کریم قیطانی‌فرد، در گفت‌وگو با ایسنا، اظهارکرد: معتقدم این مساله را باید در جامعه هنری خودمان حل و فصل کنیم و اگر جایی اشکال از منابع خارجی یا ترجمه یا تئوری‌های خارجی است خودمان آنها را اصلاح کنیم.

نویسنده کتاب «پسازبان» ادامه داد: این اتفاق از آنجایی شروع می‌شود که بیشتر هنرمندان ما از جریان‌های تازه ادبی اطلاع چندانی ندارند و از آن طرف شاعران هم خبر از احوال جریان‌های هنر جدید ندارند و هر کدام به طور جداگانه با آنکه سطح مطالعات عالی و شناخت عمیقی که در حوزه فعالیت خودشان دارند اما نخبگی نگاه‌شان تنها بسته به حوزه تخصصی خودشان است.

وی یادآوری کرد: از یک طرف شاعران آوانگارد دست به ابداع و نوآوری شعرهایی زده‌اند که بر پایه فرم نوشتاری و جنبه دیداری زبان است که از قضا عده این شاعرها و جریان‌های شعری که پایه‌ریزی کرده‌اند کم نیستند. کارهایی مثل سطرهای پلکانی در شعر، بازی با فرم کلمات، به‌کارگیری علایم نگارشی، شیوه نوشتاری کانسپتچوال، پرفورمنس زبان، اینستالیشن زبان و غیره از جمله شیوه‌های این دسته از شاعرها است.

از منظر قیطانی‌فرد این دسته شاعران همه از نخبه‌گان و نوآوران ادبیات هستند که بر ادبیات ایران و جهان و تئوری‌های آن تسلط کافی دارند اما در عین حال گفت: خروجی این شیوه‌های نگارش ادبی جریان‌هایی تحت عناوین شعر فراسپید، شعر فرازبان، شعر دیداری، شعرگرافی، شعر کانکریت، فتوشعر حجمی، شعر خواندیدنی، شعر اجرایی، شعر شنودیداری و غیره که تعدادشان کم نیست؛ هستند.

این شاعر با اشاره به اینکه گروه هنر و زبان  در حدود سال ۱۹۶۷ در بریتانیا توسط تری اتکینسون (متولد ۱۹۳۹)، دیوید بینبریج (متولد ۱۹۴۱)، مایکل بالدوین (متولد ۱۹۴۵) و هارولد هرل (متولد ۱۹۴۰) تاسیس شد، افزود: این گروه نسبت به آنچه در آن زمان به عنوان جریان اصلی هنر مدرن بود انتقاد داشتند و معتقد بودند زبان نیز به عنوان یک متریال هنری می‌تواند مورد کاربرد هنرمندان باشد. اولین شماره نشریه تحت عنوان هنر زبان {مجله هنر مفهومی (جلد ۱، شماره ۱) }در می ۱۹۶۹ منتشر شد.

وی به همین موضوع اضافه کرد: در سال ۱۹۷۲ این گروه فهرست ۰۱ را ایجاد کرد که شامل ۳۵۰ متن بود. این متون «بر اساس انتقاد منطقی و ایدئولوژیک‌شان نمادی شد تا یک فعالیت و جریان هنری به خودی خود مطرح شود. گروه هنر و زبان آثارشان در نمایشگاه‌های بین‌المللی Documenta ۵ در سال ۱۹۷۲ به نمایش گذاشته شد.

این منتقد ادبی معتقد است: مشکل از اینجا شروع می‌شود که جریان هنرِ زبان که زیرشاخه هنر جدید است یک جریان هنری بین‌المللی است که به سرعت در جهان طرفداران زیادی پیدا کرد و از دل آن جریان‌های دیگر هنری بیرون آمد که متریال هنر آنها کلمه، متن، جملات و نگارش زبان است. این جریان هنری نیز کارهایی مثل بازی با فرم کلمات، به‌کارگیری علایم نگارشی، شیوه نوشتاری کانسپتچوال، پرفورمنس زبان، اینستالیشن زبان را بدون هیچ محدودیتی به‌کار می‌گیرند تا یک اثر هنری نوشتاری و دیداری را خلق کنند.

قیطانی‌فرد عنوان کرد: هم‌اکنون بسیاری از شاعران ما دانسته یا نادانسته این شیوه و سبک دیداری هنر جدید را در ادبیات به عنوان شعر معرفی می‌کنند و ادعای نوآوری ادبی دارند؛ چنانکه من در اوایل دهه ۹۰ اولین مجموعه از هنرِ زبان را تحت عنوان «کمی اندیشه» که شامل ۱۰۰ اثر هنر جدید است را منتشر کرده‌ام. اما «کمی اندیشه»؛ آیا این نوع دیداری از شیوه‌های نگارش هنر زبانی را امروز با اطلاع از جریان‌های آوانگارد هنر جدید می ‌توان گفت شعر است یا خیر؟

وی بر این باور است که شعر در ماهیت خودش هنر کلامی گفتاری و شنیداری است. من اگر شعری را برای مخاطبانم بخوانم آنچه را که می‌شنوند دریافت می‌کنند، بازی‌های نگارشی که جنبه دیداری دارند در خواندن شعر اصلا قابل انتقال نیستند. چرا باید اصرار داشته باشیم آنچه که جنبه دیداری دارد شعر و ادبیات است؟ من اگر یک کلمه را به شکل یک امضا بنویسم این هنر جدید و هنر زبان است نه شعر و ادبیات!

این شاعر مطرح کرد: آیا جهان به ما نمی‌خندد اگر یک پرفورمنس با کلمات داشته باشیم و ادعای نوآوری ادبی کنیم؟ اگر اینستالیشن با متریال واژه‌ها، جملات و متن داشته باشیم به‌جای آنکه واقعیت هنر جدید و هنر زبان را نشان بدهیم؟ آیا این مصادره هنر جدید به دست ادبیات نیست؟

قیطانی‌فرد تصریح کرد: من فکر می‌کنم این مشکل بسیار بزرگی است که گریبانگیر ادبیات و هنر ایران شده است که برای هر ۲ حوزه بسیار چالش برانگیز است و دعوای بزرگی درپی دارد. در این میان به عنوان کسی که سال‌هاست هم در هنر و هم در شعر کار می‌کند پیشنهادم این است که اگر از جریان‌های هنر جدید اطلاعی نداریم تحقیقاتی بینارشته‌ای را آغاز کنیم، اگر اطلاع داریم هر چیزی را بر سر جای خودش بگذاریم، چراکه شعر نمی‌تواند هنر جدید و هنر زبان را مصادره کند.

عبدالکریم قیطانی‌فرد (متولد ۱۳۶۶) شاعر، نویسنده، پژوهشگر و مخترع ساکن دزفول است. او صاحب ۲ مجموعه شعر، ۲ اختراع و ده‌ها مقاله است.

انتهای پیام