محمدرضا خازنی رضوی، سرپرست گروه هنری ماهو با اشاره به داستان سوگ‌خوانی چشم‌هایش که تا ۱۱ شهریور، هرشب در تالار رودکی دانشگاه فردوسی اجرا می‌شود و تفاوت آن با سوگ‌خوانی سال‌های گذشته این گروه اظهار کرد: امسال در نگارش متن سوگ‌خوانی از ایده تازه‌ای بر مبنای ایده‌های گذشته استفاده کردیم. ایده اولیه سوگ‌خوانی، مقتل‌خوانی بود که ما آن را به ادبیات نمایشی و نمایشنامه‌ای که به صورت خوانش‌گری ارائه شود تبدیل کردیم و در حضور مخاطب آن را قرائت کردیم. همچنین در سال‌های گذشته تقریبا ۸ نفر خوانش‌گر داشتیم اما امسال تعداد خوانش‌گران به ۱۰ نفر افزایش یافته است.
وی افزود: مهم‌ترین تفاوت سوگ‌خوانی امسال با سال‌های گذشته در این است که ما در سال‌های اخیر از زبان اشیائی مانند تازیانه، نیزه، چادر و انگشتر حرف می‌زدیم اما امسال از زبان چشم‌ها روایت می‌کنیم. در این ایده چشم‌ها حرف می‌زنند، می‌ترسند، تعجب می‌کنند و مانند دوربین فیلمبرداری تمام اتفاقات را ضبط کرده‌اند. همچنین شخصیتی به نام چشم مردم اضافه کرده‌ایم که راوی قصه است و دربرگیرنده یک شخصیت کلی و دیگر شخصیت‌هایی است که در ادامه داستان اضافه می‌شوند.
سرپرست گروه ماهو با معرفی نقش چشم‌ها به عنوان راوی سوگ‌خوانی بیان کرد: از طرف اولیا اتفاقات را از زبان چشم سر امام حسین(ع)، حضرت زینب(س)، حضرت رقیه و امام سجاد(ع) روایت می‌کنیم و از سوی اشقیا راوی اتفاق‌هایی از زبان چشم یزید و خولی به عنوان پرچمداران کاروان اسارت هستیم. چشم مردم نیز در قالب‌هایی چون راهب مسیحی، وزین بن علقم، کسی که با سر سیدالشهدا(ع) صحبت می‌کند و زن غساله، کسی که به خرابه می‌آید در داستان به حرف آمده‌اند.
روایت حوادث پس از عاشورا با تکیه بر ۱۵ منبع مستند تاریخی و مقتل
رضوی با پرداختن به موضوع اصلی سوگ‌خوانی تصریح کرد: محوریت و موضوع اصلی قصه در پیرامون خرابه‌های شام است که از ابتدای خروج اصحاب سیدالشهدا(ع) از مجلس یزید شروع می‌کنیم تا زمانی که در خرابه‌های شام شاهد یک تقابل نگاهی میان نگاه پدرانه حضرت سیدالشهدا(ع) و نگاه دخترانه حضرت رقیه(س) هستیم. در آن هنگام حضرت رقیه از حضرت سیدالشهدا(ع) می‌پرسد کجا بودی و امام حسین(ع) در چشم‌هایش ماجراهای بعد از کربلا، خانه خولی و اتفاقاتی که در کلیسای راهب مسیحی افتاد را تعریف می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: ما در سوگ‌خوانی با تکیه بر ۱۵ منبع مستند تاریخی و مقتل، تاریخ را روایت می‌کنیم و از مقتل‌های خطی و چاپ شده که در بازار موجود است استفاده کرده‌ایم. همچنین نویسندگی متن سوگ‌خوانی برعهده بنده و خوانش‌گردانی آن برعهده امیر محمد اصغری است.
