دکتر نوید رمضانیان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به فرارسیدن پایان سال ۲۰۲۲ میلادی، سالی که به نام علوم پایه نامگذاری شده است، در خصوص چرایی کم‌توجهی به این علوم اظهار کرد: هدف اصلی از این نامگذاری، مطرح کردن علوم پایه به عنوان مبنای اصلی توسعه و پیشرفت در کشورها بود. بسیاری از دستاوردها و محصولات رشته‌های مهندسی، کشاورزی و پزشکی نشات گرفته شده از علوم پایه اند.
وی با بیان اینکه علوم پایه در توسعه تمامی رشته‌ها نقش بسزایی دارند، افزود: مثلا زمانی نانومواد تعریف و استفاده از آن‌ها در بحث پوشش‌ها مطرح شد و اکنون در صنعت از نانومواد برای افزایش مقاومت اجسام استفاده می‌شود. این یکی از کاربردهای علوم پایه در صنعت است. بنابراین پیشرفت‌های حوزه مهندسی به توسعه علوم پایه بستگی دارد.
عضو هیات علمی گروه شیمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: امروز در کشور ما در باب اعتلای علوم پایه حرف‌هایی مطرح است، از جمله اینکه در سیاست‌های حوزه علم و فناوری، نقشه‌های جامع علمی کشور و برنامه‌های توسعه صحبت از لزوم در الویت قرار دادن علوم پایه می‌شود، اما به طور کلی در کشورهای در حال توسعه، علوم پایه دچار کاهش سرعت رشد در پیشرفت شده است، در حالیکه نتایج توسعه علوم پایه در آینده خود را نشان می‌دهد و بسیاری از مباحثی که دهه‌ها پیش در حوزه علوم پایه کشف شده، امروز منجر به تولید محصول شده است. همین مسئله که سال ها طول می‌کشد تا نتایج تحقیقات علوم پایه وارد فاز کاربرد شود، باعث شکل‌گیری بی‌توجهی به این علوم شده است، اما باید توجه داشت توسعه علوم پایه سرمایه‌گذاری برای آینده است.
رمضانیان با بیان اینکه باید برای اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پایه تدابیری اندیشیده شود، عنوان کرد: امروز دانش‌آموزی که می‌خواهد برای آینده خود برنامه‌ریزی کند، هنگامی که وضعیت فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پایه و نرخ بالای بیکاری یا اشتغال به شغل‌های غیرمرتبط با رشته تحصیلی را در بین آنان می‌بیند، از انتخاب رشته‌های علوم پایه صرفه نظر می‌کند. اگر برای اشتغال و معیشت فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پایه برنامه‌ریزی شود و نخبگان جذب این رشته‌ها شوند، جایگاه این علوم در جامعه ارتقا خواهد یافت.
عضو انجمن شیمی ایران با بیان اینکه باید درصدی از جایگاه‌های شغلی نهادهای مختلف به فارغ‌التحصیلان علوم پایه اختصاص یابد، خاطرنشان کرد: مثلا در سازمان حفاظت از محیط زیست، مهندسین محیط زیست مشغول به کار اند، اما رشته شیمی می‌تواند در بهبود شرایط زیست‌محیطی کشور نقش اساسی ایفا کند. بنابراین اگر درصدی از جایگاه‌های شغلی در این سازمان به فارغ‌التحصیلان رشته شیمی اختصاص یابد، هم مشکلات محیط زیست بهتر حل می‌شود و هم مشکل اشتغال بخشی از فارغ‌التحصیلان رشته شیمی برطرف می‌گردد؛ این موضوعی است که باید مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.
سرفصل دروس دانشگاهی ما تفاوتی با ۳۰ سال پیش نکرده است
وی با تاکید بر لزوم افزایش توجهات به نتایج کار پژوهشگران علوم پایه و قدردانی از آنان، در مورد اینکه سیستم آموزشی کشور تا چه حد در شکل‌گیری بی‌توجهی به علوم پایه مقصر است، گفت: سیستم آموزشی کشور ما سنتی است و نتوانسته خود را متناسب با نیاز جامعه به‌روز کند. در حالیکه دنیا هر روز در حال تغییر و پیشرفت است، سرفصل‌های دروسی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود، تقریبا هیچ تغییری نسبت به ۳۰ سال پیش نداشته است.
