مصطفی جعفرزاده دستجردی، فرهنگیار مرکز تحقیقات صداو سیما، در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: با توجه به تحولات فرهنگی سال‌های اخیر در روستای دستگرد و با فوت شدن بازماندگان پیرغلام‌ها در این روستا بسیاری از آیین و رسومات گذشته فراموش شده یا دیگر انجام نمی‌شود.
وی ادامه داد: از جمله رسم‌های فراموش شده این روستا، «تکیه بندان» ایام محرم بود که پیرغلام های امام حسین (ع) که به «باباهای» تکیه لقب داشتند چند روزقبل از محرم، به درب خانه‌های اهالی روستا می‌رفتند و پرده و فرش‌ها و انواع پارچه‌های رنگی را برای آماده ساختن تکیه می‌گرفتند و مردم تمایل داشتند فرش‌هایشان این‌گونه تبرک شود.
وی اظهار کرد: تکیه قدیمی روستای دستگرد چهار «صُفه» داشت که بالای صُفه‌ها هم محل استقرار بانوان بود که به آن «غُلفک» (غرفه) می‌گفتند. در قبل از محرم طی رسمی با عنوان «طاق بندان» که در دو گوشه بالای تکیه دو مکان طاقچه‌ای شکل قرار داشت و آن‌ها را آذین بندان می‌کردند.
آئین‌هایی که فراموش شدند
وی بیان کرد: «نخل‌بندانی» رسم دیگر مردم این روستا بود که در روز هفتم ماه محرم انجام می‌شد و نخل چوبی با پارچه‌های مشکی و سبز و دیگر لوازم تزئین شده و «آش نذری» هم پای این نخل پخته می‌شد. آیین «نخل بندانی» این روستا چندین سال است که انجام نشده و چند سالی بود که آش پای نخل هم پخته نمی‌شد اما در حال حاضر آش مخصوص نذری نخل در یکی از روزهای آخر دهه پخته و خیرات می‌شود.
پژوهشگر واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صدا و سیما اضافه کرد: رسم «علم بندان» نیز از رسومی بود که در دستگرد انجام می‌شد اما با فراموش شدن «نخل بندان» این رسم نیز فراموش گردید. در آیین «علم بندان» دو خانه‌ای که صاحب «عَلَم» بودند، روز تاسوعا «عَلَم» را به منزل می‌بردند و با پارچه‌های مختلف و آیینه و لوازم تزئینی دیگر «عَلَم» را می‌بستند و در عصر تاسوعا که دسته حرکت می‌کرد، «عَلَم» را به دسته می‌سپردند.
وی افزود: «شب عباسعلی» یکی از آیین‌هایی بود که در شب تاسوعا برگزار می‌شد؛ در این رسم خانمی از روستا حلوایی را طبخ می‌کرد و در بخش مردانه با این حلوا به شکل گلوله‌های کوچکی پذیرایی می‌کردند اما در غرفه‌های ویژه بانوان با نان و ماست از زنان پذیرایی می‌شد.
جعفرزاده بابیان اینکه آئین «نخل گردانی» در این روستا به قوت خود باقی‌مانده است، گفت: این آیین با مشارکت مردم روستای «تیره» صورت می‌گیرد و با بردن نخل به بالای کوه «تپه سفید» در نزدیکی روستا و همچنین به طرف امامزاده، مراسم عزاداری انجام می‌شود.
وی ادامه داد: صبح روز عاشورا عده‌ای از مردم «دستگرد» به روستای «تیره» می‌روند و با استقبال مردم آن روستا، درعزاداری آنجا شرکت می‌کنند، سپس همراه با اهالی تیره به دستگرد می‌آیند تا در مراسم عزاداری و «نخل گردانی» شرکت کنند.
