به گزارش ایسنا، مستند «ساز و مهر» که در آن به زندگی هنری و دستاوردهای استاد ابراهیم قنبری‌مهر (آخرین بازمانده‌ی مکتب ابوالحسن صبا و تولیدکننده‌ی سازهای موسیقی) پرداخته شده شامگاه 15 مرداد ماه در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد.
در ابتدای جلسه، محسن نظری و مرجان قنبری‌مهر (کارگردانان این اثر) به همراه مرتضی پورصمدی، تهیه‌کننده‌ی این فیلم به دعوت ناصر صفاریان (مجری برنامه و مسئول جلسه‌های نمایش فیلم) جهت عرض خیر مقدم به حاضران، در سالن حاضر شده و توضیحات کوتاهی درباره‌ی مستند مورد بحث ارائه کردند.
سپس هم‌زمان با آغاز بخش نقد و بررسی، علی‌رضا میرعلینقی که به‌عنوان منتقد مهمان در جلسه حضور داشت ضمن اشاره به سابقه‌ی آشنایی خود با استاد ابراهیم قنبری‌مهر گفت: «ویژگی‌ها و شخصیت والای ایشان به گونه‌ای است که حضور وی را می‌توان دلیل کاملی بر وجود انسانیت و زنده بودن چیزی دانست که همواره از آن به خوبی‌ها در ذات یک آفریده‌ی پروردگار یاد می‌شود.»
این مورخ و پژوهش‌گر عرصه‌ی موسیقی گفت: «ساخته شدن این فیلم، برآورده شدن آرزوی دیرینه‌ای است که همواره در سر می‌پروراندم و مطمئنم خیلی‌های دیگر که استاد قنبری‌مهر را می‌شناسند نیز چنین آرزویی داشته‌اند.»
وی سپس مستند «ساز و مهر» را «نمایش قطره‌ای از دریای استعداد و دستاوردهای هنری استاد قنبری‌مهر» دانست و افزود: «در این فیلم با یک مورد خاص روبه‌رو هستیم و آن اهمیت شخصیت محوری فیلم، حتی بیش‌تر از چیزی است که از آن به ویژگی‌های سینمای مستند یاد می‌شود. فیلمی که به همین دلیل شاید بتوان گفت در هیچ‌کدام از انواع مستند قابل دسته‌بندی نیست و طبعاً از هیچ‌کدام از قالب‌ها و فرم‌های شناخته‌شده‌ی این نوع سینما پیروی نمی‌کند.»
میرعلینقی هم‌چنین با اشاره به حجم گسترده‌ی تصویرهایی که از استاد قنبری‌مهر و در گذر بیش از دو دهه ضبط شده گفت: «بدون اغراق باید گفت با این میزان تصویری که سازندگان فیلم در گفت‌وگوهای طولانی‌مدت با ایشان ضبط کرده‌اند، شاید بتوان نزدیک به بیست فیلم دیگر نیز درباره‌ی ایشان ساخت و این فرصتی برای حفظ گوشه‌ای از تاریخ موسیقی است که امیدوارم دست‌کم برای نسل و نسل‌های بعدی از کف نرود.»
در ادامه‌ی جلسه، مرجان قنبری‌مهر، فرزند استاد قنبری‌مهر که یکی از سازندگان این فیلم به شمار می‌رود، در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان درباره‌ی نحوه‌ی انجام کار و تقسیم وظایف در ساخت فیلم گفت: «در مورد این فیلم بهتر است عنوان کارگردانی مشترک مورد تصحیح قرار گیرد، چرا که این نکته تنها به‌خاطر همکاری و نزدیکیِ فکری با تصویربردار فیلم به من اطلاق شده است.»
وی گفت: «من در زمینه‌ی کارگردانی ادعایی ندارم و به همین دلیل عنوان «کار مشترک» که در تیتراژ فیلم آمده را بیش‌تر از سِمَتِ «کارگردانیِ مشترک» دوست دارم.»
محسن نظری دیگر سازنده‌ی این فیلم نیز در این‌باره گفت: «اگر تعارف را کنار بگذاریم باید گفت از نظر حرفه‌ای، وظایف من و خانم قنبری از هم جدا بود.»
نظری گفت: «تحقیق، پژوهش و انجام هماهنگی با استاد و سایر اعضای خانواده برعهده‌ی خانم قنبری‌مهر بود و من کارهای تصویربرداری و مسائل فنی مربوط به آن را انجام می‌دادم.»
در ادامه‌ی جلسه، مرجان قنبری‌مهر در پاسخ به پرسش دیگری درباره‌ی ایده‌ی ساخته شدن این فیلم گفت: «با توجه به شناخت و عشقی که در طول زندگی به پدرم داشته‌ام، می‌دانستم که او نابغه و انسان خلاق و خاصی است. به همین دلیل از حدود سی سال پیش، بخش عمده‌ای از شبانه‌روز را با پدرم می‌گذراندم و خاطرات او را روی نوار کاست ضبط می‌کردم.»
وی افزود: «این کار حدود بیست سال پیش با استفاده از یک دستگاه دوربین خانگی ادامه پیدا کرد. به این ترتیب گاهی که همسرم (مرتضی پورصمدی) در خانه بود، تصویرها را او ضبط می‌کرد و گاهی که ایشان حضور نداشت من خودم این کار را انجام می‌دادم تا این که یک روز محسن نظری با یک دوربین تصویربرداری حرفه‌ای به خانه‌ی ما آمد و برای کمک به ادامه‌ی انجام این کار اعلام آمادگی کرد.»
