گستره مضموني گسترده‌اي كه در ديوان خاقاني ديده مي‌شود، موجب شده است كه ديوان او را دايره‌المعارف شعر فارسي بنامند. دكتر نصرالله امامي ـ استاد ادبيات فارسي دانشگاه شهيد چمران (جندي‌شاپور) اهواز ـ در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با بيان مطلب بالا افزود: در ديوان او به غير از مضامين متداول زمان گذشته تا روزگار شاعر، اشارات و دقايق فراواني پيرامون مسيحيت و اديان ديگر ديده مي‌شود. وي با اشاره به اينكه ديوان خاقاني مجموعه‌اي از ادبيات فولكلوريك و عاميانه است، عنوان كرد: بسياري از داستانها و آداب و رسوم رايج در منطقه آذربايجان و اران در اشعار خاقاني شرواني منعكس شده است. او گفت: خاقاني از شاعران دوره طلايي شعر فارسي (قرن 5 و 6) است كه از زبان آراني (آلاني) برخوردار بوده كه با زبان فارسي دري اندك تفاوتي داشته است و همين امر موجب شده است بيشتر از افرادي كه زبان مادري آنها فارسي است، توانمنديهاي اين زبان را دريابد. وي ادامه داد:‌ با توجه به عنايت خاقاني به ظرفيت واژگاني و تركيب‌سازي زبان فارسي در قياس با شاعران مكتب آذربايجان، تركيبات زيبا و فوق‌العاده‌اي را به كار برده است. اين استاد دانشگاه گفت: خاقاني به نوعي از فخامت كلام علاقه‌مند بوده است كه در نهايت به استفاده از واژگان كم‌كاربرد‌تر روي آورده و زبان شعري او فخيم و سنگين شده است. وي در زمينه توجه خاقاني به اساطير با اشاره به اين كه در ديوان او دو بخش اساطير ايراني و سامي ديده مي‌شود، تاكيد كرد: تجلي اساطير ايراني شخصيتهاي پهلواني كه در بعضي از ديوانهاي شعري دور، غزنوي با بي‌توجهي و حتا تحقير همراه بوده است، در ديوان خاقاني با نوعي تكريم و تجليل همراه است. دكتر امامي در خصوص انعكاس اساطير سامي در شعر خاقاني گفت: اين انعكاس از طريق قصص انبيا و پيامبران و از طريق تفسيرهاي داستاني حاصل شده است. وي با بيان اين مطلب كه خاقاني متشرع و نسبت به تكريم دين و فرايض مذهبي متعصب بوده است، اظهار داشت: نكته جالب در اين زمينه، عنايت خاص خاقاني به اهل بيت (ع) علي‌رغم اهل تسنن بودن او است. استاد دانشگاه چمران اهواز افزود: در ديوان شعر خاقاني نزديك به 16 بار به حضرت مهدي (عج) اشاره شده است و مضامين مربوط به ظهور و منزلت آن حضرت در شعر او بسيار گسترده است. امامي با عنوان اين مطلب كه شاعران يا برون‌گرا هستند كه انعكاس اوضاع بيروني در شعرشان زياد است يا درون‌گرا هستند كه گرايش شخصي و فردي آنها را از توجه به دنياي اطراف باز مي‌دارد، تصريح كرد: خاقاني شاعري برون‌گرا و برخوردار از روابط عمومي گسترده‌اي بوده است. وي افزود: يكي از نشانه‌هاي‌ اين ارتباط گسترده اثر منشات اوست كه مجموعه‌اي از نامه‌هاي مختلف به معاصرانش نظير: رشيد وطواط و جمال‌الدين عبدالرزاق اصفهاني است كه انعكاس مناسبات منظوم و منثور اين ارتباطها را در قصايد خاقاني مي‌بينيم. نصرالله امامي گفت: از آنجايي كه خاقاني براي سرايندگان دوره بعد بسيار مورد اعتنا بوده، نورد‌الدين عبدالرحمن جامي، شاعر نامدار قرن 9، شرحي بر ديوان او نوشته است. وي به تاثيرپذيري شاعران بزرگي نظير حافظ و مولوي اشاراه كرد: مولانا علي‌رغم كناياتي كه به گرايشهاي لفظي خاقاني زده است، بسياري از واژه‌ها و تركيبهاي خاقاني را به كار برده است. استاد ادبيات فارسي دانشگاه چمران تاكيد كرد: بايد درباره سرچشمه‌هاي حقيقي مضامين مسيحيت و نصرانيت در شعر خاقاني بيشتر تحقيق شود. وي سفرهاي خاقاني را بسيار مبهم دانست و افزود: بايد در اين زمينه نيز مطالعات بيشتري صورت گيرد. دكتر امامي به تحقيقات در زمينه خاقاني اشاره كرد و تازه‌ترين آنها را پژوهش دكتر مهدي نيك‌منش ـ استاد دانشگاه رازي كرمانشاه ـ ذكر كرد كه قصيده معروف ترساييه خاقاني را كه جزو حبسيات مشهور فارسي به شمار مي‌رود، را حسب حال و بيان احوال شاعر دانسته است. امامي كه كتاب ارمغان صبح را در شرح حال و نقد و تحليل آثار خاقاني نوشته است، گفت: ويرايش دوم اين اثر پژوهشي به زودي از طريق انتشارات جامي تهران منتشر خواهد شد. انتهاي پيام