عضو هیات علمی گروه شیمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه به‌روزرسانی سرفصل دروس علوم پایه باعث افزایش نقش‌آفرینی این علوم در حل مشکلات جامعه و صنعت می‌شود، اضافه کرد: لزوم برطرف‌سازی نیازهای صنعت و جامعه در سیستم آموزشی ما دیده نشده است. منظور این نیست که به طور کلی سیستم آموزشی تغییر کند، اما باید خود را متناسب با نیازهای امروز به‌روز کند.
آموزش را فدای پژوهش نکنیم
رمضانیان با بیان اینکه امروز داغ شدن موضوع مقاله‌نویسی باعث به حاشیه رانده شدن آموزش شده است، ادامه داد: تمام کشورها توجه به آموزش را عامل پیشرفت خود می‌دانند و برنامه‌ریزی‌های دقیقی برای آن دارند، اما در کشور ما آموزش تحت تاثیر پژوهش قرار گرفته است و امروزه بیشتر از اینکه بر کیفیت تدریس تاکید شود، به تعداد مقالات اهمیت داده می‌شود، در حالیکه این آموزش باکیفیت است که منجر به پرورش نیروی کار متخصص برای جامعه و صنعت و همچنین افزایش تاثیرگذاری مقالات حاصل، در این دو بخش می‌شود.
تحولات مثبتی در زمینه اعتلای علوم پایه در حال شکل‌گیری است
وی با بیان اینکه اکنون تحولات مثبتی در زمینه اعتلای علوم پایه در حال شکل گرفتن است، افزود: البته سرعت این تحولات کند است. انجمن‌های علمی علوم پایه در دانشکده علوم دانشگاه‌ها به شکلی فعالانه در حال تلاش برای نشان دادن پیشرفت‌های علوم پایه به بیرون از دانشگاه هستند و همچنین مشکلاتی که در خارج از دانشگاه وجود دارد و کلید حل آن‌ها در دست محققین علوم پایه است را داخل دانشکده های علوم پایه مطرح می‌کنند. بنابراین نقش این انجمن‌ها بسیار کلیدی است.
عضو هیات علمی گروه شیمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه در طی یک سال گذشته مراکز رشد در دانشگاه‌ها بسیار فعال شده‌اند، عنوان کرد: طبق آمار، مراکز رشد، شرکت‌های دانش‌بنیان و همچنین دفاتر ارتباط با صنعت و جامعه در دانشگاه‌ها توانسته‌اند بر روی گسترش همکاری‌های بین علوم پایه و رشته‌های کاربردی نظیر مهندسی، کشاورزی و پزشکی بسیار تاثیر داشته باشند.
رمضانیان با تاکید بر لزوم اتخاذ سیاست درب‌های باز در دانشگاه‌ها، بیان کرد: این سیاست تا کنون تا حدی پیاده شده است. باید اردوهای دانش‌آموزی به منظور بازدید از دانشکده علوم پایه برگزار و قسمت‌های مختلف این دانشکده اعم از آزمایشگاه‌ها و رصدخانه به دانش‌آموزان نشان داده شود. این کار تاثیر مثبتی بر نگرش این دانش‌آموزان نسبت به علوم پایه دارد و در بسیاری از دانشگاه‌های بین‌المللی اجرا می‌شود و این دانشگاه‌ها سیاست درب‌های باز را نه‌تنها برای دانش‌آموزان، بلکه در قبال آحاد جامعه اجرا می‌کنند.
وی با بیان اینکه بسیاری از کشورها برای تحقیق و توسعه در علوم پایه هزینه‌های هنگفتی کرده و از نتیجه این تحقیقات برای رشد سایر رشته‌ها استفاده می‌کنند، اظهار کرد: در ایران نیز در یک سال گذشته شاهد بودیم که بودجه‌های تحقیقاتی مقطع ارشد و دکترای علوم پایه تا حدی افزایش یافت. البته هنوز هم بودجه اختصاص یافته قابل مقایسه با کشورهای پیشرفته دنیا نیست و نیاز به افزایش بیشتر دارد.
