اسدالله حاتمی، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تخمین زده می‌شود که خانواده گربه سانان (Felidae) در حدود ۲۵ میلیون سال قبل پا به عرصه وجود نهاده است. از آن زمان تا کنون این خانواده در اقصی نقاط جهان پخش شده و خود را با شرایط مختلف اقلیمی و آب و هوایی وفق داده است.

وی افزود: از میان تقریبا ۴۰ گربه سان شناخته شده در دنیا، ۱۰ گونه (بزرگ جثه‌ها شامل شیر ایرانی، ببر مازندران، یوزپلنگ آسیایی و پلنگ ایرانی و کوچک جثه‌ها شامل گربه شنی، گربه پالاس، کاراکال، گربه جنگلی، سیاه گوش و گربه جنگلی) در ایران شناسایی شده است که از بین این ۱۰ گونه شیر ایرانی و ببر مازندران منقرض شده‌اند.

حاتمی ادامه داد: یوزپلنگ آسیایی آخرین نفس‌ها را می‌کشد و پلنگ ایرانی تراکم جمعیتی بسیار پایینی دارد. حال سوال اینجاست که آیا گربه سانان بزرگ به قلمرو انسان‌ها تجاوز کرده و یا بالعکس انسان‌ها به قلمرو این مخلوقات باشکوه، دست اندازی کرده و زیستگاهش را از بین برده‌اند؟

ترین‌ها در گربه سانان جهان

وی اظهار کرد: بزرگ ترین گربه سان زنده؛ ببر سیبری، بزرگ ترین گونه ترکیبی؛ هرکول، قدرت مند ترین درنده؛ ببر، کوچک ترین در دنیا؛ گربه خال خالی، کوچک ترین در ایران؛ گربه شنی و زیباترین پلنگ ایرانی است و باید گفت گربه‌سانان بیشتر از دیگر گونه‌ها در معرض تهدید هستند.

حاتمی ادامه داد: اگرچه تهدیدات تنوع زیستی متوجه یک یا چند گونه نیست اما گربه‌سانان به دلیل اینکه در راس هرم غذایی طبیعی قرار دارند بیشترین آسیب را می‌بینند و نسبت به تهدیدات انسانی و طبیعی بیشتر متضرر می‌شوند. گوشتخوارانی مانند پلنگ و یوزپلنگ که جمعیت کمتر و قدرت سازگاری محدودتری نسبت به علف‌خواران دارند، زودتر و بیشتر آسیب می‌بینند.

وی افزود: معتقدیم خراسان جنوبی میزبان هر ۸ گونه گربه سان حال حاضر ایران است. گزارشات مستند از حضور یوزپلنگ، پلنگ، گربه شنی، گربه پالاس، گربه وحشی و کاراکال موجود است، اما آمار غیر مستند از حضور سیاه گوش و گربه جنگلی در استان نیز داریم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی از شیر ایرانی سخت گفت و ادامه داد: شیر در گذشته در دشت‌های ایران بسیار فراوان بود و نماد ملی ایران هم محسوب می‌شد. آخرین گزارش از شیر ایرانی مربوط به مشاهده یک شیر ماده در سال ۱۳۲۰ در ۶۴ کیلومتری شمال دزفول است.

حاتمی ادامه داد: بدون شک مهم‌ترین دلیل انقراض شیر آسیایی در ایران، شکار بی‌رویه تفریحی آن بوده ‌است. البته تخریب و اشغال زیستگاه‌های طبیعی آن توسط انسان و کم‌شدن طعمه نقش به سزایی در وقوع این فاجعه زیست‌محیطی برگشت‌ناپذیر داشته‌است.

وی یادآور شد: ببر مازندران، ببرِ هیرکانی، ببرِ کاسپین یا تورانی حدود نیم قرن پیش در ایران منقرض شد. آخرین ببر در ایران در سال ۱۳۳۲ در منطقه‌ای که اکنون پارک ملی گلستان نامیده می‌شود شکار شد، اما دلیل انقراض ببر، شکار و کشتار نبود بلکه زیستگاه‌های مناسب برای زندگی آن از بین رفته بودند.

حاتمی تصریح کرد: یوزپلنگ مظهر قدرت، سرعت و اقتدار در طبیعت و زیبایی است و به نظر می‌رسد جدای از آنکه زیستگاه طبیعی آن شمال و غرب ایران بوده، صفات منحصربه‌فردش آن را برای بسیاری به‌عنوان مظهر ایرانیان درآورده است. آخرین آمار رسمی منتشر شده در مورد جمعیت یوزپلنگ‌های آسیایی مربوط به سال ۲۰۱۶ است که در آن تعداد یوزها کمتر از ۴۰ قلاده تخمین زده شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی بیان کرد: در صورت انتشار اطلاعات جدید مشخص می‌شود که وضعیت این تیزپای آسیایی بسیار وخیم‌تر از این است. پناهگاه حیات وحش نایبندان طبس زیستگاه اندک باقی مانده‌های جمعیت این گونه در شهرستان طبس خراسان جنوبی واقع شده است.

