حسین مافی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به این موضوع که جامعه نشر ایرانی امروز تحت تأثیر داستان‌های ترجمه شده قرار دارد، اظهار کرد: از مهم‌ترین دلایل این موضوع را می‌توان نبودن ایران در جرگه قبول قانون کپی‌رایت دانست، چون ما کپی‌رایت نداریم، آثار ترجمه خیلی راحت و بدون هیچ‌گونه هزینه‌ای وارد ایران می‌شود.
وی ادامه داد: زمانی که ناشر برای تألیف کتاب و یا پرداخت حق کپی‌رایت هزینه‌ای نمی‌پردازد و یا زمانی برای تألیف اختصاص نمی‌دهد و پولی به مؤلف خارجی پرداخت نمی‌کند و صرفاً با پرداخت هزینه ترجمه کتاب را در اختیار می‌گیرد بدیهی است که به سمت چاپ و نشر کتب ترجمه‌ای حرکت می‌کند ضمن اینکه تعداد مؤلفین خوب ایرانی محدود بوده و تقابل مؤلف ایرانی با این حجم از مؤلفین برجسته از سراسر دنیا، خیلی سخت است.
این فعال حوزه نشر گفت: هم‌اکنون فعالیت سایت‌های مختلف و گستردگی فضای مجازی موجب شده پرفروش‌ترین کتاب‌ها به بهترین شکل معرفی شوند و ناشران هم با کُتبی که اقبال بهتری از سوی خوانندگان روبه‌رو شده‌اند آشنا شوند و به آن کتاب روی بیاورند و با توجه به اینکه حق کپی‌رایت وجود ندارد به‌یک‌باره می‌بینیم که تعداد زیادی ناشر به فلان نویسنده و کتاب روی می‌آورند، مثلاً می‌بینیم کتابی به‌یک‌باره توسط بیش از ۵۰ ناشر به‌صورت موازی با ترجمه‌های مختلف از باکیفیت تا ترجمه‌های درجه ۲ و سه منتشر می‌شود.
وی با بیان این موضوع که تنوع آثار مؤلفین جهانی در موضوعات مختلف بالاست و مخاطبین هم اقبال خوبی به آثار ترجمه داشته‌اند، تصریح کرد: نمی‌توانیم منکر این باشیم که در مقایسه با تولیدات مطرح دنیا، مؤلفین ما هم قدری ضعیف عمل کرده‌اند و به همین دلیل ناشرین هم کمتر سراغ آن‌ها می‌روند.
مافی خاطرنشان کرد: بر اساس تجربه و گفت‌وگوهایی که با مؤلفین داشته‌ام این امر قابل‌توجه است که نویسنده باید وقت زیادی را برای تألیف کتاب اختصاص دهد و از سوی دیگر شمارگان تا ۵۰۰ یا ۲۰۰ نسخه پایین آمده و برای نویسنده ایرانی اصلاً به صرفه نیست که بخواهد زندگی‌اش را با تألیف بگذراند و به‌این‌علت انگیزه‌ها کم شده و آن نویسنده تراز که در ذهن ما وجود دارد کمتر دیده می‌شود.
وقتی نیازهای اقتصادی نویسنده تأمین نشود
وی عنوان کرد: وقتی نیازهای اقتصادی نویسنده تأمین نشود مجبور به تأمین اقتصادی است و وقتی تمرکز صرفاً روی نوشتن نباشد کیفیت اثر تحت تأثیر قرار می‌گیرد، از سوی دیگر می‌بینیم که چندین سال است این سؤال باید پاسخ داده شود که چرا نویسنده‌های جهانی نداریم؟ دلیل این موضوع را باید در کپی‌رایت و تحریم‌ها جست‌وجو کرد. وقتی قانون کپی‌رایت را رعایت نمی‌کنیم به همین علت از سوی نمایشگاه‌های جهانی دعوت کمتری از مؤلف و ناشر ایرانی به عمل می‌آید، مثلاً در نمایشگاه فرانکفورت ناشران ایرانی شرکت می‌کردند و همه‌ساله کپی‌رایت می‌فروختند اما چند سالی هست که ایران به این نمایشگاه دعوت نمی‌شود.
این فعال حوزه نشر یادآور شد: کتاب‌ها تا زمانی که به زبان‌هایی مثل فرانسوی و انگلیسی ترجمه نشود نمی‌تواند در بازار جهانی جایی پیدا کند و از سوی دیگر وقتی ما حق کپی‌رایت را نمی‌خریم آن‌ها هم چندان توجهی به ترجمه آثار فارسی به زبان خودشان ندارند و همین سبب شده نویسنده فارسی گمنام بمانند و به‌این‌علت نویسنده حرفه‌ای ما هیچ انگیزه‌ای برای تولید آثار خوب و اختصاص زمان زیاد برای اینکه یک اثر ماندگار از خودشان باقی بگذارند ندارند.
