در شرایط کنونی و با توجه به اینکه ایالات متحده آمریکا، ایران را از سامانه‌ سوئیفت کنار گذاشته و سامانه‌های داخلی پاسخگوی نیازهای مالی کشور نیست، تحلیل‌گران به جستجوی راهی جدید به عنوان مفری از تحریم‌های آمریکا می‌گردند.

یکی از راه‌های پیشنهادی استفاده از سامانه‌های غیر غربی است که ایالات متحده در آن اختیاری نداشته باشد. در این میان سامانه‌ پرداخت بین بانکی فرامرزی چین موسوم به CIPS یکی از همان روزنه‌ها برای افزایش تعاملات مالی و تجاری ایران با دیگر کشورهاست.

اما این سامانه چیست و چگونه می‌توان در آن عضویت یافت و در شرایط تحریم و حتی پساتحریم از آن استفاده کرد؟  

در این خصوص مهرداد علی‌پور شب گذشته، ۲۳ شهریور، در یکی از سلسله نشست‌های مجازی اندیشکده‌ روابط بین‌الملل در رابطه با سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی چین موسوم به CIPS اظهار کرد: این سامانه توسط دولتمردان چین به ۲ دلیل طراحی شده است. اولین دلیل آن تلاش برای فرار از تحریم‌های احتمالی آمریکا در آینده است و دیگری ایجاد یک شبکه‌ تبادل اطلاعات بانکی بین‌المللی با هدف ارائه خدمات بانکی در تسویه حساب‌های مطمئن، کارآمد، راحت و کم‌هزینه.

وی در خصوص ویژگی‌های منحصر به فرد این سامانه عنوان کرد: این سامانه بر پایه‌ یوان، ین، دلار سنگاپور و دلار هنگ‌کنگ طراحی و عملیاتی شده و از زمان تاسیس تا امروز توانسته نقش مهمی در گشایش‌های اقتصادی چین و همچنین تسهیل استفاده جهانی از یوآن ایفا کند.

این کارشناس مسائل چین در خصوص حوزه‌ فعالیت CIPS نیز گفت: دامنه‌ این سامانه بانکی، بین‌المللی است و تمام حوزه‌های تجارت بین مرزی، سرمایه‌گذاری مستقیم بین مرزی، انتقال حواله‌های مرزی و تسویه‌حساب‌های بدهی‌های اعتباری را در بر می‌گیرد و در حوزه‌های فعالیت‌های مالی، صنعتی و تجاری کاربرد دارد.

علی‌پور افزود: طبق تحقیقات صورت گرفته در سال ۲۰۲۱، ۸۰ تریلیون یوآن از طریق این سامانه انتقال داده شده و در همین سال ۱۲۸۰ موسسه‌ مالی و ۱۳۰ کشور مختلف عضو این سامانه بوده‌اند.

وی در خصوص روند شکل‌گیری CIPS اظهار کرد: بعد از اینکه چین توانست واحد پول ملی خود را برای انجام معادلات و معاملات مرزی و تجارت فرامرزی خود گسترش دهد، متوجه شد نیازمند ایجاد یک سامانه پرداخت و تسویه حساب فرامرزی بر پایه‌ یوان است.

این کارشناس مسائل چین ادامه داد: چینی‌ها از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ بررسی‌ها و تحقیقات گسترده‌ای انجام دادند تا اینکه در مهر ماه ۹۴ مراحل طراحی و عملیاتی‌سازی این سامانه با حضور ۱۹ عضو مستقیم و ۱۹۷ عضو غیر مستقیم آغاز شد. بعد از این مرحله در سال ۲۰۱۶ با اعمال تغییراتی تلاش شد کارایی سامانه بهبود یابد و در مبادلات عادی مورد استفاده بیشتری قرار بگیرد.

علی‌پور در خصوص تغییراتی که این سامانه از سال ۲۰۱۶ تا کنون داشته است، گفت: سازوکار تسویه حساب ترکیبی به سامانه افزوده شده و پشتیبانی از مبادلات و معاملات فرامرزی نسبت به گذشته به سامانه افزوده شد و پشتیبانی سامانه از ۱۲ ساعت در پنج روز به ۲۴ ساعت تغییر کرد. علاوه بر این تصمیمی که توسط چینی‌ها اتخاذ شد، این بود که تعداد اعضای مستقیم و غیر مستقیم سامانه CIPS افزایش پیدا کند.

