تخصص مختاریان در زمینه‌ی اسطوره‌شناسی و در این زمینه دارای تألیفات متعددی است. در کنار مقالات علمی پژوهشی، کتاب‌های «درآمدی بر ساختار اسطوره‌ای شاهنامه»، « پژوهشی در خرقه‌ی درویشان و دلق صوفیان» و «رویارویی فرهنگی ایرانیان و سامیان» را انتشارات آگه از این پژوهشگر در سال‌های ۱۳۸۹، ۱۳۹۳ و ۱۳۹۷، روانه بازار نشر کرده است.
کتاب‌هایی که می‌توانند برای همه علاقه‌مندان به حوزه‌های ایران‌شناسی و پژوهشگران عرصه فرهنگ و هنر ایران، مفید و مرجع مناسب و قابل‌اعتمادی به حساب آیند؛ آثاری که جا دارد برای هر کدام از آن‌ها، گفتگوی اختصاصی با نویسنده ترتیب داد بلکه اندکی از عمق تلاش علمی‌ای که اتفاق افتاده تا این محصولات پژوهشی در اختیار فارسی‌زبانان قرار بگیرد، روشن شود.
آثار ترجمه و تحقیقی اخیر این محقق را می‌توان ادامه‌ی سنت بزرگانی دانست که نوع نگاه و کارشان، دیگر کمیاب و شاید نادر است:
درآمدی بر ساختار اسطوره‌ای شاهنامه
این اثر شامل ده مقالۀ بهار مختاریان در حوزه اسطوره‌شناسی شاهنامه و همراه یک مقدمه با عنوان «تاریخچه اسطوره‌شناسی و نقدی بر اسطوره‌شناسی ایران» است. نویسنده در پیشگفتار کتاب نوشته: «هر چند شاهنامه اثری ادبی است، اما از لحاظ محتوایی در پیوند با اسطوره‌های اقوام هند و اروپایی قرار دارد و درک محتوای اسطوره‌ای شاهنامه، تنها در برقرار کردن پیوند میان این محتوا و اسطوره‌های هند و اروپایی و نیز افسانه‌های ایرانی (داستان‌های پریان ) امکان‌پذیر است. شاهنامه شناسی‌ای که بخواهد تنها به خود شاهنامه یا منابع ایرانی اکتفا کند، می‌تواند خطاهای بسیاری در بر داشته باشد و افق پژوهش‌های وابسته به آن، یعنی اسطوره‌شناسی و جامعه‌شناسی را بسته نگاه دارد.»
پژوهشی در خرقه‌ی درویشان و دلق صوفیان
در این اثر بخش‌هایی چون «ویدن گرن و پدیدارشناسی دین»، «پژوهشی در پیشینه‌ی جامعه‌شناختی، دینی و تاریخی پوشاک» و «تحشیه و تعلیقی بر پژوهش» دیده می‌شود. تحشیه ای که خود شامل بخش‌هایی چون «اقوام هندواروپایی»، «مثیریه‌ها، گرگ سیماها و دزدان»، «جشن‌های آرایی در زمستان و آغاز بهار»، «انجمن مردان در ایران دوران اسلامی و پیوندهای آن‌ها با باورها و آیین‌ها»، «پیوند برخی باورها و آیین‌های تصوف با باورها و آیین‌های پیش از اسلام»، «کلاه و چوب‌دست»، «نمایش‌های ایرانی» و «پیوند جشن‌ها و آیین‌های نمایشی ایران پس از اسلام با باورهای رایج مردان در ایران باستان» است. مختاریان، در مقدمه این کتاب که ترجمه و تحقیق آن را بر عهده داشته آورده است: «ترجمه‌ی این پژوهش ارزشمند ویدن گرن، اگرچه در نگاه نخست ساده می‌نمود ...اما مترجم را بر آن داشت تا با افزودن پانوشت‌هایی به بعضی موارد مبهم، متن را بلکه بر خواننده ناآشنا به زبان‌ها و ادیان کهن هند و ایرانی آسان‌تر کند؛ اما بر شمار این پانوشت‌ها چندان افزوده شد که ناگزیر این یادداشت‌های مفصل به شکل پیوستی به انتهای متن الحاق شد... پدیده‌هایی پیچیده چون انجمن مردان، خاستگاه و منشأ بعضی از آداب جوانمردان، دراویش و صوفیان و جز آن، از گستره‌ی تحقیقی که تنها به پوشش ظاهری پیروان این حلقه‌ها و انجمن می‌پردازد، بسیار فراتر و فراخ‌تر است.»
رویارویی فرهنگی ایرانیان و سامیان در روزگار پارتیان
این اثر هم ترجمه مختاریان از کار گئو ویدن گرن است؛ ترجمه‌ای همراه با پی‌نوشت‌های محققانه‌ی بسیار دقیق و عمیق. مترجم در مقدمه خود می‌نویسد: «پژوهش پیش رو را ویدن گرن در دهه‌ی ۱۹۶۰ منتشر کرد و شاید بتوان آن را برآیندی از پژوهش‌های گسترده‌ی او در حوزه‌های گوناگون فرهنگ برشمرد... اما شالوده‌ی نظری این پژوهش بیش از همه بر آرای رودلف بولتمان استوار است؛ می‌دانیم که بولتمان بر این باور بود که شکل‌گیری مفهومی از تاریخ یا مفهوم «تاریخ مقدس» با منداییان آغاز می‌شود و به تعبیری چون آموزه‌های مندایی دراین‌باره سخت از آرای ایرانی متأثر و منشعب است، خاستگاه ایده‌ی تاریخ مقدس را در آموزه‌های ایرانی باید جست... این کتاب در هشت بخش و یک سخن پایانی تنظیم‌شده است. بخش‌هایی چون «دورنمای سیاسی»، «راه‌ها و روابط بازرگانی»، «هنر و معماری»، «پیوندهای زبانی»، «ادبیات»، «تفسیر تاریخی»، «دین» و «زادگاه شاه بوختار» را می‌توانید در این اثر دنبال کنید.
انتهای پیام
نظرات