نگارسادات معصوم‌زاده که در جشنواره پروین اعتصامی رتبه اول بخش یادداشت را با یادداشت «خانم کوچیک» از آن خود کرده، در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص شخصیت، شعر و دغدغه‌های پروین اعتصامی اظهار کرد: پروین اعتصامی ۲۵ اسفندماه سال ۱۲۸۵ در تبریز، کانون مشروطه‌خواهی به دنیا آمد. فرزند یوسف اعتصام و اخترالملوک فتوحی تبریزی است و به جهت اینکه پدرش، در دومین دوره مجلس نماینده مردم تبریز بود، در سال ۱۲۸۹ مجبور به مهاجرت به تهران شدند.
وی بابیان اینکه پروین در ۵ سالگی همراه پدر و مادر و ۲ برادر بزرگ‌ترش وارد تهران شدند افزود: پدر پروین یوسف اعتصامی اهل فضل و ادب و فرهنگ بود و پروین فارسی و عربی را نزد پدر خود آموخته، بعد به مدرسه آمریکایی رفته آنجا دیپلم گرفته و چندی بعد در همان مدرسه تدریس کرده است.
این دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی با اشاره به اتفاقاتی که برای پروین افتاده خاطرنشان کرد: سرگذشت پروین قطعاً روی شعرش تأثیر داشته است. وی در سال ۱۳۰۳ دیپلم گرفت و در سال ۱۳۱۵ در کتابخانه دانشسرای عالی استخدام شد. حال باید دید بین سال‌های ۱۳۰۳ تا ۱۳۱۵ چه اتفاقاتی در زندگی پروین رخ‌داده؛ که پروین در سن ۳۴ سالگی از دنیا رفته است، او در این بازه کوتاه، خدمات فرهنگی بسیاری به ادبیات نئوکلاسیک داشت.
وی افزود: پروین در این ۱۳ سال مسافرت‌هایی همراه پدر خود داشته و به واسطه همین مسافرت‌ها در رشت با خانم مهکامه محصص که دبیر دبیرستان در رشت بود و مطالبی را در جراید چاپ می‌کرد آشنا شده و نامه‌نگاری بین پروین و مهکامه آغاز شده و رابطه‌ای دوستانه میان آن‌ها شکل می‌گیرد.
معصوم‌زاده گفت: از سال دریافت دیپلم توسط پروین تا سال ورود به دانشسرای عالی ۱۳ سال فاصله است که پروین در این سال‌ها با شخصت‌های ادبی متعددی آشنا می‌شود. پروین اعتصامی از ۹ سالگی شعر می‌گفته و در جلساتی که پدرش با دهخدا و ملک‌الشعرا داشته به‌عنوان دختری نو رسته شعرخوانی می‌کرد، در همان جلساتی که شهریار شاعر جوان نیز حضور داشته و شعرخوانی می‌کرد، شهریار غزل و پروین قصیده می‌خواندند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: پروین در دوره زمانی که دختران در سنین پایین ازدواج می‌کردند در ۲۷ سالگی ازدواج می‌کند؛ پروین چهره خوبی داشته، خانواده بسیار خوبی داشته، پدرش وکیل مجلس بوده و احتمالاً به خاطر همین کسی را هم‌کفو خود پیدا نمی‌کرده که بخواهد ازدواج کند. در نهایت پروین در سال ۱۳۱۳ با فضل‌الله آرتا که پسرعموی پدرش بوده و نام قبلی او همایونفال است، ازدواج می‌کند و به قول خودش این اشتباهی بود که در زندگی‌اش رخ داده است.
این شاعر اظهار کرد: پروین مدت کوتاهی در حدود ۳ ماه به همراه همسرش در تهران زندگی می‌کند و به دلیل شغل همسر که رئیس شهربانی بوده به کرمانشاه می‌روند؛ همسر پروین شخصیت نظامی و حکومتی داشته و پروین شخصیت فرهنگی؛ درنتیجه احساس می‌شود که کمی تناقض در زندگی زناشویی‌اش وجود داشته است.
وی افزود: شایعاتی درباره نحوه رفتار آرتا با پروین وجود دارد اما من فکر می‌کنم این ۲ نفر در طول مدت کوتاه زندگی مشترکشان اختلال فرهنگی و فکری داشتند زیرا در نامه‌هایی که پروین برای مهکامه می‌نویسد این موضوع که وی زندگی مرفهی داشته مشخص است اما ازنظر فکری و فرهنگی، زندگی آن‌ها دوامی ندارد.
این شاعر بیان کرد: یکی از دلایلی که پروین نمی‌تواند با آرتا زندگی کند به خاطر توجه ویژه پروین به مسائل اجتماعی و نابرابری‌هاست. نقل‌قولی از مهکامه وجود دارد که پروین درباره خودش به مهکامه گفته: من نمی‌توانم شلاق آویخته و تفنگ که با آن مردم را می‌زنند و می‌کشند را ببینم و طاقت بیاورم. من در دل بچه‌های فقیر و مردم مظلوم جامعه‌ام.
