براساس این پژوهش افراد هرچه بیشتر با افکار، عقاید و ارزش‌های همدیگر آشنا شده‌اند و ارزش‌های اجتماعی و مدنی‌شان بیشتر تحت تاثیر دیگران قرار گرفته و به سطح بالایی از توسعه فرهنگی دست یافته‌اند.

محققان در پژوهشی با عنوان «نقش شبکه‌های اجتماعی نوین در توسعه فرهنگی» آورده‌اند امروز رسیدن به توسعه همه‌جانبه و پایدار دغدغه اصلی کشورها و دولت‌هاست. از آنجا که انسان موجودی فرهنگی است، زیربنای توسعه حقیقی و پایدار دستیابی به توسعه فرهنگی است.

این پژوهش توسط علی سلیمان‌زاده، دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، مهرداد نوابخش، استاد جامعه‌شناسی و باقر ساروخانی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران  انجام شده که نشان می‌دهد توسعه فرهنگی یعنی دگرگونی که از طریق تراکم بازگشت‌ناپذیر عناصر فرهنگی در یک جامعه معین صورت می‌پذیرد و بر اثر آن جامعه کنترل موثرتری را بر محیط طبیعی و اجتماعی اعمال می‌کند.

اکنون توسعه فرهنگی براساس ارتقای ارزش‌های اجتماعی و مدنی در جامعه تحقق می‌یابد. ارزش‌های مدنی آرمان‌های جمعی‌ است که در عرصه‌های اجتماعی رشد و تکامل می‌یابد. همچنین کنش‌های اعضای جامعه را هدایت کرده، از فرهنگ مدنی ریشه می‌گیرند و نقش بسیار مهمی در توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جوامع دارند.

این ارزش‌ها موجب می‌شوند که افراد در کنش‌های خود به منافع جمعی بیش از منافع فردی اندیشه کنند، ارزش‌های مدنی، مشوق عمل جمعی یا جمع‌گرایانه بوده و همچنین مشوق «اعتماد»، «تساهل»، «همکاری» و «مشارکت» در امور عمومی هستند. ارزش‌ها در فرهنگ، نقش حامی و نگهبان قواعد و روش‌های مرسوم را دارند. آن‌ها به انسان‌ها می‌گویند در هر موقعیت به چه سان رفتار کنند.

مطالعه ارزش‌های یک جامعه اهمیت زیادی برای شناخت نحوه تعاملات اجتماعی اعضای آن دارد. در جوامع مختلف ارزش‌ها متنوع هستند. از نظر بعضی ملت‌ها برخی ارزش‌ها اهمیت بیشتری نسبت به بقیه دارند. سطوح ارزش‌ها نیز در جوامع مختلف متفاوتند. برخی ارزش‌ها «جهانی» است که تقریبا برای تمام آدمیان پذیرفته شده‌اند. همچنین برخی دیگر «ملی» است.

در آخرین سطح نیز ارزش‌های «محلی» قرار دارند. این ارزش‌ها برای افراد متعلق به یک گروه قومی یا ساکن در یک منطقه جغرافیایی اهمیت دارند. ارزش‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند و به عنوان پدیده‌ای اجتماعی ضمن راهبری کنش‌ها از سایر پدیده‌ها تاثیر می‌پذیرند و تغییر می‌یابند؛ با وجود این تغییرات ارزشی به زمان طولانی نیاز دارد و به سادگی اتفاق نمی‌افتد.

ارزش‌های مدنی در کشور به وضعی دچار شده‌اند که همه یا بخشی از افراد جامعه منافع فردی را به منافع جمعی ترجیح داده و نسبت به کارهای عمومی و جمعی رغبتی از خود نشان نمی‌دهند و نوعی بی‌تفاوتی در گرایش به کارهای جمع‌گرایانه شکل گرفته و افراد به سمت خاص‌گرایی سوق یافته‌اند و بین تمایلات فردی و جمعی افراد جامعه تعارض ایجاد شده است. بی‌توجهی یا کم‌توجهی به منافع جمعی معضل بنیادی جامعه امروز ماست.

با وجود چنین فضایی روحیه تعهد، اعتماد، تساهل، تشکل و همبستگی اجتماعی کاهش یافته و به تبع آن آسیب‌های اجتماعی زیادی را به وجود آورده است. طی ۲ دهه گذشته به دلایل توسعه نامتوازن و تک‌بعدی، ایجاد شکاف نسبی طبقاتی و کاهش سرمایه اجتماعی ارزش‌های مدنی در ایران بسیار تنزل پیدا کرده است. اگر تنزل ارزش‌های جمع‌گرایانه در جامعه ما ادامه یابد، بحران‌های اجتماعی زیادی به وجود خواهد آمد و نتایج ناگواری را بر جامعه تحمیل خواهد کرد.

اگر این ارزش‌ها ارتقا یابند، جامعه به سوی توسعه پایدار حرکت خواهد کرد. بروس کوئن، جامعه‌شناس شهیر، ارزش‌ها را فقط احساسات ریشه‌داری تلقی می‌کند که اعضای یک جامعه در آن سهیمند و اغلب تعیین کننده اعمال و رفتارشان نیز هستند. ارزش‌های اجتماعی تعیین می‌کنند برای مردم یک جامعه چه چیز مهم و چه چیز از نظر اخلاقی درست است.

امروز در فناوری اطلاعات و ارتباطات انقلاب شگرفی به وجود آمده است. بنابراین شبکه‌های اجتماعی به عنوان مهم‌ترین ابزار ارتباطی و اطلاعاتی، فرصت‌ها و تهدیدهایی را در زندگی استفاده‌کنندگان ایجاد کرده‌اند؛ بالاخص شکل‌دهی به ارزش‌های اجتماعی و مدنی جوانان و نوجوانان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.

این پژوهش در مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است.

انتهای پیام