سرپرست گروه هنری ماهو با بیان تفاوت رویه فعالیت گروه از نمایشنامه به سوگ‌خوانی تصریح کرد: یکی از تفاوت‌های مقتل سیدالشهدا با بقیه در این است که نمی‌توان مقتل را نمایش داد؛ اینکه واقعه عاشورا و پس از آن که مربوط به اسارت اهل بیت امام حسین(ع) را روایت کنیم شاید شباهتی به شبیه‌خوانی داشته باشد، اما در شبیه‌خوانی هم نمی‌توان حق مطلب را ادا کرد و روایت ۸۴ زن و بچه که اسیر یزید شدند را اجرا کرد.
سوگ‌خوانی قالب جدیدی از عزاداری است
رضوی با اشاره به اینکه داستان را به قالبی درآورده‌ایم که بتوان آن را در مکان‌های کوچک هم اجرا کرد، گفت: اعضای گروه ماهو تلاش کردند تا بتوانیم قالب جدیدی از عزاداری سید الشهدا را ارائه بدهیم که قابلیت نمایش در تمام مکان‌ها را داشته باشد و با توجه به نوع و جنس مصیبت سوگ‌خوانی را اجرا کنیم. تفاوت سوگ‌خوانی و نمایشنامه‌خوانی نیز در این است که در نمایشنامه‌خوانی متن صرفا برای خوانش نوشته شده است.
وی افزود: تفاوت قالب سوگ‌خوانی در این است که مخاطب فرض می‌کند به مداحی دوساعته گوش می‌دهد و شبیه‌سازی فضا با افکت‌های صوتی سبب می‌شود مخاطب خود را در ۱۴۰۰ سال پیش، در آن فضا وخرابه‌ها تصور کند. بنابراین گوش، چشم و حتی مشام او درگیر می‌شود. این اتفاقی است که در تئاتر و فیلم پیش نمی‌آید.
سرپرست گروه هنری ماهو با بیان اینکه مخاطبان ما شامل دو قشر مذهبی و غیرمذهبی هستند، تصریح کرد: در سوگواری‌ها معمولا قشر غیرمذهبی نسبت به فضا نامانوس است، اما چون ما به ملموس‌سازی قبل و بعد فضا می‌پردازیم به درک این موضوع نیز کمک می‌کنیم، اما قشر مذهبی چون با مصیبت‌خوانی آشنا است از متن سوگ خوانی نیز لذت می‌برد.
رضوی با معرفی اعضای سوگ‌خوانی چشم‌هایش گفت: محمد هاشمی خوانش‌گر نقش چشم‌های حضرت زینب، ایمان حیرانی خوانش‌گر نقش چشم‌های یزید، یحیی سهامی خوانش‌گر نقش چشم‌های حضرت رقیه، مهدی کلباسی خوانش‌گر نقش چشم‌های خولی، محمدحسین طالبیان خوانش‌گر نقش چشم‌های مطهر امام حسین(ع) و من نیز خوانش‌گر نقش چشم‌های امام سجاد(ع) هستم. همچنین فرهاد مونسی به همراه سید مرتضی حسینی، ابوالفضل بیگی و سهیل حریمی به عنوان خوانش‌گر نقش چشم مردم در این سوگ‌خوانی حضور دارند.
جذب قشر غیرمذهبی با توجه به قالب جدید اجرا
سید رسول رحمانی، عضو گروه هنری ماهو با اشاره بر اینکه اجرا در تالار رودکی دانشگاه فردوسی برگزار می‌شود، بیان کرد: با مشخص شدن اجرا در دانشگاه فردوسی ممکن است رفت و آمد برای کسانی که وسیله نقلیه ندارند مشکل باشد. بر این اساس با هماهنگی‌های صورت گرفته از خروجی مترو تا میدان علوم وسیله حمل ونقل در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه در شهر مشهد کار مذهبی به فروانی وجود دارد اما ما به دنبال آن هستیم که هنری مذهبی و انقلابی به مخاطبان ارائه دهیم، افزود: اگر رویکرد و دغدغه انقلابی نداشتیم قطعا حمایت‌های بیشتری از ما صورت می‌گرفت.
