شواهد باستان شناسی و در کنار آن تاریخی نشان می‌دهد که انسان از همان ابتدا نه تنها متوجه این علائم بوده، بلکه اهمیت زیادی برای آن قائل بوده است. اگر از سنگ‌نگاره‌ها و نقاشی‌های حاکی از اهمیت مسئله زمان برای انسان بگذریم، مهم‌ترین مدرک اختراع تقویم است. در ایران از دوره‌های باستان تاکنون انواع متفاوتی از تقویم‌ها کاربرد داشته است. اولین تقویم در ایران باستان به تقویم فرس قدیمی یعنی همان تقویم مورد استفاده در دوره هخامنشیان شهرت داشته است. آثار رواج این تقویم در کتیبه بیستون باقیمانده از داریوش هخامنشی مشهود است.

دوم تقویم مزدیسنا است، که رواج آن از اواخر دوره هخامنشی در ایران آغاز شد. این تقویم را می‌توان نخستین تقویم بر مبنای اعتقادات مذهبی دانست که تا آخر حکومت سلسله ساسانیان و قبل از ورود اسلام به ایران کاربرد داشت. اما با ورود اسلام به ایران تقویم اسلامی بر مبنای هجرت پیامبر و گردش قمری رواج پیدا کرد. این تقویم را از نظر بازه زمانی می‌توان پر کاربردترین نوع تقویم در ثبت وقایع تاریخی ایران محسوب کرد. تا اینکه در عهد ملکشاه سلجوقی با تلاش برای تثبیت زمان، نوروز ایرانیان و تشکیل مجلسی از بزرگان و دانشمندان علوم ریاضیات و نجوم مانند عمر خیام نیشابوری تقویم جلالی بر پایه گردش زمین بر دور خورشید ابداع شد. اما همچنان تقویم هجری قمری نیز در ایران رایج بود. تا اینکه در اواخر دوره قاجار با تصویب طرحی در دور دوم مجلس شورای ملی اولین تقویم هجری شمسی مطابق با سال 1298هجری شمسی مقیاس رسمی گاهشماری ایران در امور حکومتی، محسبات دیوانی و قانون اعلام گشت. سند فوق برگی از تقویم کامل منتشر شده در این سال به اهتمام حاج میرزا عبدالغفار نجم‌الدوله است که در تهران به طبع رسیده است. 

منبع: تجارتخانه جهانیان، کارشناسی شده در مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه مرکزی کشور (اصفهان)
نوشته نسیم سعید، کارشناس فهرست‌نویسی