پژوهشگر واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صدا و سیما ب عنوان کرد: در استقبال مردم این دو روستا از عزاداران حسینی، این «دَم قدیمی» به صورت سینه‌زنی خوانده می‌شود:
اهالی روستای میزبان:
خوش آمدید اِی جان نثاران حسینی
اَندرعزای شاه انصارالحسینی
شاها نظر کن، شاها نظر کن
اهالی روستای میهمان:
خواهیم و از مولای مان، ما از دل و جان
گردد نصیبِ جُمله، قبرِشاهِ خوبان
شاها نظر کن، شاها نظر کن
وی افزود: مردم دو روستا و دیگرعزاداران از شهر قم، تهران و روستاهای اطراف در حدود ساعت ۱۱ صبح در تکیه و میدان‌گاه جلوی تکیه دستگرد و اطراف آن اجتماع می‌کنند و منبری روضه را شروع می‌کند، پس از خواندن روضه وداع، کودکانی که به یاد حضرت علی‌اصغر (ع) لباس به آن‌ها پوشانده‌اند را به روضه‌خوان در بالای منبر می‌دهند، در اینجا بر ناله و گریه عزاداران افزوده می‌شود و شور و ولوله‌ای عجیب فضای تکیه و اطراف آن را فرامی‌گیرد.
جعفرزاده بیان کرد: روضه‌خوان سپس وارد روضۀ گودال قتلگاه می‌شود که در این لحظه مردم دیگر طاقت نیاورده و با فریاد «وای حسین کشته شد»، یک دفعه از جا بلند شده و با شور زیادی بر سر و روی خود می‌زنند. سِنج‌زن‌ها هم با زدن سِنج‌های پی در پی، فضای پرشوری ایجاد می‌کنند. مردم در مقابل نخل و اطراف آن بر سر و روی خود می‌زنند و «وای حسین کشته شد» همه جا را فرامی‌گیرد و به سمت بیرون تکیه می‌آیند.
این پژوهشگر افزود: در همین لحظه کسانی که در پای نخل آماده هستند، نخل را بلند و به حرکت در می‌آورند این در حالی است که روضه‌خوان هنوز در بالای منبر است. این لحظه‌ها آن قدر پرشور است که گاهی برخی از منبری‌ها هنوز روضه خود را به جای مدنظر نرسانده‌اند که مردم از جا بلند می‌شوند؛ لذا با این شور و حال، نخل دستگرد بر روی شانه افراد به حرکت درمی‌آید. اینکه هم‌زمان در خواندن روضه، این حرکت و شور مردم و حرکت نخل شروع می‌شود، یکی از سنّت‌هایی است که شاید جای دیگری نباشد.
وی عنوان کرد: برای بردن نخل به بالای تپه سفید نیز، عده‌ای از مردم همه دست به دست هم می‌دهند و در اصطلاح زنجیر درست می‌کنند و با همان «زدن شور و سنج» به حمل کنندگان نخل کمک می‌کنند تا نخل به بالای تپه برود و در آنجا مردمی که حاجت دارند از زیر نخل عبور می‌کنند و بعد زیارت عاشورا و نماز ظهر و عصر در بالای تپه خوانده می‌شود. سپس به سمت امامزاده حرکت کرده و دوباره به تکیه برمی‌گردند.
هدیه تازه دامادها به نخل عزاداری
وی با اشاره به اینکه قبل از ورود نخل به تکیه، تازه‌دامادها «کله قندهایی» به نخل هدیه می‌دهند که در گذشته انعام پیرغلامان بود و امروز برای مراسم‌ها استفاده می‌شود، گفت: در پایان مراسم اهالی روستای تیره در میان تعارف و اصرار اهالی دستگرد برای صرف نهار، دسته‌ای تشکیل داده و در حال سینه‌زنی و خواندن این اشعار عزم خداحافظی می‌کنند:
رفتیم ز رُخصت عزیزان
اجر همه با شاه شهیدان
و اهالی دستگرد هم پاسخ را چنین می‌دهند:
رفتید و خوش آمدید و یاران
اجر همه با شاه شهیدان
فرهنگیار مرکز تحقیقات صداو سیما ادامه داد: این دم و سنیه‌زنی تا نزدیکی‌های بیرون آبادی به منظور بدرقه اهالی تیره ادامه پیدا می‌کند و اهالی تیره هم چون نهار در روستای خودشان تدارک دیده شده برای صرف نهار به تیره می‌روند و مراسم با صرف نهار مردم در دستگرد پایان می‌یابد.
انتهای پیام
نظرات