حجت‌الاسلام والمسلمین محمود شفیعی با بیان اینکه آغاز حرکت سیاسی و اجتماعی امام خمینی(ره) همزمان با وجود دو مشکل اساسی در تاریخ معاصر ایران بود، اظهار کرد: ایران در آن دوره به نحوی تحت نفوذ همه جانبه قدرت‌های بزرگ قرار داشت و استقلال کشور به کلی زیر سوال رفته بود. استعمار و استبداد از نیمه دوم قرن نوزدهم شدت گرفته بود و منافع دولت‌های بزرگ بدون آنکه در ایران حضور داشته باشند از سوی دولت و نیروهای نظامی ایران دنبال می‌شد، این همان وضعیت نیمه استعماری بود که ظاهرا دولت به ملت تعلق داشت، اما در راستای منافع و مصالح ملت‌های بیگانه سیاست‌گذاری می‌کرد.
وی با اعتقاد به اینکه سابقه مبارزه با استبداد و استعمار در ایران به نیمه دوم قرن نوزدهم باز می‌گردد، ادامه داد: با این همه ظهور پهلوی در ایران به تثبیت و استحکام استعمار و سپس استبداد منجر شد و درست در همین زمان است که مردی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد مذهبی، شخصیتی، علمی، معرفتی و اجتماعی و صاحب نبوغ گسترده که اطلاعات سیاسی، دینی و تاریخی ایران را می‌شناسد، یک حرکت سیاسی و اجتماعی بزرگ را آغاز می‌کند و بر قدرت داخلی و پیشینه الهی و مذهبی ملت، جنبش انقلابی را به پیش می‌برد و آن را به نتیجه می‌رساند.
استاد علوم سیاسی دانشگاه شیخ مفید ادامه داد: پیروزی انقلاب اسلامی برای نخستین بار، ایران معاصر را از زیر سلطه استبداد داخلی و استعمار خارجی که دو بلیه اساسی نظام سیاسی و اجتماعی کشور است، بیرون می‌آورد، بنابراین بی شک سرمایه و میراث بزرگ امام خمینی همین پیروزی انقلاب اسلامی و تاسیس نظام مبتنی بر اراده ملت و به ارمغان آوردن استقلال و آزادی به‌عنوان شعارهای محوری انقلاب اسلامی است.
شفیعی شعار «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» را به‌عنوان بنیادی‌ترین شعار انقلاب مورد توجه قرار داد و تاکید کرد: منظور از این شعار، استقلال از شرق و غرب و هر قدرت خارجی است؛ منظور از آزادی، آزادی سیاسی است، بنابراین می‌بینیم که این شعار چه مفاهیم جامعی را در خود جای داده، به نظرم همین هماهنگ‌سازی خواسته‌ها و منظورها در انقلاب با هویت تاریخی ایرانیان که عمدتا همان هویت دینی است یکی دیگر از میراث ارزشمند حضرت امام(ره) است.
وی با اشاره به حضور ایدئولوژی‌های فراوان در ایران همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: سوسیالیسم، لیبرالیسم، ناسیونالیسم و دیگر نحله‌های فکری در صحنه انقلاب حاضر بودند و پیروان هر یک نیز تا پیش از پیروزی انقلاب هر کدام بر اساس ایدئولوژی خود مدلی را برای مبارزه علیه این استبداد و استعمار در پیش گرفته بودند، اما آنچه امام خمینی را در راس مبارزات سیاسی و اجتماعی زمان شاه قرار داد، برتری او در رهبری این حرکت بزرگ سیاسی بود.
استفاده از مشترکات ایدئولوژی‌ها در ابتدای انقلاب، هوشمندی امام بود
استاد علوم سیاسی دانشگاه شیخ مفید بهره‌مندی از مشترکات ایدئولوژی‌ها در مسیر انقلاب و پرهیز از نقاط آسیب آنها را از هوشمندی‌های بی بدیل امام(ره) یاد کرد و ادامه داد: نقاط مثبت این ایدئولوژی‌ها همان شعارهای بنیادین انقلاب بود، مثلا لیبرال‌ها بر آزادی و سوسیالیست‌ها بر عدالت اجتماعی و اصالت دادن به مردم و جمهوریت تاکید می‌کردند. امام این‌ها را پذیرفت و در گفتمان خود آنها را جذب کرد.
شفیعی در بیان ناهنجاری‌ها و نقاط ضعف انواع گفتمان‌ها در ابتدای پیروزی انقلاب، خاطر نشان کرد: بزرگ‌ترین نقطه ضعف این ایدئولوژی‌ها این بود که با هویت تاریخی و مذهبی ایرانی‌ها هماهنگی نداشت و هیچ کدامشان در این سرزمین ساخته و پرداخته نشده بودند، اما امام تلاش کرد فضائل این ایدئولوژی‌ها را به گونه‌ای جذب کند که با هویت تاریخی و اندیشه‌ای ایران هماهنگی پیدا کند.
تکیه بر شعارهای جدید و تاکید بر هویت ایرانی، رمز موفقیت امام در انقلاب بود
وی با اعتقاد به اینکه بدون بازگشت به هویت و تاریخ ایران پیروزی در نهضت انقلاب اسلامی ممکن نبود، تصریح کرد: پیش از انقلاب نیز بارها و بارها حرکت‌های سیاسی با نام‌های مختلف در ایران آغاز شده بود، حتی دستاورهای بزرگی هم حاصل شده بود، اما هرگز به نتیجه نرسیده بود و حتی شکست خورده بود. رمز موفقیت امام خمینی(ره) تکیه بر شعارهای جدید و تاکید بر هویت‌های تاریخی و مذهبی دیرین ایرانیان بود و همان‌طور که می‌دانیم باعث شد تا گفتمان امام به گفتمان مسلط زمان خود تبدیل شود.
