آزاده عطاری در جلسه‌ای با عنوان راهکارهایی ساده برای افزایش سلامت روان دانش‌آموزان در کلاس درس و مدرسه که در تالار فردوسی مجتمع جهاد دانشگاهی مشهد برگزار شد، عنوان کرد: ما می‌خواهیم مروری کنیم بر بسته سلامت روان دانش‌آموزان در کلاس درس و مدرسه که توسط موسسه آنافروید لندن پیشنهاد شده است.
وی در خصوص موسسه آنافروید لندن گفت: به طور کلی انگلستان یکی از بهترین سیستم‌های آموزشی را در دنیا دارد؛ نه تنها در آموزش بلکه از بدو تولد دولت با نهادهای حوزه سلامت خود مسئول تدوین برنامه‌هایی برای سلامت روان کودکان، والدین و دانش‌آموزان است. موسسات و دانشگاه‌هایی موظف هستند که تحقیقات و کارهایشان زیر نظر این نهادها باشد. فایده این کار این است که با نیازهای جامعه مطابق می‌شود و تحقیقاتشان قرار است کاربردی باشد. برای اینکه دو بعد علم و کاربرد را در کنار یکدیگر داشته باشند با دانشگاه UCL همراه هستند.
این روانشناس ادامه داد: به طور کلی موسسه آنا فروید به نوعی بین دانشگاه و جامعه متصل است. این موسسه تحقیقاتی انجام می‌دهد که بسیار کاربردی است. به عنوان مثال در حال حاضر پروژه‌ای دارند که قسمتی از آن به مدارس مربوط است و با برگزاری جلساتی در این خصوص نیازهای بچه‌ها، معلمان و خانواده‌ها را شناسایی و پس از انجام تحقیقاتی که اکثرا توسط دانشجویان دانشگاه UCL انجام می‌شود، نتایج حاصل را در سمینارها، کارگاه‌ها یا جلساتی به معلمان و سفارش‌دهندگان این تحقیقات ارائه می‌دهند. با یک بررسی در سایت این موسسه تحقیقات زیادی را می‌توانید مشاهده کنید.
عطاری افزود: در قسمت مربوط به مدارس در این موسسه بیان شده کارها و محورهای زیادی وجود دارد که مسئولین مدارس برای بهتر شدن حال کودکان در مدارس باید مد نظر داشته باشند و لحاظ کنند. تحقیقات بسیار زیادی صورت گرفته است که وقتی حال کودکان در مدارس خوب نباشد چه تاثیراتی در عملکرد تحصیلی، انگیزه و یادگیری آن‌ها می‌گذارد. درواقع پس از پایش در خصوص نتایج ارتباط یادگیری و سلامت روان با یکدیگر، ابتدا به صورت کلی طرح‌ها و پیشنهاداتی را ارائه و سپس راهبردهای جزیی و کوچک‌تری را می‌دهند.
باید کسانی که دغدغه سلامت روان در مدارس را دارند شبکه‌ای عمل کنند
وی با بیان اینکه یک اتفاقی که در کشور ما می‌افتد این است که مشاوران مدارس، معلمین و کسانی که در مدرسه‌اند و دغدغه سلامت روان دارند، به یکدیگر متصل نیستند، توضیح داد: در واقع افراد دغدغه‌مند به صورت یک شبکه نیستند، در حالی که در همه جای دنیا گروه‌ها، شبکه‌ها و صنف‌هایی شامل افراد علاقه‌مند وجود دارد که این مسیر را پیش می‌برند. امیدوارم این جلسه شروعی برای افراد دغدغه‌مند در خصوص مباحث علمی در رفتار با دانش‌آموزان باشد.
این روانشناس با اشاره به اینکه بسته پیشنهادی موسسه آنافروید در خصوص راهکارهای سلامت روان دانش‌آموزان در مدرسه و کلاس درس در قالب هشتاد و پنج صفحه آورده شده است، اضافه کرد: یکی از محورهایی که در این بسته وجود دارد، این است که می‌گوید مدرسه‌ای به لحاظ سلامت روان سالم است که در آن افراد با یکدیگر ارتباط دارند. در سطوح اولیه این ارتباط بچه‌ها توسط معلمان دیده می‌شوند و روابط حمایتگرانه‌ای را تجربه می‌کنند. در نتیجه در بچه‌ها احساس تعلق و نزدیکی به یکدیگر به وجود می‌آید.