جایگاه پروین اعتصامی در ادبیات
این دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی با اشاره به جایگاه پروین در ادبیات اظهار کرد: جایگاه پروین به‌عنوان یک بانوی شاعر در جامعه‌ای که ۱۰۰ درصد مردسالار بود؛ جایگاه ممتازی است. با اینکه پدر پروین به دلیل اینکه ممکن بود برای دخترش حرف و حدیث‌هایی ایجاد شود مدت‌ها اجازه نداد دیوان اشعار وی به چاپ برسد و در نهایت وقتی ازدواج کرد دیوان اشعارش را با مقدمه ملک‌الشعرای بهار به چاپ رساند.
وی افزود: ما همیشه فکر می‌کنیم شعر پروین ادامه‌دهنده سنت شعری کلاسیک مثلاً ناصرخسرو است؛ بله ادامه سنت شعری است؛ اما از وجوه غنایی شعر غفلت کردیم. به‌عنوان‌مثال در شعر مشهور «تهیدست»؛ روایتی کاملاً غنایی می‌شنویم و ممکن نیست این شعر را بخوانیم و اشک دلتنگی در چشممان نیاید. پس نباید از وجوه غنایی شعر پروین غافل شویم و بگوییم اشعار پروین فقط قصایدی در قالب پند و اندرز است بلکه قصاید پروین آثاری تعلیمی غنایی است.
معصوم‌زاده تصریح کرد: به این نکته باید دقت کرد که نگوییم اشعار پروین صد در صد تعلیمی است و قصایدش برگرفته از تفکرات ناصرخسرو است، این‌گونه هست ولی چرا تصور می‌کنیم یک نفر باید در یک طیف حرکت کند. پروین زندگی ناکام زناشویی را پشت سر گذاشته است، اینجاست که در اشعارش می‌آورد: کار ایام جز شکستن نیست، پروین به‌واسطه شعرش از شکسته شدن مداومش سخن می‌گوید و این مصرع قلب ادبیات غنایی است.
وی افزود: همسر پروین شخصیتی بود که می‌توانست به لحاظ مالی پروین را کاملاً تأمین کند؛ ولی تفکر و دغدغه این زن چیز دیگری بوده، پروین فقر را در زندگی تجربه نکرده است اما درد مردم فقیر و تهیدست جامعه را دیده و نتوانسته ساکت بنشیند و این نابرابری‌ها را تحمل کند به همین دلیل در اشعارش آورده است.
این دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی افزود: افرادی هستند که پروین را منزوی می‌دانند؛ اما اصلاً این‌طور نیست، وقتی نامه‌های پروین به مهکامه را می‌خوانیم نشان می‌دهد این آدم با دوستان و هم‌فکرانش مراوده داشته و از آن‌ها تأثیر گرفته است.
وی تصریح کرد: پروین از اطرافیانش تأثیر گرفته مثل فروغ اما هر ۲ راه خودشان را رفته‌اند، این بحث در ادبیات خیلی مهم است؛ برخی به پروین تهمت زدند که پروین اشعار پدرش را به نام خودش چاپ کرده اما ملک‌شعرا تمام‌قد در این مسئله از پروین دفاع کرد؛ هرچند این تهمت‌ها در دوره زمانه‌ای که زن‌ها در جامعه اثرگذاری ندارند و یک زن شاعر و فرهیخته در ادبیات مطرح می‌شود قابل پیش‌بینی است.
اندیشه پروین همدردی با مردم جامعه است
معصوم زاده با اشاره به اندیشه‌های پروین اظهار کرد: اندیشه پروین همدردی با مردم و نشان دادن کژی‌های جامعه است در اشعار و مناظراتش از صبر و مدارا و دل نبستن به دنیا سخن می‌گوید، پروین دائم از همیاری سخن می‌گوید و به‌شدت حساس است، وی جزو هیئت‌امنای انجمن بانوان ایران بوده و باخانم فخری عظمی (مادر سیمین بهبهانی) که از فعالان فرهنگی آن زمان بود، همکاری می‌کرد.
این شاعر با اشاره به اینکه پروین در عنفوان جوانی در ۳۴ سالگی از دنیا رفته است، درباره علت فوت او اظهار کرد: در آن زمان بیماری حصبه بیماری شایعی بوده است اما من می‌گویم حصبه بهانه است. علت فوت پروین احتمالاً حصبه می‌تواند باشد ولی من به خِرد خودم برمی‌گردم و فکر می‌کنم اگر کسی حصبه بگیرد ولی روحیه داشته باشد زنده می‌ماند ولی با توجه به فشارهای روحی که پروین در طول زندگی داشته ازجمله ازدواج ناکام، حرف‌وحدیث‌ها در چاپ اشعارش و آن دلخوری‌ها که از اجتماع مستبد پهلوی داشت؛ روحیه نداشته و این غم پروین را از پای درآورده است.
انتهای پیام
نظرات