمینه از اقداماتی است که رسانه‌ها می‌توانند انجام دهند. در این زمینه وسایل ارتباط جمعی می‌توانند نقش‌های خیلی جدی و عمده‌ای از طریق دعوت کارشناسان، طرح مباحث انتقادی و فرهنگ‌سازی نقد ایفا کنند. وسایل ارتباط جمعی گاهی رویه‌های نقد و فرهنگ‌سازی را رواج می‌دهند.
او افزود: در واقع رسانه‌ها باید از طریق مصاحبه، تهیه گزارش، تجزیه و تحلیل، تحقیق و... همه کارهای لازم را انجام دهند. وسایل ارتباط جمعی می‌توانند به مرور زمان این موضوع را به عنوان یک رسالت برای خود تعریف کنند و آن را با استفاده از استادان نقاد دانشگاه و حوزه علمیه پیگیری کنند. حتی دیدگاه‌های کارشناسان بزرگ خارجی هم می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد. رسانه‌ها می‌توانند نهادها و سازمان‌های مربوطه را ترغیب کنند که از گنجینه‌های فرهنگی، دستاوردها و رهاوردهای تاریخی حفاظت کنند، اما به صورت پالایش شده. وسایل ارتباط جمعی نباید هیچ ابزاری را نادیده بگیرند. باید از همه امکانات استفاده کنند و از دیدگاه‌های بزرگان دینی مثل شهید مطهری که از پیشگامان این زمینه بودند، استفاده کنند. خود مقام معظم رهبری نیز چنان‌که من دقت کرده‌ام، همیشه وقتی با مداحان دیدار می‌کنند، به آنها می‌گویند از روی مقتل بخوانید.
قدیمی همچنین گفت: مسلما وسایل ارتباط جمعی باید از ابزارهای قدرت و نهادهای جامعه که می‌توانند باعث تغییر جهت و ایجاد نگرش شوند، استفاده کنند؛ البته طرح ساده‌لوحانه و بی‌پایه و بدون زمینه‌سازی این مسائل می‌تواند عکس‌العمل‌های تندی از جانب افراطی‌ها ایجاد کند، به طوری که مسائل حاشیه‌ای غلبه پیدا کنند و رسانه‌ها از کارشان باز بمانند.
او ادامه داد: یکی از مهمترین وظایفی که الآن بر عهده نهادهای فرهنگی جامعه ماست، انجام این پالایش‌ها و جهت دادن‌هاست. در عین حال متأسفانه یک نوع افراط‌گری در جامعه ما از قدیم تا امروز وجود دارد. در این زمینه نمونه‌های تاریخی بسیاری هم داریم که نشان دهنده این است که ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که زمینه برای فعالیت‌های افراطی‌گرایانه وجود دارد.
قدیمی اضافه کرد: رسانه‌ها باید حساسیت‌های فکری و ایمانی مردم را در نظر بگیرند و طوری مسائل را مطرح کنند که باعث بروز حوادث و درگیری‌ها نشود، وگرنه به جای تأثیر مثبت، آثار منفی در پی خواهد داشت. طرح مسائل انتقادی، مطرح کردن دیدگاه‌های بنیادی برای اصلاح رویه‌های رفتاری، فکری و نگرش مردم حساس‌ترین کاری است که در برهه تاریخ امروز ما بر عهده وسایل ارتباط جمعی گذاشته شده است. اگر با افراطگریها، سوءتعبیرها و انحراف‌ها به صورت ریشه‌ای برخورد نشود - که رسانه‌ها باید پیشگام این قضیه باشند - مسلما بسیاری از افراطگریها، تصمیم‌گیری‌های غلط، سوءظن‌ها و مسائل و مشکلات عمومی و اخلاقی ما همچنان ادامه پیدا خواهد کرد، چراکه ما یک امر بسیار مهم اجتماع انسانی مدرن را فراموش کرده‌ایم: نقد کردن و اصلاح کردن.
این مدرس دانشگاه همچنین اظهار کرد: روایت است که خود امام حسین (ع) می‌فرمایند هدفم اصلاح در امت جدم است. ببینید ما گاهی چقدر انحراف پیدا می‌کنیم که از چنین سرمایه‌ای درست برعکس استفاده می‌کنیم. از طریق قمه‌زدن، رفتارهای هیجانی و بروز احساساتی که مسلما چهره ملی ایرانی‌ها را مخدوش می‌کند، در حالی‌که هیچ کدام از این‌ها با فلسفه قیام امام حسین (ع) هماهنگ نیست. همان‌طور که آقای شریعتی و شهید مطهری به این موضوع اشاره می‌کردند و همان‌طور که خود مقام معظم رهبری در عاشورای چند سال پیش به صراحت گفتند از روی مقتل بخوانید. یعنی صریحا گفتند که از هر گونه تحریف، انحراف، زیاده‌گویی و حشو و زوایدی که اصل را زیر سوال ببرد، باید پرهیز کرد.
او افزود: قطعا وسایل ارتباط جمعی یک مدیریتِ پالایشِ میراث فرهنگی را در عصر کنونی بر عهده دارند؛ یعنی وسایل ارتباط جمعی باید به صورت منسجم و متحد با هم یک حرکت پالایشی ایجاد کنند که این ارزش‌ها به ارزش‌های جهانی تبدیل شوند. من معتقدم قیام امام حسین (ع) به ما اختصاص ندارد، بلکه می‌تواند برای خیلی از کشورهای جهان هم درس عبرت شود و آنها هم از ارزش‌های آن استفاده کنند.
انتهای پیام
نظرات