عطاری با بیان اینکه در بخشی دیگر از این بسته در خصوص اصول کلی سلامت روان صحبت می‌شود، گفت: این بخش ابعاد مختلف احساسات، اهداف و تصمیم‌گیری مشارکتی در مدارس و دانش‌آموزان را شامل می‌شود. بچه‌ها باید احساسات خود را بشناسند و در مدرسه درباره آن صحبت شود و در این خصوص آموزش دیده باشند. همچنین باید در رابطه با هدف‌گذاری و کارهای مشارکتی در دانش‌آموزان نیز صحبت شود.
وی ادامه داد: اضطراب و مدیریت خلق در دانش‌آموزان، مقابله با قلدری و شناسایی بچه‌های آسیب‌پذیر به لحاظ سلامت روان و مباحث خود مراقبتی معلمان، به صورت کلی از دیگر مواردی است که در این جلسه به آن می‌پردازیم.
این روانشناس با اشاره به اینکه آسمان در همه جا یک رنگ نیست اما در نهایت بچه‌های همه جا مشکلات بسیار نزدیکی به یکدیگر دارند، بیان کرد: درست است که باید پروتکل‌ها بومی‌سازی شود اما به گونه‌ای نیست که موضوعی پرت باشد و نتوان به آن پرداخت، در واقع در جزییات تفاوت‌هایی داریم.
چرا بعضی بچه‌ها از درس خواندن فرار می‌کند؟
عطاری با تاکید بر اینکه در ابتدا باید بدانیم که چرا پرداختن به سلامت روان دانش‌آموزان ضروری است، تصریح کرد: بر اساس کارکردهایی که بخش‌های مختلف مغز انسان دارد، وقتی فرد به لحاظ هیجانی برانگیخته و ناراحت باشد، تا مدتی می‌گوید دست و دلم به کار نمی‌رود و قسمت‌های مربوط به یادگیری مغز در وی مختل می‌شود. مدارسی وجود دارد که در آن فضای بسیار رقابتی با سختگیری‌های زیادی وجود دارد؛ به طوری که وقتی دانش‌آموز حتی اسم آن مدرسه را می‌شنوند استرس می‌گیرند. با این وجود می‌گویند که چرا دانش‌آموزان از درس خواندن فرار می‌کنند، چرا چیزی را یاد نمی‌گیرند و ...
وی افزود: بنابراین اگر می‌خواهیم که بچه‌ها مطالب درسی را به خوبی فرابگیرند و دست و دلشان به درس خواندن برود ناگزیریم که به لحاظ هیجانی کاری کنیم که حالشان خوب باشد. در واقع تضمین سلامت روان بچه‌ها حداقل در مدرسه بر عهده خود مدرسه است. برای ما عجیب بود که وقتی در خصوص این جلسه اطلاع‌رسانی کردیم بسیاری از والدین برای حضور در این جلسه از ما سوال می‌پرسیدند.
رابطه بین معلم و دانش‌آموز باید یک رابطه دلبستگی باشد
وی با بیان اینکه امن بودن محیط مدرسه در کشور انگلستان نتیجه سیاست‌گذاری‌هایی است که در این خصوص انجام داده‌اند، توضیح داد: در واقع کاملا ساختارها و برنامه‌ریزی‌ها برای مدرسه‌ای که سلامت روان، سلامت جسم و یادگیری دانش‌آموزان را در کنار یکدیگر در برگرفته است، به راحتی قابل مشاهده است. در تحقیقاتی که صورت گرفته است، بیان می‌کنند که حدود ۵۰درصد از معلمان انگلستان(UK) معتقد هستند که سلامت روان دانش‌آموزانمان مهمترین اولویت ما است اما نمی‌دانیم باید برای آن چکار کنیم. از آن طرف بیش از ۴۰درصد دیگر می‌گویند سلامت روان دانش‌آموزان یکی از اولویت‌های ما است. پس در نتیجه وقتی با چنین آماری مواجه شدند اقدام به طراحی این بسته می‌کنند.