خود انتقادی و بازگشت به شعارهای انقلاب راهی برای حفظ میراث امام(ره)
استاد علوم سیاسی دانشگاه شیخ مفید در پاسخ به این سوال که چگونه می‌شود میراث امام خمینی(ره) را حفاظت و صیانت کرد، گفت: ما باید دائما به شعارهای محوری انقلاب بازگردیم و وضعیت خود را آسیب‌شناسی کنیم. ما به یک نظام خود انتقادی نیاز داریم، شاید چون احساس می‌کنیم که اگر انتقاد از خود وجود داشته باشد یک نقطه ضعف است، اما همین تفکر، خطر بسیار بزرگی است.
شفیعی با بیان اینکه همه ابعاد و حوزه‌های زندگی ما نیازمند نقد است، ادامه داد: ما باید در مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی خود را نقد و در رسانه‌ها گفت‌وگو کنیم و از فضای حوزه و دانشگاه برای نقد کردن بهره‌مند شویم. میراث امام خمینی(ره) تنها در صورتی حفظ می‌شود که ما از این خود انتقادی نترسیم و بحث توسعه سیاسی را با جدیت بیشتری دنبال کنیم.
خلا سیاسی، مشکل همیشگی ایران
وی بزرگ‌ترین دلیل پیروزی انقلاب را وجود خلا سیاسی در کشور توصیف و خاطرنشان کرد: اصلا تا پیش از آن هم، مهم‌ترین دلیل پایداری استبداد در ایران خلا سیاسی بود. پس اگر مسئله اصلی کشور استبداد بود ما باید مسئله توسعه سیاسی را جدی بگیریم، کما اینکه شعارهای محوری انقلاب هم همگی سیاسی بود. شما نگاه کنید، آزادی، استقلال و جمهوری همه مفاهیم سیاسی با معنای تماما سیاسی هستند.
استاد علوم سیاسی دانشگاه شیخ مفید با تاکید بر اینکه عدم توجه به توسعه سیاسی می‌تواند تبدیل به پاشنه آشیل بزرگی در آینده شود، اضافه کرد: ما باید دوباره به معنای واژه «نظام» بازگردیم و آن را دوباره تعریف کنیم. مگر می‌توانیم نظامی داشته باشیم که مردم در آن حضور نداشته باشند؟ مگر نهادی مهم‌تر از دولت-ملت وجود دارد؟ مگر می‌شود نظام را از نهاد دولت تخلیص کرد و ملت را از بدنه نظام جدا دانست؟ آن وقت «نظام» چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟
حفظ نظام یعنی حفظ ملت و حفظ رضایت مردم
شفیعی با طرح این پرسش که چرا «نظام» باید به دولت تقلیل یابد، ادامه داد: حفظ نظام یعنی حفظ ملت، یعنی حفظ رضایت مردم و توجه به نیازهایی که جامعه احساس می‌کند. بزرگ‌ترین نهاد یک جامعه ملت، و دولت هم حتی برآمده از اراده ملت است.
پروسه توسعه سیاسی تمام نشده است
وی به تصور اشباهی که از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون همچنان وجود داشته اشاره و تصریح کرد: برخی به اشتباه گمان می‌کردند که پس از سال‌های طولانی مبارزه در ۲۲ بهمن ۵۷ شاخ استبداد را شکسته‌اند و نظام جدیدی را بر خرابه‌های نظام گذشته استوار کرده‌اند. تصور بر این بود که پیروزی انقلاب یعنی تحقق پیروزی نهایی به لحاظ سیاسی و می‌گفتند که انقلاب آخرین نسخه از توسعه سیاسی بود و کار دیگر تمام شده، اما این تصور و اندیشه غلط بود.
استاد علوم سیاسی دانشگاه شیخ مفید تاکید کرد: حتی همین امروز هم در برخی رسانه‌ها می‌بینیم و می‌شنویم که می‌گویند انقلاب اسلامی به لحاظ سیاسی از همه سیستم‌های دنیا جلوتر و پروسه توسعه سیاسی تمام شده و اگر مشکلات اقتصادی هم برطرف شود، مسئله حل شده است، اما این اشتباه بزرگی محسوب می‌شود؛ اتفاقا به نظر من باید در همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی به این باور می‌رسیدیم که روند توسعه سیاسی تازه آغاز شده است.
شفیعی اضافه کرد: استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی شعارهای برخاسته از خلاهای سیاسی ملت بود، اما از شعار تا تحقق عمل، فاصله زیادی باقی است و برای تحقق مسئله، اراده بزرگ و تلاش زیاد نیاز است تا ملت به نیازهای خود به لحاظ تاریخی و هویتی دست یابد. باید اراده مردم را جدی گرفت و به مردم دوباره بازگشت؛ تنها در این حالت است که نظام مستحکم‌تر و تثبیت، پایداری، ماندگاری و خودافزایندگی سیستم تضمین می‌شود.
انتهای پیام
نظرات