محسن نظری هم در این‌باره گفت: «سال‌ها پیش مرتضی پورصمدی از من خواست تصویرهایی را که از استاد قنبری‌مهر در حال ساخت یک ویلن‌سل گرفته بود را تدوین کنم و این، آغاز آشنایی من با این پدیده‌ی عرصه‌ی موسیقی بود.»
وی افزود: «در حقیقت باید گفت ایده‌ی ساخت این فیلم، حدود چهارده سال پیش و زمانی به جریان افتاد که موفق شدم یک دوربین تصویربرداری به‌روزتر بخرم. در آن دوران از خانواده‌ی استاد خواستم هر زمان که شرایط برای گفت‌وگو با ایشان فراهم بود من را خبر کنند تا تصویرشان را ضبط کنیم.»
در بخش دیگری از جلسه، مرتضی پورصمدی، تهیه‌کننده‌ی این فیلم که در سالن حضور داشت، در پاسخ به ناصر صفاریان درباره‌ی مراحل ساخت «ساز و مهر» گفت: «برخی آدم‌ها برای خود یک جهان‌ِ شخصی دارند که ما حق ورود به آن را نداریم. در حالی که من به‌عنوان دامادِ استاد قنبری‌مهر این افتخار را داشته‌ام که بیش از چهل سال پای صحبت‌ها و گپ‌های خصوصی ایشان بنشینم و از حرف‌ها و آموخته‌هایشان بهره ببرم.»
پورصمدی سپس با اشاره به تلاش‌های نافرجام برای راه‌اندازی یک موزه به‌نام استاد قنبری‌مهر و هم‌چنین تلاش‌های محمدرضا درویشی در اختصاص بخشی از کتاب دایره‌المعارف موسیقی به سازهای تولید شده توسط ایشان گفت: «خوش‌بختانه خسرو سینایی که جدا از سینما در زمینه‌ی موسیقی نیز صاحب‌نظر است موفق شده کتاب قطوری درباره‌ی دستاوردهای هنری استاد قنبری‌مهر گردآوری کند. با این وجود پرداختن به تمام ویژگی‌های استاد، بدون راه‌اندازی یک بنیاد فعال و هم‌چنین جمع‌آوری و ارائه‌ی یک مجموعه‌ی کامل از تمام فعالیت‌های ایشان بی‌معنی است.»
وی هم‌چنین با تشکر از همکاری بی‌دریغ مدیران مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در ساخت این فیلم گفت: «درست است که این مستند را می‌توان حاصل خلاقیت فردی دانست اما اگر مدیران مرکز گسترش برای کمک به ساخته شدن آن اعلام آمادگی نکرده بودند، باید پذیرفت که این فیلم هرگز امکان تولید پیدا نمی‌کرد.»
در ادامه‌ی جلسه، مرجان قنبری‌مهر گفت: «از خداوند بزرگ سپاس‌گزارم که فرصتی برای داشتن چنین پدر بزرگواری را به من عطا کرده است. فرصتی برای درک کردن ویژگی‌های اخلاقی او و تلاش برای ثبت آن‌ها که البته در چنین شرایطی کم‌ترین میزان انجام وظیفه است.»
محسن نظری، دیگر سازنده‌ی این فیلم نیز گفت: «واقعیت این است که اگر این فیلم از جذابیت و زیبایی برخوردار شده، به دلیل حضورِ خودِ استاد است، نه تکنیک‌های ساخت فیلم و این نکته‌ای است که تا پیش از نمایش این مستند هرگز به عمق آن پی نبرده بودم.»
بخش پایانی این جلسه به صحبت‌های علی‌رضا میرعلینقی اختصاص داشت. این منتقد و محقق موسیقی با اشاره به این که تاریخ مدون تولید ساز در کشور ما با فعالیت استاد قنبری‌مهر آغاز می‌شود گفت: «این در حالی است که از همکاران ایشان و کسانی که پیش از استاد قنبری‌مهر در کار تولید سازهای موسیقی بوده‌اند هیچ اطلاع مشخصی در دست نیست. به‌عنوان مثال از شخصی به‌نام یحیی که در اصفهان زندگی می‌کرده و در کار تولید سازهای موسیقی بوده دو قطعه عکس و تنها یک سنگ قبر به یادگار مانده است!»
وی سپس با اشاره به فضایل اخلاقی و بی‌نظیر استاد قنبری‌مهر افزود: «در حقیقت باید گفت تاریخِ تولیدِ ساز به شکل منظمی که قابل تدوین بوده و از یک روند خطی برخوردار باشد با حضور استاد ابراهیم قنبری‌مهر آغاز شده است. شخصیت گران‌قدری که خوش‌بختانه هنوز در قید حیات هستند و امیدوارم ما این توفیق را داشته باشیم که چنین موهبتی را قدر دانسته و بتوانیم به‌صورت کامل آن را درک کنیم.»
میرعلینقی هم‌چنین گفت: «باید اشاره کرد مهم‌ترین خصیصه‌ی انسانی این استاد مسلم موسیقی و هم‌چنین تولید ساز در کشور ما، دوری کردن از هرگونه جلوه‌گری‌های نمایشی و بیان نصیحت و شعارهای اخلاقی در جهت انسان‌سازی است. نکته‌ای که ثابت می‌کند خود ایشان یکی از بهترین سازهای خلقت خداوند هستند؛ و از این قابلیت برخوردارند که صرفاً با ارتعاش وجودی خود بهترین نوا را برای سایر مسافران زندگی به یادگار بگذارند.»
انتهای پیام
نظرات