این روانشناس خاطر نشان کرد: اولین چیزی که یک مدرسه را به لحاظ سلامت روان تایید می‌کند، مدرسه‌ای است که مسئولان و معلمین آن علاوه بر اینکه راه‌های ارتباط موثر با دانش‌آموزان را می‌دانند، علاقه‌مند به ارتباط با بچه‌ها باشند.
عطاری با اشاره به مفهوم دلبستگی در روانشناسی، گفت: تا کنون هر وقت در روانشناسی حرف از دلبستگی می‌شد ذهن همه با سمت والدین می‌رفت. امروزه روی معلم‌ها نیز به عنوان چهره دلبستگی نیز کار می‌کنند یعنی رابطه بین معلم و دانش‌آموز نیز باید یک رابطه دلبستگی باشد. وجود چهره دلبستگی باعث می‌شود اگر دانش‌آموز دچار هرگونه مشکلی باشد بتواند با این چهره دلبستگی در میان بگذارد.
در هیچ کجای دنیا در مدرسه معلم‌ها دیرتر از بچه‌ها به کلاس نمی‌روند
وی در خصوص راهکارهای افزایش دلبستگی بین معلم و دانش‌آموز، گفت: در هیچ کجای دنیا در مدرسه معلم‌ها دیرتر از بچه‌ها به کلاس نمی‌روند. اگرچه من نسبت به مشکلاتی که برای معلم‌های ما از منظرهای مختلف وجود دارد آگاه هستم، اما معلم میزبان بچه‌ها است.
این روانشناس با تاکید بر لزوم برگزاری جلساتی در این خصوص گفت: ما به دنبال ایده‌آل نیستیم، بلکه به دنبال موارد کوچک اما قابل اجرا هستیم. تحقیق دیگری انجام شده است که بر اساس آن مشاهده شده که عملکرد تحصیلی در کلاس‌هایی که معلم‌ها ده روز در یک سال تحصیلی با دانش‌آموزان خود گفت‌وگویی خصوصی در رابطه با مواردی مثل نتیجه بازی‌های تیم مورد علاقه دانش‌آموز و چنین مواردی انجام می‌دهند، در مقایسه با گروهی که این کار را نمی‌کنند به شدت تفاوت می‌کند.
عطاری ادامه داد: در مجموع نباید از اینکه به دانش‌آموز بگوییم برای من اهمیت داری، بترسیم. می‌توانیم به صورت هفتگی یا ماهانه یادداشت‌هایی در کنار نمراتی که برای دانش‌آموز می‌گذاریم این اهمیت داشتن و دیده شدن را به او یادآوری کنیم. ادبیات معلم در گفت‌وگو با والدین و دانش‌آموزان از دیگر مواردی است که می‌توان روی آن کار کرد.
بچه‌های بیش فعال در حرکت، ارتباط و هنر عالی هستند و باید بیشتر دیده شوند
وی با بیان اینکه مدارس ما برای یک عده خاص و افرادی است که یک قسمت به خصوص از مغزشان کار می‌کند، اضافه کرد: به عنوان مثال بچه‌های بیش فعال در حرکت، ارتباط و هنر بسیار عالی هستند و لازم است که بیشتر دیده شوند. وقتی ما به دانش‌آموز فرصت‌هایی بدهیم تا حداقل علایق خود را بیان کنند، می‌تواند قدم بزرگی برای پیشرفت باشد. باید بگذاریم بچه‌ها نسبت به خود و علایق خود اطلاعات بدهند.
این روانشناس با تاکید بر لزوم ارتباط دانش‌آموزان با همسالان خود، بیان کرد: دوست صمیمی مهمترین سرمایه زندگی آدم است. در دوره نوجوانی خصوصا شبکه دوستان می‌تواند بسیار موثر باشد که مدرسه در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. ایجاد فرصت‌هایی برای کار گروهی و برگزاری اردوها از دیگر مواردی است که می‌تواند در این خصوص تاثیر داشته باشد. ایجاد قوانین در گروه‌ها، نقش دادن به افراد گروه و در آخر ارزیابی کار گروهی دانش‌آموزان توسط خودشان یکی از موارد مربوط به تقویت این ارتباط است. مدرسه‌ای خوب است که جلوی ارتباط دانش‌آموزان را نگیرد.
