محمدصادق علمی در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت ولادت امام علی(ع) پیرامون اهمیت کتاب نهج‌البلاغه اظهار کرد: بزرگان ما همواره سخنان زیادی در مورد اهمیت نهج‌البلاغه بیان کرده‌اند و این کتاب را از جهات مختلف ستوده و اهمیت این کتاب را نیز از زوایای مختلفی بررسی کرده‌اند. به عنوان مثال عده‌ای گفته‌اند که اهمیت نهج‌البلاغه به دلیل فصاحت و بلاغت آن است. عده‌ای نیز اهمیت این کتاب را به واسطه مبانی اخلاقی موجود در این کتاب دانسته‌اند و عده دیگری هم این کتاب را از این جهت که کتاب مبارزه با ظلم است، ستوده‌اند.
وی ادامه داد: همچنین برخی نیز نام‌های دیگری برای این کتاب از جمله نهج‌الحیات به معنای روش زندگی، نهج‌الجهاد به معنای کتاب روش جهاد و مبارزه و نیز نهج‌العداله به معنای دادگری و روش عدالت‌ورزی عنوان کرده‌اند.
علمی تصریح کرد: به نظر من که ۵۰ سال است که با این کتاب انس داشته‌ام، سه دلیل را می‌توان برای اهمیت این کتاب بیان کرد. دلیل اول این است که این کتاب قرائت امیرالمومنین(ع) از قرآن کریم است. در کنار تمام قرائت‌هایی که در طول تاریخ از قرآن کریم شده و امروز هم می‌بینیم که از قرآن کریم قرائت‌ها و برداشت‌های گوناگونی می‌شود، نهج‌البلاغه قرائت امیرالمومنین(ع) از قرآن کریم است.
وی خاطرنشان کرد: شاید این سوال در ذهن برخی شکل گیرد که قرائت امیرالمومنین(ع) نسبت به سایر قرائت‌ها از چه امتیازاتی برخوردار است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که به اندازه‌ای که علی ابن ابی طالب نسبت به سایرین برتری دارد، قرائت و برداشت ایشان از قرآن هم به همان اندازه نسبت به سایر قرائت‌ها برتری و فضیلت دارد.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه فهم علی(ع) از قرآن نسبت به فهم سایرین برتری دارد، عنوان کرد: در اینجا لازم است که به ۲ روایت در خصوص جایگاه امیرالمومنین(ع) در فهم دین که هم از سوی شیعه و هم اهل تسنن آمده، اشاره کنم. در حقیقت این ۲ روایت نشان‌دهنده جایگاه امیرالمومنین(ع) در فهم دین است که از قول پیامبر(ص) بیان شده است. در روایت اول پیامبر(ص) بارها فرموده‌اند که من در میان شما ۲ گوهر و وزنه سنگین را که ثقلین است، می‌گذارم و از دنیا می‌روم. منظور ایشان از ثقلین این است که قرآن را به دست اهل بیتم می‌سپارم که در راس اهل بیت ایشان علی(ع) قرار دارد. پس پیامبر خدا قرآن کریم را به دست علی ابن ابی طالب(ع) و اولاد ایشان سپرد و از دنیا رفت.
وی بیان کرد: بنابراین از نظر پیامبر(ص) قرائت علی(ع) ملاک فهم قرآن است. پیامبر(ص) برای فهم قرآنی آورده و امت اسلامی را به اینکه از علی(ع) و اولاد علی(ع) بیاموزند، ارجاع می‌دهد. پس می‌توان گفت مرجعیت فهم قرآن به علی(ع) باز می‌گردد. از این رو است که می‌گوییم فهم علی(ع) از قرآن نسبت به سایر فهم‌ها برتری دارد.
علمی افزود: روایت دیگر نیز این است که پیامبر(ص) فرمود «من شهر علم هستم و علی دروازه آن است و هر کسی که بخواهد وارد شهری شود، باید از دروازه آن وارد شود». در حقیقت منظور ایشان در اینجا این است که مرجع فهم قرآن و فهم دین باید امام علی(ع) باشد و از طریق او باید دین را فهمید.
وی اضافه کرد: این در حالی است که در آیه ۱۸۹ سوره مبارکه بقره نیز آمده که وارد خانه‌ها که می‌شوید باید از درها وارد شوید. همچنین امام علی(ع) نیز در خطبه ۱۵۴ نهج‌البلاغه آورده‌اند که اگر کسی از غیر در وارد خانه‌ای شود، به او دزد می‌گویند. پس دلیل اهمیت اول این کتاب این است که نهج‌البلاغه عبارت است از قرائت و یا فهم علی(ع) از قرآن. امتیاز این فهم نیز جایگاه امیرالمومین(ع) در فهم دین است.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: دلیل دوم امتیاز و اهمیت نهج‌البلاغه این است که این کتاب، کتاب حکومت دینی است و همان مقوله‌ای است که امروز دنیای اسلام و حتی دنیای غیر اسلام با آن مواجه شده است. امروز پدیده‌ای در ایران رخ داده به نام حکومت دینی و اسلامی که در حقیقت زیرساخت این حکومت نهج‌البلاغه است.
علمی افزود: در واقع افتخار ما در نظام جمهوری اسلامی ایران طی ۴۳ سال اخیر این بوده که ما می‌خواهیم حکومت علوی داشته باشیم و ما می‌توانیم این حکومت علوی را در نهج‌البلاغه که کتاب حکومت امیرالمومنین(ع) است، جست‌وجو کنیم.