وی اظهار کرد: ایران مهم ترین زیستگاه پلنگ در خاورمیانه است، با این حال تراکم جمعیتی آن بسیار پایین است. اصلی‌ترین تهدید پیش‌روی بقای این حیوان جدا شدن زیستگاه‌ها و قطع ارتباط ژنتیکی گروه‌های مختلف این حیوان است که معمولاً به تشکیل گروه‌های بسیار کوچک منجر شده‌ است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی بیان کرد: کاهش طعمه بر اثر شکار انسان‌ها، گسترش زیربنایی، مزاحمت‌های انسانی و از میان رفتن زیستگاه شامل چیدن گیاهان و قارچ‌های خوراکی، ساخت معدن، جاده‌سازی، جنگل‌زدایی، آتش‌سوزی و چرای دام عواملی است که منجر به تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های حیوان شده‌است. در ایران شکار اصلی این جانور کل و بز است.

وی افزود: گربه شنی کوچک ترین و یکی از کمیاب ترین گربه‌های ایران است. توانایی زیست در شن‌های داغ و سوزان مناطق بیابانی و عاری از هر گونه پوشش گیاهی را دارد. سر پهن، گوش‌ها بزرگ و پهن و با فاصله به نسبت زیاد از هم قرار دارند. دست و پاها کوتاه و بر خلاف سایر گربه ها کف دست و پا موهای بلندی دارند که پینه‌ها را پوشانده است.

حاتمی ادامه داد: پالاس یکی از زیباترین گربه سانان جهان است. صورتی گرد، گوش‌هایی کوچک، چشمانی تیزبین و بدنی پوشیده از خزهای بلند برای  استتاری شگفت انگیز در صخره‌های کوهستان‌های مرتفع دارد. اطلاعات مختصری از این گربه‌ خجالتی در استان وجود دارد که نیازمند توجه بیشتر محققین و پروژه‌های تحقیقاتی برای شناخت و بررسی بوم شناسی گربه پالاس است.

وی بیان کرد: گربه وحشی شبیه ترین گربه سان به گربه اهلی است و در مناطق مختلف با رنگ‌های متفاوتی از جمله پلنگی، راه راه، شنی و خاکستری روشن دیده می‌شود و طرز تشخیص آن از گربه اهلی دم کوتاه تر، کلفت تر، پشمالو و حلقه‌ای تیره رنگ است. این گونه در اکثر زیستگاه‌های جنگلی، کوهستانی و دشتی زندگی می‌کند.

حاتمی بیان کرد:‌ در سال‌های اخیر به علت تخریب زیستگاه، کم شدن طعمه و بعضا شکار، جمعیت این گونه در اکثر مناطق رو به کاهش گذاشته است.

وی ادامه داد: گربه جنگلی نیز در مناطق جنگلی، حاشیه تالاب‌ها و نیزارها زندگی می‌کند. در مقایسه با گربه وحشی بدنی بزرگ‌تر، پاها بلندتر، دم کوتاه‌تر و گوش‌ها به نسبت بزرگ‌تر است. در انتهای گوش‌ها همچنین موهای سیاه و بلندی دارد که در پشت گوش به قهوه‌ای یا سیاه می‌گرایند. 

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان‌جنوبی تصریح کرد: کاراکال (منگوله گوش یا سیاه گوش یکی از سنگین‌ترین و سریع‌ترین گربه‌های کوچک است که زیستگاه‌ آن مناطق بیابانی و نیمه بیابانی به ویژه حاشیه کویر است. دارای قامت بلند و استخوانی گوش‌های بزرگ و مثلثی شکل و یک دسته موی سیاه و بلند در نوک آن است. موهای بدن دارچینی رنگ و بدون خط و خال است که برای زیستن در مناطق کویری است. گربه بسیار باهوشی بوده و استعداد زیادی در اهلی شدن دارد.

حاتمی ادامه داد: لینکس(وشق) به گربه‌سانی با رنگ خاکستری و خال‌های سیاه با دم کوتاه و پهن اطلاق می‌شود. در مقایسه با کاراکال اندازه‌ بزرگتر و بدنی تنومندتر و پُرتر دارد و برخلاف کاراکال که در مناطق گرمسیری و بیابانی زندگی می‌کند، زیستگاهش مناطق سردسیر کوهستانی و جنگلی است.

وی بیان کرد: متاسفانه فقدان آموزش و آگاهی جوامع محلی از اهمیت این گونه ها که عموماً در راس هرم غذایی قرار دارند تهدید جدی و چالشی پیش روی بسیاری از گونه‌های کمیاب به شمار می‌رود، از این رو آموزش و فرهنگ سازی عمومی در حوزه محیط زیست و تنوع زیستی یکی از اقدامات اساسی در راستای کاهش تهدیدات حیات وحش به شمار می‌رود؛ پس لازم است امروز کاری برای کمک به حفاظت از این صیادان طبیعی در معرض تهدید انجام دهیم.

انتهای پیام