عطاری با اشاره به اینکه عموما اینطور به نظر می‌رسد که در کلاس‌ها افراد به صورت زیادی هم‌شکل هستند، یادآور شد: در واقع اینگونه است که افرادی که متفاوت هستند نسبت به بیان این تفاوت شرم دارند. چقدر از بچه‌های طلاق، اقلیت‌ها و دارای بیماری خاص نسبت به وضع خانواده خود به راحتی می‌توانند صحبت کنند؟ اگر صدای این افراد را نداریم به این معنی است که ما به آن‌ها صدایی ندادیم. ما باید از این تنوع‌هایی که وجود دارد استقبال کنیم. تنوع دنیای روانی بچه‌ها را غنی می‌کند و باید قدر آن را بدانیم.
وی افزود: از دیگر مواردی که بر آن تاکید می‌کنم ارزش‌محوری در مدارس است. موسسه آنافروید در همه زمینه‌ها داری سه ارزش برابری، دربرگرفتن و تنوع است و در همه برنامه‌ها و کلاس‌های خود متعهد هستند تا میزان برآورده شدن این ارزش‌ها را بسنجند و در پایان هر دوره از شرکت‌کنندگان می‌خواهند که چه میزان نسبت به این ارزش‌ها متعهد بوده‌اند.
شوخی‌های قومیتی نوعی خشونت است
این روانشناس با بیان اینکه خشونت پنهان از دیگر مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد، توضیح داد: شوخی‌های قومیتی نیز نوعی خشونت است که بر دانش‌آموزان تاثیر بدی می‌گذارد و باعث ایجاد شرم می‌شود و باید بجای شوخی انگاری چنین مواردی به صورت جدی نسبت به آن برخورد شود.
عطاری در خصوص مدیریت احساسات در اصول کلی سلامت روان، تصریح کرد: یکی از کارهایی که می‌توان در این خصوص انجام داد این است که مجموعه‌ای از کلمات بیان کننده احساسات خاصی را گردآوری و از دانش‌آموزان بخواهیم در پایان یا در طول کلاس هر احساسی که دارند را علامت زده یا نشان دهند تا بتوانیم در جلسات بعدی یا همان جلسه نسبت به بهبود وضعیت اقدامی انجام دهیم. به عنوان مثال در روزی که دانش آموزان امتحان دارند طبیعتا همگی نگران هستند؛ می‌توان از دانش‌آموزان خواست تا در بالای برگه خود مقدار نگرانی خود را از صفر تا ۱۰ بنویسند که همین موضوع می‌تواند در کاهش نگرانی کمک بسزایی کند.
وی در رابطه با لزوم فعالیت‌های معلمان برای افزایش اعتماد به نفس در دانش‌آموزان اضافه کرد: معلم‌ها نباید تشویق‌های نادرستی انجام دهند. به عنوان مثال به دانش‌آموز بگویند اگر 10 ستاره بگیری فرشته‌ها به زمین می‌آیند، تو ریاضیدان کلاس هستی، تو دانشمندی، تشویق‌های این چنینی می‌تواند در دانش‌آموزان کمال‌گرایی و اضطراب ایجاد کند. این نوع تشویق‌ها اینگونه بیان می‌کند که نتیجه مهم است. تاکید می‌کنم همیشه تلاش، کارهای کوچک و فرایند را تشویق کنید. تشویق درست یعنی اینکه اگر دانش‌آموزی نمره‌اش از نیاز به تلاش به قابل قبول ارتقا پیدا کرد به او بگوییم که با اینکه می‌دانم این درس برایت سخت است، بسیار تلاش کرده‌ای و این پیشرفت باعث افتخار است. تشویق‌های درست به این معنی است که به دانش‌آموز بگوییم تو در هر سطحی که هستی خوبی و جای مشخصی وجود ندارد که به آنجا برسی.