وی با اشاره به قابلیت‌های سامانه‌ی پرداخت بین بانکی فرامرزی چین بیان کرد: CIPS این قابلیت را دارد که به عنوان سامانه‌ای غیر دلاری به کشورهایی که قصد جدایی از سامانه دلاری آمریکا(سوئیفت) را دارند، کمک کند و به این طریق وارد چرخه‌ اقتصادی منطقه‌ای و جهانی شوند.

این کارشناس مسائل چین افزود: این سامانه می‌تواند توانایی‌های ایالات متحده‌ را در پایش اطلاعات مالی و بین‌المللی دگرگون و اختیارات یک‌جانبه‌ آمریکا را به نوعی محدود کند زیرا چین در سازوکارهای عضویت در این سامانه قائل به چند شرط است.

علی‌پور در خصوص شرایط عضویت در این سامانه گفت: یکی از این شروط برای عضویت بانک‌ها در CIPS عدم فعالیت موثر آنان در چرخه‌ دلاری است. همچنین بانک‌هایی که خواهان عضویت در این سامانه هستند، نباید در سامانه‌های ایالات متحده تاکنون تراکنشی انجام داده باشند که همین عامل باعث می‌شود سامانه سوئیفت تحت تاثیر قرار بگیرد.

 وی با اشاره به قابلیت‌های دیگر سامانه‌ CIPS عنوان کرد: این سامانه قابلیت الحاق به سامانه‌های دیگر را دارد و از آن می‌توان به عنوان یک سامانه‌ ترکیبی استفاده کرد. به عنوان مثال سامانه‌ روسیه موسوم به SPFS این قابلیت را دارد که به این سامانه متصل شود و حتی کشورهایی که در حوزه‌ اورآسیا هستند و با فدراسیون‌های روسی کار می‌کنند، می‌توانند از طریق سامانه‌ روسی به این سامانه ملحق شوند و قدرت ترکیبی سامانه‌ها را افزایش دهند.

این کارشناس مسائل چین خاطرنشان کرد: CIPS قادر است بانک‌های کوچک، متوسط و بزرگ چینی را پوشش دهد و بانک‌های تجاری بزرگ، بانک‌های خارجی، بانک‌های سهام مشترک و بانک‌های تجاری شهری یا اصطلاحا استانی و حتی موسسات مالی روستایی نیز در این سامانه‌ بانکی بین‌المللی عضو هستند.

علی‌پور افزود: برآیند چنین سامانه‌ بانکی این است که اعضا با توجه به حجم بالای نقدینگی که در ترکیب با هم ایجاد می‌کنند، می‌توانند طیف گسترده‌ای از مراودات مالی و بانکی را در اختیار کشورهایی که عضو این سامانه هستند، ارائه دهد.

وی ادامه داد: از جمله خصایص فنی منحصر به فرد در بطن سامانه CIPS کدگذاری پیام‌های مالی فرامرزی در قالب این سامانه و تخصیص کد انحصاری به بانک‌ها مستقیم و حتی غیر مستقیم جهت انجام پیگیری امور مالی در قالب CIPS است. این سامانه امکان تسویه حساب ناخالص مالی آنی برای اشخاص و موسسات مالی فرامرزی را نیز فراهم می‌کند.

این کارشناس مسائل چین در خصوص ویژگی‌های فنی دیگر این سامانه گفت: CIPS امکان نقطه‌ دسترسی محلی را به منظور انجام عملیات یوانی توسط موسسات مالی اقتصادی خارجی با بانک‌های مستقیم و غیر مستقیم فراهم می‌آورد و از سوی دیگر با ایجاد تنوع در دسترسی به سامانه، سبب می‌شود اعضا بتوانند به صورت مستقیم و غیر مستقیم عملیات یوانی خود را انجام دهند و در این سامانه کنشگری کنند.

علی‌پور با برشمردن مزیت‌های این سامانه برای اعضای آن عنوان کرد: اعضا می‌توانند از طریق درگاه موسوم به cnapc در این سامانه برای مدیریت و پردازش حساب‌های خود استفاده و در بانک‌های ثالث به تسویه حساب‌های خود مبادرت کنند.
  
وی در خصوص تفاوت‌های سامانه‌ بین بانکی فرامرزی چین و ایالات متحده آمریکا اظهار کرد: از جمله تفاوت‌های CIPS و سوئیفت این است که بر خلاف سوئیفت که فقط یک پیام‌رسان مالی داخلی است، CIPS برای موسسات مالی خود عملیات پیام‌رسانی و عملیات تسویه حساب ناخالص داخلی را انجام می‌دهد.  
  
