مهرداد فلاح: ما شاعران دههي 70، منفعل، برج عاجنشين و نخبهگرا نيستيم مستحيل شدن معنا در شعر اين دهه كاملا بارز است
مهرداد فلاح گفت: ما شاعران دههي 70، منفعل، برج عاجنشين و نخبهگرا نيستيم.
اين شاعر در گفتوگويي با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دربارهي پرداختن شاعران امروز به مضاميني مثل شهيد، مبارز و قشر فرودست جامعه، عنوان كرد: اصولا شعري كه دنبال موضوع ميگردد، اصلا با ماهيت كار خلاقه جور نيست و بيشتر اين نوع كارها توليدات مصرفي هستند.
او افزود: از قديم در سنت شعر فارسي به علت وابستگي شاعران به دربار، شعر، سفارشي بوده و عموما با موضوعات خاصي در مدح و تاييد حكام سروده شده يا به مناسبتهاي ديني و مذهبي حول اين موضوعات گشته و به ندرت از دل اين توليدات، شعر خلاق بيرون آمده است. درواقع شعرهاي موفق كلاسيك يا معاصر كه به مسائل مورد اشاره پرداخته و موفق بوده، محصول سفارش بيروني نبوده، بلكه محصول تجربيات دروني شاعر بوده است.
او گفت: شعر چيزي است جزو زندگي و همهي چيزهايي كه انسان تجربه ميكند، ميتواند جزو مواد سازندهي شعر باشد؛ اما زبان، همهي جنبههاي انساني زندگي را در بر ميگيرد و شعر هم از زبان و با زبان ساخته ميشود و عرصهي تجلي زبان است. شعر خلاقه هم همين رابطه را با زبان دارد، ولي چيزي دور از زندگي نيست. اما در ايران حتا الان هم قدرت حاكم خواهان اين است كه از هنر و شعر استفادهي ابزاري كند كه هميشه بخشي از شعر كه به آن شعر ميگويم، به اين مساله تن ميدهد و شعر خلاق كه خارج از اين حيطه شكل ميگيرد و اين رويكردها را نقد ميكند، بدون ناشر ميماند.
فلاح درباره شعر جنگ و شهادت و اينكه تحت سيطره قرار گرفتن آن، چه قدر واپس زدن آن را از طرف بخشهايي از شاعران موجب شده است، گفت: قطعا اين موضوع تاثير زيادي داشته است. وقتي تعريفهاي مشخص و مسلطي از پديدهاي مثل جنگ ما و عراق ميشود و اين تعريفها آن قدر رايج و مسلط هستند، ديگر امكان نقد وجود ندارد و هنرمنداني بودهاند كه آن قدر مشغول اين موضوع بودهاند كه آن را بازتاب دهند، ولي ممكن است جلوي خود را گرفته باشند و نمونههاي بسيار كمي خارج از ديدگاه كلي ارايه شده، مثل شعر «جنگ، جنگ تا پيروزي» عبدالرضايي كه بخشي از نمادها و نشانههاي جنگ در آن شعر عمل ميكند.
او در ادامه يادآور شد: در شعر پيشرو فارسي امروز، شعري كه درباره اين چيز يا آن چيز سروده شده باشد، موضوعيت خود را از دست داده و موضوع آن قدر خرد ميشود كه در زبان و ديگر عناصر شعر استحاله ميشود و شايد بتوان گفت بازيافتني نيست. در دههي گذشته، شاعران پيشرو متوجه شدند زبان همه چيز را در خود دارد و كافي است به جلوهگري در شعر شروع كند، در نتيجه همهي موضوعات عيني زندگي و پديدههاي اجتماعي در درون اين دستگاه زيباييشناسي مستحيل ميشود، بنابراين شعر موضوعي از موضوعيت افتاد و در شعر دهه گذشته و در شعر خود من هم اين موضوع كاملا بارز است.
اما فلاح سپس دربارهي اينكه اين توجه به زبان چقدر شاعران اين دهه را از هر گونه دغدغهي اجتماعي مثل فاصلهي طبقاتي مردم دوره كرده است، گفت: اتفاقا آن قدر كه زندگي اجتماعي يك انسان ايراني در شعر پيشروري دههي گذشته بروز كرده، در هيچ دورهاي اين طور نبوده است. شعر كلاسيك ما عموما كلي و ذهني و كمتر از درون زندگي اجتماعي مردم بود، شعر سياسي دهههاي 40 و 50 هم خيلي كلي و نمادگرا بود و به جاي موارد خاصي از زندگي اجتماعي و تجربه سياسي انسانها، نمادها را ميبينيم. اما در شعر دورهي ما كارهاي درخشاني وجود دارد كه نه تنها در شعر بازآفريني شده، بلكه شعر را ساخته است و نوع زبان و لحنهايي كه در اين زبان وجود دارد، بدون وجود چنين تجربههاي اجتماعي به دست نميآيد.
او تاكيد كرد: شاعران دههي هفتاد عموما از طبقه متوسط و پايين برخاستند و تافتهي جدا بافته نيستند، منتها چون آشناييزدايي كردند و بسيار منتقدانه كار كردند، در وهلهي اول اين جنبهها ممكن است كمتر در كارشان ديده شود، مثلا ابوالفضل پاشا در مجموعه «راههاي در راه” شعري دارد كه دقيقا بر اساس حس عميق فاصلهي طبقاتي گسترش يابند در جامعه سروده شده است.
فلاح در پايان گفتوگويش با ايسنا، شعر «او را بزنيد» خود را خواند:
اين سر براي شكستن درد ميكند... بزنيد!
من هم براي زدن حرفهايي دارم
*
سنگي كه اين دستها را بلند كرده اينطور كجا به زمين ميزند،
توي كدام دهان؟
*
تقصر كه نداري ... داري؟
همان قدر كه ميدان اجازه ميدهد دور بر ميداريم
*
دارد دور بر ميدارد
او را بزنيد
زود!
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی به اشخاص، قومیتها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزههای دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.


نظرات