اضطراب مسئله شایع مدارس است
این روانشناس با بیان اینکه اضطراب مسئله شایع مدارس است، گفت: اولین چیزی که مدیران، مشاوران و معلمان مدارس با آن دست به گریبان هستند اضطراب و افسردگی در نوجوانان است. خوب است که مشاوران و معلمان مدرسه گام‌هایی که ما در اتاق درمان برای کار با احساسات در جلسه اول انجام می‌دهیم را طی کنند؛ در ابتدا بچه‌ها باید با احساس اضطراب آشنا شوند و آن را بشناسند. اگر از بیان یک احساس خجالت بکشیم آن احساس در ما می‌ماند. یکی از ایده‌های جالبی که در بسیاری از مدارس دنیا وجود دارد، classroom buddy است. buddy به آن رفیقی می‌گویند که پایه است و هر مشکلی داریم سراغ آن می‌رویم. در این مدارس بچه‌های پایه‌های پایین‌تر دانش‌آموزی را از پایه‌های بالاتر مشخص می‌کنند و در مسیر حمایت او قرار می‌گیرند. در واقع آن دانش‌آموز پایه بالاتر مانند یک برادر بزرگتر تلقی می‌شود و در کنار سایر دانش‌آموزان است که این ایده می‌تواند در تقویت نقش حمایت کردن از کودکی به دانش‌آموزان کمک کند.
عطاری ادامه داد: ممکن است برخی دانش آموزان اختلال یادگیری یا نوشتن داشته باشند. معلم می‌تواند تکالیف چنین دانش‌آموزانی را بشکند و کوتاه‌تر کند. من همیشه می‌گویم در کلاس اول، دوم و سوم مدرسه‌ای خوب است که به دانش‌آموز شما احساس توانستن بدهد نه اینکه خواندن و نوشتن یاد بدهد. به دنبال مدرسه‌ای نباشید که از همان ابتدا به صورت مستمر فقط یاد بدهد این آموزش‌های مستمر نوعی آزار محسوب می‌شود.
وی افزود: از دیگر مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که هر از چندگاهی با طرح سوالاتی از کودکان بپرسیم مدرسه خوب چه مدرسه‌ای است؟ حالتان با این کلاس چطور است؟ چه راهکارهایی برای بهتر شدن وضعیت کلاس دارید؟ اگر بخواهیم شما بیشتر خوشحال باشید چکار کنیم؟
این روانشناس با اشاره به اینکه مقابله با قلدری از دیگر محورهای اشاره شده در این بسته است، توضیح داد: مهمترین دلیل ترک مدرسه قرار گرفتن در معرض قلدری است؛ قلدری، Bully یا آزار همسالان تعبیر شده است. bully وقتی بین همسالان اتفاق می‌افتد در واقع نوعی خشونت علیه یک قربانی است که به صورت مکرر توسط یک نفر یا یک گروه انجام می‌شود و می‌تواند در اشکال مختلف فیزیکی، کلامی، فحاشی، شایعه‌پراکنی و غیره باشد. باید به این افراد در مدرسه اشاره شود و راجع به آن‌ها به طور کاملا جدی صحبت کرد.
عطاری با بیان اینکه مهمترین راه‌های پیشگیری از Bully همان کارهایی است که برای انسجام کلاس انجام می‌دهیم، اضافه کرد: برگزاری اردوها و تمرین‌های مختلف ارتباطی بچه‌ها از عواملی است که می‌تواند مانع Bully شود. دومین راهکار تعیین و تاکید بر ارزش‌های مدرسه است. همچنین می‌توانیم در خصوص راه‌های مقابله با قلدری به دانش‌آموزان آموزش دهیم.
وی در خصوص نشانه‌های Bully شدن، گفت: عدم حضور در مدرسه، اضطراب، افت تحصیلی ناگهانی، عدم تمایل به صحبت و مشارکت در کلاس، پرخاشگری و تنهایی از نشانه‌های بروز قلدری در دانش‌آموزان است.
انتهای پیام
نظرات