این کارشناس مسائل چین افزود: تفاوت دیگر این ۲ این است که انجام عملیات مالی در CIPS در بازه‌ زمانی کوتاه‌تری انجام می‌شود و این سامانه کارمزد کمتری نسبت به سوئیفت دریافت می‌کند.

علی‌پور با اشاره به شباهت‌های هر ۲ سامانه بیان کرد: در هر ۲ این سامانه‌ها این قابلیت هست که عملیات‌ها توسط کشور سازنده‌ سامانه قابل خوانش است و این نکته را می‌توان به عنوان نقطه ضعف هر ۲ سامانه در نظر گرفت.

نحوه‌ عضویت ایران در CIPS در دوران تحریم‌ها

وی در رابطه با نحوه‌ عضویت در این سامانه گفت: کشورهای دارای کد از یک رهگذر و اعضای فاقد کد از رهگذر دیگری می‌توانند عضو این سامانه شوند. در حال حاضر ایران از طریق هیچکدام از این راه‌ها نمی‌تواند وارد این سامانه شود ولی آیا این موضوع به آن معناست که نمی‌توان به عضویت CIPS در آمد؟

این کارشناس مسائل چین در خصوص نحوه‌ عضویت ایران در این سامانه عنوان کرد: اولین راهی که می‌توان به عضویت این سامانه در آمد، پیروی از مدل عضویت کره‌ شمالی است زیرا به لحاظ وضع تحریم‌ علیه کشورها، کره‌ شمالی و ایران تقریبا وضعیت مشابهی دارند.

علی‌پور با اشاره به نحوه‌ عضویت کره شمالی در CIPS بیان کرد: اراده سیاسی ۲ کشور چین و کره‌ شمالی سبب شد که آن‌ها به این توافق برسند که کره‌ شمالی عضو این سامانه شود و الان این کشور عضو CIPS است. بنابراین مقامات بلندپایه ۲ کشور ایران و چین می‌بایست با اراده‌ سیاسی خود زمینه‌های الحاق ایران به این سامانه را فراهم کنند.

وی ادامه داد: راه دیگر عضویت ایران در سامانه CIPS این است که ایران چند اقدام را به صورت موازی و چندبعدی انجام دهد. اولین اقدام این است که در تجارت خارجی سبد ارزهای مبادله‌ای را متنوع و در تجارت خود از یوان استفاده کنیم تا مطلوبیت عضویت‌مان در این سامانه بالا رود.

این کارشناس مسائل چین افزود: ضروری است که مقامات ایران در زمان مذاکرات با چین تلاش کنند که چین، ایران را به عنوان عضو مستقیم بپذیرد زیرا پذیرش عضویت به صورت غیر مستقیم باعث ایجاد محدودیت برای کشور شده و سبب می‌شود نتوانیم از تمام کارویژه‌های عضویت در این سامانه استفاده کنیم.

علی‌پور با بیان اینکه برای عضویت در این سامانه ملاحظاتی باید صورت گیرد، اظهار کرد: تا زمانی که بخش قابل توجهی از تجارت کشورمان از طریق یوان انجام نشود، عملا عضویت ما در این سامانه با دشواری‌هایی رو به رو می‌شود.

وی اضافه کرد: شمار کثیری از شرکت‌ها، بانک‌ها، کشورها، سازمان‌های آسیایی و حتی اروپایی در این سامانه عضویت دارند؛ به همین دلیل عضویت در این سامانه می‌تواند تاب‌آوری سامانه‌ بانکی کشور در شرایط تحریمی را افزایش دهد و موجب تقویت آن کشور شود.

این کارشناس مسائل چین بیان کرد: جایگاه جمهوری خلق چین در منظومه‌ تجارت خارجی کشورمان روز به روز در حال ارتقاست.  

علی‌پور خاطرنشان کرد: حتی اگر برجام به سرانجام برسد، نباید عضویت در این سامانه را به فراموشی سپرد. باید با عضویت در این سامانه کشور را به یک سوپاپ اطمینان مجهز کنیم.

وی با بیان مهم‌ترین مزیت‌های این سامانه برای کشور عنوان کرد: کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت و امنیت در تراکنش‌های مالی ایران و ممانعت از رصد آمریکا مهم‌ترین مزیت‌های عضویت ایران در این سامانه است.

این کارشناس مسائل چین تاکید کرد: ما باید مبادلات دوجانبه و چندجانبه‌ خود را با چین به گونه‌ای انجام دهیم که اگر این کشور بتواند به عنوان یک ابرقدرت خود را معرفی کند، نتواند مانند آمریکا از این سامانه به عنوان یک ابزار علیه کشورمان استفاده کند.  

انتهای پیام