جامعه پایدار و دموکراتیک بدون پذیرش گسترده گروهی از ارزش‌ها از سوی عموم مردم و کسب حداقلی سواد و دانش توسط آنها میسر نمی‌شود؛ در این میان تعلیم‌وتربیت به معنای روش‌های سامان­ مند آموزش و یادگیری در مدرسه یا محیط‌های آموزشی مشابه مدرسه نقشی مهم در هر دو مقوله ایفا می کند.

محسن طاهری دمنه- استادیار گروه آینده پژوهی دانشگاه اصفهان در گفت و گو با ایسنا در خصوص این پژوهش با بیان اینکه از دید تاریخی و به‌تبعیت از چرخش‌های فلسفی، فرهنگی و فناورانه در قرن بیستم، سیستم های آموزشی نیز تغییرات متعددی را پشت سر گذاشته‌اند، اظهار کرد: ارزیابی این تغییرات با طرح این پرسش که آیا ارائه خدمات در سیستم آموزشی بهتر شده است یا خیر، پرسشی گذشته نگرانه است.

وی افزود: آنچه باید مورد توجه قرار گیرد، ظرفیت مدارس برای آماده‌سازی دانش‌آموزان برای آینده است.

این آینده پژوه با اشاره به نظریات محققان این حوزه، تصریح کرد: براین اساس سیستم آموزشی سنتی به‌ دنبال تربیت «کارگران دانش» بود که می‌توانستند «دانش تحلیلی و نظری را کسب کنند و آن را به کار ببندند». هنوز راه و روش همان است، البته اگر هنوز در سال ۱۹۶۵ زندگی می‌کردیم، می‌توانستیم ادعا کنیم که مدارس ما بسیار خوب هستند.

طاهری دمنه، سیستم آموزشی به‌طور عام و مدارس به‌طور خاص را نظامی پیچیده و نهاد اجتماعی دارای ابعاد درهم‌تنیده اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و فناورانه معرفی کرد و گفت: رویکردهای کوتاه‌مدتی همچون دوره های ضمن خدمت، تغییر کتب درسی، تدوین سند یا تبلیغ شعارهای وارداتی همچون «نزدیک‌ترین مدرسه، بهترین مدرسه» که به‌دنبال حل سریع و معجزه‌آسای مشکلات آنها هستند، بدون ایجاد زیرساخت‌ها و شرایط سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و مغزافزاری نتیجه ملموس و مفیدی نخواهند داشت.

به گفته این استاد گروه آینده پژوهی، مأموریت نهاد آموزشی دچار دگردیسی شده است و جنس مهارت­ های مورد نیاز در بازار کار در حال تغییر است.

وی ادامه داد: ۱۰ شغلی که در سال ۲۰۱۰ در فهرست پرتقاضاترین مشاغل قرار داشتند، در سال ۲۰۰۴ وجود خارجی نداشتند. تعداد زیادی از دانش آموزان ارتباطی منطقی بین آموزه های مدارس و مهارت های ضروری عصر حاضر نمی‌بینند و مجبور به اصلاح و بازسازی مجدد «سبد» مهارت‌های خود هستند.

مدیر گروه آینده پژوهی دانشگاه اصفهان با تاکید براینکه با این میزان تغییرات در عصر حاضر، برنامه‌ریزی گذشته‌محور و تک ­ساحتی نمی­ تواند پاسخگوی نیازهای آموزشی جامعه باشد، خاطرنشان کرد: برای ایجاد تغییرات مؤثر و ماندگار در مدارس نیازمند رویکردی میان رشته ای و آینده‌محور هستیم.

طاهری افزود: از این رو در این مقاله تلاش شد با پایش دگردیسی های حوزه آموزش و بررسی روندها و نشانک های ضعیف این حوزه به دنبال ترسیم چشم‌اندازی از مدارس میان رشته ای آینده و پاسخ به پرسش‌های «مدارس آینده چه مهارت‌هایی را باید آموزش دهند؟» و «رصد تغییرات فرهنگی، اجتماعی و فناورانه در طراحی مدارس آینده چه نقشی ایفا می‌کند؟» باشیم.

وی اضافه کرد: رابین الکساندر در نقد خط‌ مشی‌های دولت بریتانیا در سند «نشاط و تعالی، راهبردی برای آموزش ابتدایی» به ۹ مؤلفه اصلی آموزش شامل کودکان، یادگیری، تدریس، برنامه آموزشی مدرسه، مدرسه، خط مشی، فرهنگ، خود و تاریخ می‌پردازد که در این مقاله برای ترسیم چشم‌انداز آینده مدارس از این ۹ مؤلفه استفاده‌ شده است که با مطالعه میان‌رشته‌ای و آینده ­نگرانه هر کدام از این مؤلفه‌ها می‌توان ادراک منسجم­ تر و معتبرتری از سیستم ­های آموزشی آینده داشت.

این آینده پژوه در توضیح نتایج به دست آمده از این مقاله گفت: در این مقاله با رویکرد آینده­ پژوهانه و استفاده از روش بریکلاژ و بررسی روندهای کیفی و نشانک‌های ضعیف، تغییر ابعاد اصلی آموزش و دگردیسی آنها انجام شد و سپس با شالوده ­شکنی در پیش‌فرض‌های سنتی یادگیری همچون انباشت دانش، محوریت آموزگار، آزمون‌های استاندارد، ساعات حضور انعطاف ناپذیر و تلقی کارخانه ای از مدارس، تصویری از مدرسه به‌مثابه «کارگاهی مشارکتی» ترسیم‌ شده است.

طاهری دمنه ادامه داد: تجربه‌های میان رشته ای، بازآموزی و عبور از آموخته‌های گذشته، مفاهیم نظری کلیدی چنین مدرسه‌ای هستند و کودکان را برای آینده‌ مهیا می‌کنند که ممکن است هیچ شباهتی با گذشته نداشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: از نتایج این مقاله که از ترکیب میان‌رشته‌ای مباحث حوزه آموزش، روان شناسی و جامعه‌شناسی با آینده­ پژوهی به ‌دست ‌آمده است، می توان در راستای پیشنگری و خط مشی‌گذاری کلان در حوزه آموزش‌وپرورش بهره برد.

پژوهشی با عنوان «مطالعه‌ای آینده‌پژوهانه در ابعاد مختلف آموزش؛ ارائه چشم‌اندازی از مدرسه میان‌رشته‌ای آینده» توسط علی ذاکری- گروه مهندسی صنایع و آینده پژوهی دانشگاه اصفهان و محسن طاهری دمنه- استادیار گروه مهندسی آینده صنایع و آینده پژوهی دانشگاه اصفهان انجام و نتایج این پژوهش در شماره ۱ دوره ۱۵ فصلنامه «رویکردهای نوین آموزشی» دانشگاه اصفهان در سال ۱۳۹۹ منتشر شد.

انتهای پیام