مهدی میرحاج در گفت‌وگو با ایسنا درباره ارگ تاریخی محمدآباد جرقویه، اظهار کرد: این بنای عظیم با وسعتی در حدود ۹ هزار مترمربع در قسمت شمال بافت قدیم شهر واقع شده که امروز به دلیل پیشرفت شهر در قسمت شمال، اکنون در مرکز شهر قرار گرفته است. ارگ محمدآباد در زمان پادشاهی شاه‌عباس دوم صفوی به دستور میرزا رفیع الدین محمد خلیفه سلطان فرزند میر علاءالدین حسین یکی از وزرای شاه صفوی حدود سال‌های ۱۰۲۵ تا ۱۰۵۵ هجری قمری ساخته شد.

وی افزود: در بازدید دکتر جعفری زند، باستان‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران در نوروز ۱۴۰۰ از این بنا بقایای یک آب انبار مربوط به اوایل دوره صفوی ولوله‌های سفالی انتقال آب مربوط به دوره آل‌بویه مشاهده شد. این بنا که در حال حاضر نیز پابرجاست دارای ۸ برج دیده‌بانی با ارتفاع تقریبی ۱۲ متر و برج و باروی به ارتفاع ۱۰ متر است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان جرقویه، گفت: داخل قلعه شامل یک اسطبل مرکزی، ۵ خانه بزرگ که نمای داخلی هر یک از خانه‌ها شامل اتاق‌های پنج دری، سه دری و یک اتاق اُرسی بزرگ، حوض سنگی و سنگاب و باغچه‌های بزرگ است. علاوه بر اسطبل و خانه‌های بزرگ در قسمت جنوبی قلعه محوطه‌ای به نام جلوخان وجود دارد که دارای یک ساختمان دوطبقه بوده که طبقه همکف شامل چهار اتاق سه‌دری در طرفین و راه پله‌ای که به قسمت بالایی متصل می‌شود، در طبقه دوم دو اتاق سه‌دری در طرفین و یک ایوان شاه نشین در وسط که دارای نقاشی‌ها و گچبری است دیده می‌شود.

میرحاج تصریح کرد: یکی از خانه‌های داخل قلعه معروف به خانه سرهنگ است که در حال حاضر به تنها موزه مردم شناسی شرق اصفهان تبدیل شده است. قلعه شامل دو درِ ورودی اصلی در شمال و جنوب است که درِ جنوبی به دلیل باز شدن به طرف بافت قدیمی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

وی ادامه داد: حدفاصل درِ شمالی و جنوبی راهرویی است که در گذشته مسقف بوده و راهروهایی عمود بر این راهرو دسترسی به خانه‌های داخل قلعه را میسر می‌ساخته است. در ابتدای ورود به قلعه از درِ جنوبی اتاق‌هایی دیده می‌شود که محل سکونت کارگران و نگهبانان قلعه بوده است. در بالای پشت‌بام و در ارتفاعی نزدیک به ۱.۵ متر پایین‌تر از کنگره‌های حصار راهرویی جهت رفت و آمد نگهبانان دورتادور قلعه ساخته شده که جهت حفاظت از بنا مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان جرقویه با بیان اینکه سوراخ‌هایی به طرف پایین بر روی دیوار و برج‌ها معروف به تیرکش تعبیه شده که به محض نزدیک شدن مهاجمان به قلعه، دشمن مورد هدف قرار می‌گرفته است، گفت: در سال ۱۱۳۵ هجری قمری که اصفهان پایتخت صفویه به دست افغان‌ها افتاد ۷ سال ویرانی‌ها و کشتارهای زیادی در ایران به راه انداختند و در سال ۱۱۴۲ هجری قمری لشکریان افغان به فرماندهی اشرف افغان از اصفهان گریخته و از راه دامنه‌های شمالی کوه کلاه قاضی وارد منطقه جرقویه شدند.

میرحاج افزود: محمدآباد به دلیل دارا بودن دژ استوار و تفنگداران زیاد جلو هجوم افغان‌ها را گرفته ناچار آنها به طرف روستاهای آذرخواران – نیک‌آباد و روستاهای جنوب شرقی جرقویه متمایل شدند که در نتیجه آن بسیاری از مردم کشته و آبادی‌ها ویران شد و تا سال ۱۳۷۰ در اطراف قلعه خندقی به عمق تقریبی سه متر وجود داشته که در مواقع ناامنی از آب پر می‌شده تا سدی در مقابل یاغیان و غارتگران باشد.

وی اظهار کرد: از بقایای این خندق اکنون در ضلع شرقی عمارت باغ میر دیده می‌شود که دلیل آن قدمت بیشتر قلعه نسبت به این عمارت است. از قلعه به هنگام جنگ‌ها و نابسامانی اوضاع کشور استفاده می‌شده و مردم تا زمانی که بیم حمله دشمن وجود داشته در درون دژ می‌ماندند و معمولاً در درون آن آذوقه زندگی برای چندین ماه موجود بود .

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان جرقویه گفت: تا حدود ۲۰ سال قبل بقایای یک حمام قدیمی در بیرون قلعه وجود داشته که مسیر دسترسی آن یک راهرو زیرزمینی بوده است. در ارگ تاریخی محمدآباد تا کنون فیلم‌ها و سریال‌های زیادی تهیه شده که یکی از معروف‌ترین آنها سریال صنوبر مربوط به دوران کودکی امام خمینی(ره) بود که در سال ۱۳۸۰ ساخته شد. یکی از خانه‌های داخل قلعه معروف به خانه سرهنگ از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۳ توسط اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان و مشارکت شهرداری محمدآباد بازسازی و تعمیر شد و اکنون به عنوان تنها موزه مردم‌شناسی شرق اصفهان فعال است.

میرحاج با بیان اینکه این ارگ تاریخی به شماره ۱۴۲۲۱ در ۹ بهمن ۱۳۸۴در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، گفت: نزدیک به ۸۰ درصد این بنای عظیم توسط شهرداری و بخش خصوصی مرمت شده و اغلب خانه‌های داخل آن به عنوان اقامتگاه بوم گردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تا قبل از شیوع بیماری کرونا گردشگران زیادی اعم از داخلی و بعضاً خارجی در طول سال از این مجموعه و آثار تاریخی شهر محمدآباد بازدید می‌کردند که تعداد آن تا حدود ۵۰ هزار نفر در سال هم بوده است ولی به دلیل شیوع کرونا این روند متوقف شد و در حال حاضر با راه‌اندازی مجدد موزه مردم‌شناسی حضور گردشگران رو به افزایش است.

انتهای پیام