حلاجی مرحله اول لحاف‌دوزی است که حلاج، الیاف پنبه و پشم را از هم جدا می‌کند. درگذشته حلاج معمولاً به محل انبار پنبه‌ها یا خانه‌های افراد می‌رفت تا پنبه‌زنی کند. حلاج الیاف پشم یا پنبه را از هم باز و زوائد را از آن‌ها جدا می‌کرد و پنبه‌های آماده را با ابزار و کمان حلاجی می‌کرد. از شواهد تاریخی پیداست در دوران صفوی، حلاجان مانند خراطان در میدان نقش‌جهان اصفهان به پنبه‌زنی و لحاف‌دوزی اشتغال داشته‌اند.

یکی از حلاجانی که موی خود را در این حرفه سفید کرده حسین فراهانی است. فراهانی حلاجی و لحاف‌دوزی را از ۱۵ سالگی نزد پدرش آموخته و ۴۵ سال به این حرفه ادامه داده است. حلاج دوره‌گرد کمان خود را به دست گرفته و در کوچه‌های شهر از حرفه حلاجی می‌گوید و مشتری جذب می‌کند و در حیاط خانه مشتری کار حلاجی انجام می‌دهد.

فراهانی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: از حلاجان دوره‌گرد هستم و به روش سنتی پنبه‌زنی می‌کنم و حرفه حلاجی را از پدرم آموختم و پدرم هم از پدرانش آموخته است.

وی ادامه می‌دهد: حلاجی شغل اجدادی من است سال‌ها در این کار تجربه‌ دارم به خاطر علاقه و تجربه‌ای که در این کار دارم، دوست ندارم این حرفه را کنار بگذارم، اما این حرفه غریب افتاده است. در قم خیلی‌ها با کاشت پنبه، برداشت پنبه و پنبه‌زنی درآمد دارند ولی در قم نمی‌شود کار کرد چون خیلی‌ها پنبه‌زنی می‌کنند، به همین خاطر پنبه‌زن‌ها برای کار حلاجی، به همه جای ایران می‌روند من هم چند سالی است که به قزوین آمده‌ام. وضع ما زیاد خوب نیست اما خدا روزی ما را تابه‌حال رسانده است، کار دیگری هم بلد نیستم، بیمه نیستم چون درآمدم فقط به گذران زندگی همسر و سه فرزندم می‌رسد و در این سال‌ها نتوانستم هزینه بیمه پرداخت کنم.

شغل حلاجی طرفدار ندارد

به گزارش ایسنا، این استاد پنبه‌زن اگرچه درآمد اندکی دارد، بیمه ندارد و برایش همیشه کار نیست، در تنهایی دور از خانواده‌اش روزگار می‌گذراند و خس خس سینه امانش را بریده است. ۶۰ سال از خدا عمر گرفته‌ اما به خاطر سختی روزگار سنش بیشتر نشان می‌دهد. با مشته‌اش بر زه کمان ضربه می‌زند و پنبه‌های درهم‌فشرده را از هم جدا و بر هم پشته می‌کند.

این حلاج دوره‌گرد با اشاره به عمده ابزار حلاجی می‌گوید: مهم‌ترین ابزار کار پنبه‌زن شفته، مشته و کمان است. همه‌کس نمی‌توانند کمان برای حلاجی کردن پنبه بسازند چوب خاص است و استاد خاصی نیاز دارد. بدنه کمان چوب توخالی است و باید سبک باشد و محکم وگرنه نمی‌شود در دست گرفت. انتهای کمان پهن و بزرگ است که باید صاف باشد وگرنه زه پاره می‌شود. مشته، چوبی با سر گرد است که با آن زه کمان برای زدن پنبه به لرزش درمی‌آید. زه از روده گوسفند است و درست کردنش کار هرکسی نیست، در قم چند استاد هستند که کمان می‌سازند اما دیگر جوان‌ها این کار را نمی‌کنند.

وی با اشاره به خواص درمانی پشم برای درست کردن تشک و لحاف می‌گوید: گرم بودن پشم سبب می‌شود تا بدن نیز گرم شود مخصوصاً در فصل زمستان بسیار مناسب است. پشم گرما را در خود نگه می‌دارد و درنتیجه فضای خواب به یک محیط گرم‌ونرم تبدیل می‌شود و برای کسانی که مشکل کمردرد یا پادرد دارند مفید است.

فراهانی اضافه می‌کند: کمان حلاجی مهم‌ترین ابزار کار پنبه‌زن است، دسته کمان استوانه توخالی از چوب بید یا صنوبر به طول ۱.۵ متر است که با زدن هر ۳ کیلو پنبه یا پشم باید به چله، شمع کشید تا لیز شده و پاره نشود. کم زدن پنبه باعث می‌شود الیاف آن باز نشود و زیاد زدن آن، الیاف را می‌شکند. حلاج باتجربه و بر اساس مهارت خود حد لازم این کار را می‌داند. در زمان قدیم کار من بسیار زیاد بود و مردم وقتی برای درست کردن لحاف، تشک و متکا و ... سفارش می‌دادند چند روزی صبر می‌کردند تا آماده شود ولی امروزه کمتر سراغ ما را می‌گیرند. پتو و خوشخواب جایگزین لحاف و تشک شده است. حرفه من کاری است که با دست انجام می‌شود سنتی و زیباست. تشک و لحافی که درست می‌کنم نرم و اصولی است.

حلاجی سنتی رو به نابودی است

به گزارش ایسنا، امروزه استفاده از دستگاه‌های صنعتی حلاجی و ساخت کارخانه‌های پنبه‌ پاک‌کنی و رواج و استفاده از الیاف مصنوعی در تهیه رختخواب، کار حلاجان را بسیار محدود کرده است و با رواج صنعت نساجی کار حلاجان سنتی کار، از رونق افتاده است.

این حلاج قدیمی می‌گوید: الیاف پنبه یا پشم که باکمان از هم باز می‌شود کمتر صدمه می‌بیند و بارها می‌توان آن را پس از فشرده شدن، حلاجی و از هم باز کرد و بار دیگر از آن استفاده کرد ولی حلاجی با ابزار جدید به الیاف آسیب می‌رساند.

مرد به همه سؤال‌هایم پاسخ می‌دهد؛ گاه گلایه دارد و گاه خیره به افق سکوت می‌کند، لبخندش تلخ و دردناک است! علیرغم همه بی‌مهری هنوز این هنر را دوست داد و همچنان به پنبه‌زنی مشغول است.

به گزارش ایسنا، پنبه‌زنی یکی از مشاغل قدیمی است که در آن پنبه‌زن انواع لحاف و تشک را با دست خود تولید می‌کرد. صدای کمان پنبه‌زن‌ها که خاطره‌اش فقط در ذهن بزرگ‌ترهایمان وجود دارد دیگر شنیده نمی‌شود و در حقیقت این شغل به فراموشی سپرده‌ شده است.

گزارش از فریبا رحیمی

انتهای پیام