وی با بیان تجربه‌ای درزمینه تألیف گفت: ما در سال ۹۳ تألیف کتابی را در حوزه کودکان با آقای مجید شفیعی که از نویسندگان خوب حوزه کودک هستند آغاز کردیم و برای این کتاب با ۳۹ تصویرگر مطرح در سراسر کشور همکاری کردیم که خروجی این فعالیت مجموعه ۱۲ جلدی قصه‌های شب بود؛ علاوه بر اینکه کتاب توسط مخاطب عام مورد اقبال قرار نگرفت، کانون پرورش فکری و فرهنگ و ارشاد هم باوجود همه تقدیرهایی که برای نشر این مجموعه داشتند اقدام به خرید آن نکردند و ما بعد از آن چندین کتاب ترجمه داشته‌ایم که به چاپ‌های چهارم و پنجم رسید ولی آن مجموعه کتاب متأسفانه با همه هزینه‌هایی که داشت موفق نبود.
این دکترای ادبیات فارسی ادامه داد: چنین تجربه‌هایی موجب می‌شود که ناشر سرخورده شود و به‌جای روی آوردن به مؤلف و تصویرگر ایرانی به آثار ترجمه که قانون کپی‌رایت هم جلوی دست‌وپایش را نگرفته توجه می‌کند، از سوی دیگر مخاطب هم وقتی کتاب ترجمه می‌خواند با اثر قدرتمندتری روبه‌رو است و می‌بینیم که این چرخه یکدیگر را کامل می‌کند اما دولت و وزارت ارشاد باید روی این موضوع توجه بیشتری داشته باشد و مؤلفین را حمایت کند و اگر این کار را نکنند کم‌کم فروغ این موضوع از بین می‌رود.
تبعات کم شدن آثار تألیفی در جامعه
وی در پاسخ به این سؤال که کم شدن آثار تألیفی در یک جامعه چه تأثیری روی فرهنگ و ادبیات داخلی دارد؟ عنوان کرد: این موضوع چندین مسئله را برای ما ایجاد می‌کند، محتوا، فرهنگ و زبان و ادبیات تحت تأثیر قرار می‌گیرند و بدیهی است که ما خسارت خواهیم دید.
این فعال حوزه نشر در ادامه داد: به لحاظ محتوا و فرهنگ، خواسته یا ناخواسته فرهنگ کشورها با تولیدات فرهنگی وارد مرزهای دیگر می‌شود و نمی‌توانیم در برابر این امر مقاومتی داشته باشیم و می‌بینیم که این محتواهای وارد شده، فرهنگ ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اگر تألیفات خوبی نداشته باشیم قطعاً نمی‌توانیم در برابر این موج بزرگ از تألیفات خارجی بایستیم.
وی بیان کرد: ترجمه‌ها هم مهم هستند، اکثر مترجمین ما مترجم درجه یک نیستند چرا که مترجم هم باید با ادبیات و زبان مبدأ کاملاً آشنا باشد و هم زبان فارسی را به‌خوبی بشناسد، درحالی‌که در بسیاری از موارد می‌بینیم این اتفاق نیفتاده و مترجم متن را جمله به جمله ترجمه کرده و نتوانسته کنایه‌ها یا مفاهیم زبان اصلی را به متن ترجمه وارد کند و یا خیلی موارد از واژگان انگلیسی استفاده کرده و در زمینه مجوز دادن نیز می‌بینیم که خیلی به این موضوع سخت گرفته نشده است. اگر دقت نداشته باشیم در کوتاه‌مدت زبان خود را گم می‌کنیم، بعد می‌بینیم که بچه‌های ما نمی‌توانند با یک متن اصیل فارسی، مثلاً گلستان ارتباط برقرار کنند و یا به‌راحتی آن را روخوانی کنند.
مافی در پایان اظهار کرد: وزارت ارشاد و متصدیان این موضوع باید ما را به موضوع کپی‌رایت و بازار جهانی پیوند بزنند و این مهم دیر یا زود باید اتفاق بیفتد، آثار ارزنده این امر خیلی زیاد است و از سوی دیگر امروز با بازار آشفته نشر روبه‌رو هستیم و می‌بینیم که تعداد ناشرین از تعداد کتاب‌فروش‌ها بیشتر است که باید حل شود، باید ناشر باکیفیت و باانگیزه داشته باشیم ولی قوانین در این زمینه باید سخت گیرانه‌تر باشد که دغدغه‌مندان واقعی وارد این زمینه شوند.
انتهای پیام
نظرات