عضو انجمن شیمی ایران با بیان اینکه به منظور تشویق دانشجویان و اساتیدی که در حوزه علوم پایه در حال تحقیق و پژوهش اند باید جوایزی در نظر گرفته شود، گفت: این کار برای دانشجویی که هنوز اول کار است و شروع به تحقیق کرده، انگیزه ایجاد می‌کند. اتفاق مثبتی در دانشگاه فردوسی مشهد افتاده است و از طرف یکی از کارخانجات، هر ساله یک خودروی کوئیک به بهترین محققی که موفق به تولید یک محصول فناورانه شده است، اهدا می‌شود. این اتفاقی است که باید در قبال پژوهشگران و دانشجویان برتر تحصیلات تکمیلی علوم پایه نیز رخ دهد.
رمضانیان با اشاره به اقدامات انجمن شیمی ایران در سالی که به نام علوم پایه نامگذاری شده بود، افزود: انجمن بسیار فعال است، جوایز مختلفی را برای پژوهشگران برتر شیمی در نظر گرفته و جدیدا طرحی در خصوص الهام‌گیری از طبیعت برای توسعه شیمی را در دست اجرا دارد.
باید به سمت علوم میان‌رشته‌ای حرکت کنیم
وی با تاکید بر لزوم تلفیق رشته‌های علوم پایه با رشته‌های کاربردی نظیر مهندسی، کشاورزی و پزشکی، بیان کرد: از این طریق می‌توانیم به علوم میان‌رشته‌ای دست یابیم، امروزه دیگر در دانشگاه‌های درجه یک جهان صرفا روی یک علم محض تمرکز نمی‌شود و رشته‌ها با هم تلفیق می‌شوند. در این دانشگاه‌ها، یک متخصص علوم پایه به عنوان راهنما در کنار محققین و دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته‌های کاربردی حضور دارد که این منجر به ارتقای سطح پژوهش‌ها می‌شود، چراکه باعث تعمیق نگرش محققین علوم کاربردی می‌گردد.
عضو هیات علمی گروه شیمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: طبق تجربیاتی که خود من از این نوع تدریس و انجام کار مشترک با رشته‌های کاربردی دارم، دیده‌ام این اقدام تا چه حد می‌تواند در اشتغال‌زایی برای دانشجویان تاثیرگذار باشد. در این روش مشکلات جامعه و صنعت ابتدا مورد شناسایی قرار می‌گیرد و سپس در یک فرمت آکادمیک تعریف می‌شود و با استفاده از امکانات دانشگاه و واحدهای صنعتی، پروژه‌های مشترکی اجرا می‌شود که به حل مشکلات جامعه می‌انجامد و بسیاری از دانشجویانی که در این پروژه‌ها حضور دارند، توسط مراکز صنعتی جذب می‌شوند.
پژوهشگر برتر علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۴۰۱ با تاکید بر لزوم معرفی دستاوردهای پژوهش‌های علوم پایه به صنعت و جامعه، گفت: باید دستاوردهای مختلف علوم پایه به زبان ساده به صنعت و جامعه نشان و در مورد تاثیرات آن‌ها توضیح داده شود. این تاثیر زیادی در ترغیب دستگاه‌های اجرایی به سرمایه‌گذاری بر روی علوم پایه دارد.
رمضانیان با تاکید بر اهمیت مهارت‌آموزی به دانشجویان، اضافه کرد: درسی در دوره کارشناسی تحت عنوان کارآموزی وجود دارد که دانشجویان اکثرا حاضر نیستند چندان بر روی آن وقت بگذارند، در حالیکه بر آینده شغلی آنان تاثیر زیادی می‌گذارد. برخی از رشته‌ها این درس را ندارند، اما به نظرم دانشگاه‌ها باید آن را برای دانشجویان تمام رشته‌ها از جمله رشته‌های علوم پایه الزامی کنند، زیرا از این طریق دانشجویان علوم پایه درک می‌کنند چگونه می‌توانند در جامعه از علم خود استفاده کنند. من همواره به دانشجویانم توصیه اکید می‌کنم که این درس را انتخاب نمایند؛ چراکه در دیدگاه دانشجویان از آینده کاری آنان و گفتمان جامعه و صنعت با دانشگاه موثر است.
انتهای پیام
نظرات