محسن هادی طحان زواره در گفت و گو با ایسنا با اشاره به هنر خراطی و نجاری سنتی در شهر زواره گفت: در شهر تاریخی زواره مخصوصا بازار قدیمی آن تا چند سال اخیر تعدادی کارگاه نجاری و خراطی وجود داشت که استادکاران این حرفه بصورت سنتی و دستی به این کار مشغول بودند و برای رفع نیازهای مردم زواره و همچنین مسافران و ساکنان روستاهای اطراف کارگاه هایی در این زمینه دایر بود.

وی افزود: در کنار خراطی و در واقع ظریف کاری، نجاری سنتی زواره نیز معروفیت خاص خود را داشت.

به گفته این فعال میراث فرهنگی، ساخته های نجاری سنتی زواره در گذشته وسایلی بودند که مورد نیاز مردم منطقه بوده است و امروزه نیز در خانه ها تعدادی از این مصنوعات به چشم می خورد. 

وی ادامه داد: از این وسایل می توان به کرسی، چهارپایه، نردبان، الک، بارکوفه، تخت و درب ها همچنین ساخت صندوق ها و نیز قفس های چوبی برای نگهداری طیور و کفتر و همچنین کوزه دان (جای صبوح و کوزه)، چنبر، کلون باغ، انواع درب باغ تا انواع اسباب بازی کودکان و... اشاره کرد که توسط استادکاران این حرفه در کارگاه های کوچک خود ساخته می شد. از جمله برادران خراط زاده که در بازار سنتی زواره مشغول کار بودند. 

هادی طحان با بیان این که البته با ورود ابزارآلات نجاری ماشینی در این حرفه الان نیز ساخت وسایل چوبی در شهر زواره هم چنان ادامه دارد، گفت: برای ساخت برخی از این مصنوعات مانند قفس یا دار قالی، نجار در منازل حاضر شده و اقدام به ساخت آن می کرد. چوب ها از درختان انبوه باغها تهیه می شد و گاهی نیز نجاران از درختی که در خانه ها خشک شده بود؛ چوب مورد نیاز را تهیه می کردند.

این فعال میراث فرهنگی تصریح کرد: از مهمترین مصنوعات مهم چوبی قدیم زواره که نجارها بیشتر قسمت های آن را در منازل می ساختند، دار قالی بود که همه اجزای آن از چوب درست می شد. خراطی سنتی وسایل خاص خود را داشت که شامل کمان خراطی، مغار های مختلف، سندان مخصوص، گیره، سوهان و... بود. 

وی افزود: خراطی کردن در واقع تغییر شکل چوب به شکل استوانه ای است که بصورت سنتی بدین شکل صورت می گرفت که ابتدا چوب مورد نظر اگر گرد بود که هیچ و اگر چهار گوش بود بوسیله تیشه نجاری زوایای آن گرفته و بعد برای خراطی آماده می شد. زه کمان خراطی را دو دور به دور چوب می پیچیدند و یک طرف چوب را در دستگاه یا سندان مخصوص قرار می دادند و طرف دیگر چوب را نیز به یک سندان دیگر یا بعضا بین انگشت پا می گذاشتند، مخصوصا برای سوراخ کردن چوب گرد، مغار مخصوص سوراخ کردن چوب بین انگشت پای خراط قرار می گرفت و چوب گرد بصورت نی، توخالی می شد.

هادی طحان ادامه داد: چوب های تو خالی و در واقع نی ها بیشتر برای مصارفی همچون قلیان و نی قلیان و نی چپق و سیگار استفاده می شد و این عمل باحرکت رفت و برگشت کمان(مانند اره) و با چرخش چوب با سرعت زیاد صورت می گرفت. در این مرحله مغارهای مخصوص که شبیه پیچ گوشتی بود را به چوب درحال چرخش می کشیدند و با اینکار اضافات و ناهمواری های چوب گرفته می شد و چوب بصورت استوانه ای صیقلی در می امد. این چوب بوسیله مغار های ظریفتر فرو رفتگی ها و اشکال دورانی شکلی بر روی چوب ایجاد می کردند؛ مانند ساخت چرخ ریسندگی و اجزای آن.  

به گفته این فعال میراث فرهنگی، همچنین برای سوراخ کردن چوب برای تهیه نی قلیان یا نی چپقو امثال آن، یک طرف مته های مخصوص و بلند می بستند و چوب را سوراخ می کردند. برای رنگ کردن چوبهای مدور وخراطی شده نیز از جوهر و رنگ های مخصوص استفاده می شد.

هادی طحان تصریح کرد: با وجود ده ها کارگاه آهنگری سنتی که در زواره وجود داشت، مصنوعات آهنگری از جمله چاقو، اره، علف چینه، بیلچه و... احتیاج به دسته داشت، لذا این ارتباط بین شغل خراطی و نجاری با آهنگری همیشه برقرار بود و برای ساخت دسته های این وسایل، خراطی ها رونق بیشتری داشت. 

وی افزود: از ساخت دسته کلنگ مقنی گرفته تا مشتی حلاجی و پره سنگ آسیاب و.‌.. همه نشانگر این است که تقریبا بیشتر شغل ها به خراطی و نجاری وابسته بوده است.

وی از خراط زاده کچویی و پیله ور بعنوان استادان این حرفه نام برد و گفت: البته خانواده های نجار حسینی هم در این زمینه علاوه بر شغل نجاری به مرمت نخل و پایه علم و کتل ها می پرداختند.

به گفته وی، استاد حاج حسن کچویی که امروزه بخاطر کسالت و کهولت سن دیگر فعالیتی در این زمینه ندارد، در ساخت همه وسایل چوبی مهارت خاصی داشت، مخصوصا ساخت چرخ های ریسندگی و چرخ معروف که در زواره به لِک لِکه معروف است. این چرخ های چوبی در اندازه های کوچک توسط این استاد با کمان دستی و وسایل سنتی خراطی ساخته می شد و بخاطر همین ارزش خاص خود را دارد و در آن دوران در واقع تنها سوغات صنایع خراطی زواره این چرخ ها بود که توسط مسافران و علاقمندان مورد استقبال قرار می گرفت و زواره ای های ساکن دیگر شهرها، با افتخار این هنر و یادگار استاد حسن کچویی را تهیه می کردند و این هنر تزیینی و دکوری منحصر بفرد شهر زواره هنوز زینت بخش خانه ها است.

انتهای پیام