وی عنوان کرد: مطالبی در نهج‌البلاغه نهفته که امام علی(ع) در زمان حکومت خود بیان کرده‌اند و اگر کسی به این کتاب نگاهی داشته باشد، این موضوع را کاملا درک خواهد کرد و این موضوع برای او روشن خواهد شد که نهج‌البلاغه کتاب حکومتداری است. اگر به اخلاق اشاره کرده، این اخلاق اخلاق سیاسی، اجتماعی و حکومتی است و اگر به اقتصاد اشاره کرده است، این اقتصاد اقتصاد حکومتی و سیاسی است.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: بنابراین هر آنچه که در نهج‌البلاغه آمده، بیانات و رفتارهای حکومتی امام علی(ع) است. به همین جهت همواره ما باید این کتاب را به عنوان الگوی خود قرار دهیم. در اینجا منظور از این حکومت، حکومتداری و حکومتی است که در زمان امام علی(ع) صادر شده بود. از این رو اگر ما بتوانیم حکومتی از نوع حکومت علی(ع) داشته باشیم، باعث افتخار ما خواهد بود و این دقیقا همان چیزی است که دشمنان ما از آن هراس دارند.
علمی گفت: امروز حکومت اسلامی در دنیا وجود دارد که ادعای اسلامیت دارد و حتی کشورهایی هستند که نام جمهوری اسلامی را برای کشور خود نیز انتخاب کرده‌اند اما آنچه که امروز از آغاز این انقلاب شرق و غرب را علیه ما برانگیخت، این بود که حکومت ما حکومتی اسلامی همراه با قرائت امام علی(ع) و نهج‌البلاغه است.
وی بیان کرد: با این حال اینکه ما تا چه اندازه توانسته‌ایم به این کتاب عمل کنیم، در راستای این کتاب باشیم و شایسته انتساب به این کتاب باشیم، موضوع دیگری است که باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. نکته‌ای مهم این است که امام خمینی(ره) و رهبر انقلاب ما افتخارشان این است که شیعه علی(ع) هستند و نظام ما نیز اگرچه که یک نظام اسلامی است اما یک نظام اسلامی با قرائت علوی به حساب می‌آید.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد دلیل سوم اهمیت نهج‌البلاغه را اینگونه بیان کرد: دلیل سوم اهمیت این کتاب این است که نهج‌البلاغه سخن کسی است که اطاعت از او بر مسلمانان چه به عنوان خلیفه چهارم از نگاه اهل سنت و چه به عنوان اولین امام از نگاه شیعه واجب و به عبارتی سخن ایشان مانند سخن پیامبر(ص) برای ما حجت است.
علمی تأکید کرد: بنابراین امام علی(ع) یک نویسنده معمولی نبوده که نشسته و کتابی را نوشته و یا سیاستمدار معمولی نبوده که در جمعی سخنرانی کرده باشد بلکه کلام ایشان برای مسلمانان اعم از شیعیان و اهل تسنن حجت شرعی دارد.
وی تصریح کرد: البته برخی برای اینکه کلام امیر را نپذیرند و نسبت به مواضع امیرالمومنین(ع) بی‌مسئولیتی خود را توجیه کنند، مطرح می‌کنند که نهج‌البلاغه سند ندارد. در پاسخ به این افراد باید گفت که نهج‌البلاغه نیازی به سند ندارد و اگر کسی با کلام عرب آشنایی داشته باشد، در این صورت تفاوت سخن امیرالمومنین(ع) با سایر کلام‌ها را درک خواهد کرد. از این رو کسی نمی‌تواند مدعی شود که نهج‌البلاغه سخن ایشان نیست.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه امیرالمومنین(ع) امیر سخن و کلام است، عنوان کرد: ما نیز همواره در پاسخ به افرادی که مدعی هستند این کتاب سخن علی(ع) نیست، پرسیده‌ایم پس سخن کیست؟
علمی بیان کرد: در واقع اگر کسی سخن‌شناس باشد، قطعا می‌تواند تفاوت سخن علی(ع) را تشخیص خواهد داد و دچار تردید نخواهد شد. کسانی هم که دچار شک و تردید می‌شوند، سخن‌شناس نیستند و نمی‌توانند تفاوت سخن امیر را از سخن غیر امیر بشناسند.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه امامان ما جامع و کامل بوده‌اند، گاهی ما بنا به نیازهایی که داریم، به برخی از ابعاد زندگی آن بزرگواران رجوع و پاسخ خود را پیدا می‌کنیم. این یک امر طبیعی است و این کار را می‌توان به بیماری تشبیه کرد که به دلیل بیماری به پزشک مراجعه و پزشک نیز طبق نیاز و بیماری که او دارد برای او دارویی را تجویز می‌کند.
عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: از این رو نمی‌توان به رجوع آدمیان به اهل بیت(ع) برای حل مشکلات خویش و استفاده از سفارشات ائمه(ع) اشکالی وارد کرد. در حقیقت این کار نه تنها اشکالی ندارد بلکه باید بدانیم که در هر جایی که لازم است از هر یک از ابعاد وجودی امامان معصوم(ع) می‌توانیم استفاده کنیم.
انتهای پیام
نظرات