عضو گروه هنری ماهو خاطرنشان کرد: نکته مطرح در سوگ‌خوانی این است که ما در سال ۱۳۹۹ که کار خود را شروع کردیم متوجه شدیم که قشر غیرمذهبی به دلایل متفاوت از قالب هیات استقبال نمی‌کند، اما این برنامه سوگ‌خوانی بر اساس قالب جدیدی ارائه شد تا این‌گونه افراد نیز شرکت کنند. اصل و هنر سوگ‌خوانی در آنجاست که تقریبا ۸ نفر سخن می‌گویند و مخاطب یک ساعت و نیم جذب اجرا می‌شود.
ارتباط با قشر دانشگاهی دلیل اجرا در دانشگاه فردوسی
رحمانی با اشاره به ویژگی اجرا در دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: ویژگی دانشگاه نسبت به مکان‌هایی که خارج از دانشگاه نیز وجود دارد این است که ما در این محیط با قشر دانشگاهی روبه رو هستیم و یکی از نکات حائز اهمیت این موضوع، شناخت ما و مخاطب از یکدیگر است که بتوانیم در بلند مدت با قشر دانشگاهی همکاری داشته باشیم. به این دلیل انتخاب دانشگاه فردوسی برای ما برتری داشته است.
ایمان حیرانی، خوانش‌گر و عضو دیگر گروه هنری ماهو نیز با تاکید بر تفاوت تعزیه خوانی و سوگ خوانی در نشان دادن مصیبت سیدالشهدا(ع) اظهار کرد: شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی در نشان دادن مصیبت موفق عمل کرده‌اند، اما مسئله مهمی که مطرح است این است که ما ضمن مصیبت‌خوانی به دنبال چرایی، زمینه‌ها و راه‌حل‌های مصیبت هستیم. بنابراین وقتی قصد داریم محتوایی را ضمن مساله تاریخی بررسی کنیم، آن محتوا از نظر فنی تنها در بستر داستان اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: شبیه‌خوانی حدود ۲ ساعت زمان می‌برد تا حادثه‌ای را بازگو کند و در این مسیر ما نمی‌توانیم اتفاقات پشت صحنه و اینکه آیا امام حسین(ع) پیروز نبرد شده یانه را نشان دهیم. اما یکی از موارد مهم در سوگ‌خوانی سیر محتوایی است؛ به عنوان مثال حرکت حضرت زینب(س) از عاشورا تا کوفه، از کوفه تا شام و از شام تا مدینه را روایت می‌کنیم و به این می‌پردازیم که چه سیر و مسیری طی شده، چه اتفاقی افتاده و حضرت چه خطبه‌هایی گفته‌اند. همچنین اتفاقات مجلس یزید که به زعم خود قصد توهین به بنی‌هاشم و اهل بیت(ع) را داشته بازگو می‌کنیم.
اقتضاء مخاطب ایجاد می‌کرد از قالب نمایشنامه خارج شویم
این خوانش‌گر و عضو گروه هنری ماهو با اشاره بر محتوای سوگ‌خوانی بیان کرد: در سوگ‌خوانی ضمن اینکه جذابیت مخاطب برای ما مهم است، اقتضای این نوع محتوا و اینکه یک قسمت عزاداری است و قسمت دیگری مربوط به پیوند عاطفی است اهمیت دارد. ما متوجه شدیم که سوگ‌خوانی از نظر فرم و محتوا تفاوت‌هایی با نمایش‌خوانی دارد و اقتضای مخاطب ما ایجاد می‌کند که از قالب نمایشنامه‌خوانی خارج شویم. هرچند که می‌دانستیم بیرون رفتن از این قالب تبعاتی به همراه خواهد داشت.
حیرانی با اشاره به اینکه امسال خرید بلیت سوگ‌خوانی را به اختیار مخاطب گذاشته‌ایم، تصریح کرد: قیمت هر بلیت ۳۰هزار تومان است و هرکس که قادر به پرداخت است می‌تواند بهاء بلیت خود را بپردازد. ایده دیگری که مجموعه ما به آن توجه داشته این است که صندلی‌هایی به نیابت از کسانی که همراه ما نیستند و یا شهید شده‌اند رزرو کرده‌ایم.
انتهای پیام
نظرات