برخی دانشمندان معتقدند این امر با از بین رفتن تنوع زیستی یا حذف اشکال مختلف حیات در زمین مرتبط است. متأسفانه در حال حاضر، میزان از بین رفتن تنوع زیستی، حدود هزار برابر میزان طبیعی آن است. تنوع میکروبی قسمت بزرگی از تنوع زیستی است که در حال نابودی است. این میکروب ها، به ویژه باکتری­ها، ویروس­ها و قارچ­ها، برای حفظ سلامت اکوسیستم­های مختلف ضروری هستند. از آنجا که ما انسان­ها بخشی از این اکوسیستم­ها هستیم، با از بین رفتن میکروب­ها یا کاهش تماس با آن­ها به دلیل وجود برخی موانع، سلامتی ما نیز مورد تهدید قرار خواهد گرفت.

در این مقاله که توسط سالار کرجالیان (دانشجوی رشته­ گیاه‌پزشکی واحد علوم و تحقیقات)، زهرا شیخ رضائی (پزشک و عضو گروه سلامت و طبیعت مؤسسه­ بوم­ زیستا، کانادا) و علیرضا گل­نراقی (عضو گروه گیاه‌پزشکی واحد علوم و تحقیقات، محقق دانشگاه بریتیش کلمبیا و عضو گروه تنوع زیستی مؤسسه­ بوم­ زیستا، کانادا) تهیه شده، آمده است: شبکه­ ای گسترده از میکروب­ها در محیط­‌های مختلف وجود دارد. لوله­ گوارش، پوست و راه­ های هوایی ما میکروبیوم­ های متمایزی را در خود جای داده اند (به مجموع میکروب­ هایی که در بدن یک موجود زنده وجود دارد، میکروبیوم گویند). روده انسان به تنهایی تا 100 تریلیون میکروب را در خود جای داده است که بیش از مجموع سلول­های بدن یک انسان است. میکروب­های موجود در بدن ما خدماتی را ارائه می دهند که برای بقای ما ضروری هستند، مانند فراوری مواد غذایی و تأمین مواد شیمیایی که از عملکرد مغز پشتیبانی می کنند.

(لوله­ گوارش هر فردی میکروبیوم منحصر بفرد خود را دارد)

هم‌چنین تماس با طیف متنوعی از میکروب­ها در محیط ما نیز برای تقویت سیستم ایمنی بدن ضروری است. برخی زیست­ شناسان، به میکروب­‌هایی که در محیط­های نزدیک­تر به ما مثل علف­زارها و جنگل­ها وجود دارند، میکروب­های «دوست قدیمی» می­ گویند، چرا که آن­ها نقشی مهم در «آموزش» سیستم ایمنی بدن دارند. بخشی از سیستم ایمنی بدن ما سریع و غیر اختصاصی واکنش می­دهد، به این معنی که در صورت عدم تنظیم مناسب، به همه مواد حمله می کند و این میکروب های «دوست قدیمی» محیط اطراف ما هستند که این نقش تنظیمی را فراهم می کنند. به علاوه، آن­ها تولید برخی مواد شیمیایی را تحریک می­‌کنند که به کنترل التهاب کمک می­ کند و نیز می­‌توانند مانع حمله بدن به سلول­های خود و مواد بی­ ضرری مانند گرده و گرد و غبار شوند. قرار گرفتن در معرض طیف متنوعی از میکروب­ها، به بدن ما این امکان را می­‌دهد تا یک واکنش دفاعی مؤثر در برابر عوامل بیماری­‌زا ایجاد کند. بخش دیگری از سیستم ایمنی بدن ما، ارتش های کوچکی از «سلول­‌های حافظه» را تولید می­‌کند که سابقه­ تمام عوامل بیماری­‌زای بدن ما را حفظ کرده و امکان پاسخ سریع و مؤثر سیستم ایمنی به عوامل بیماری­‌زای مشابه در آینده را فراهم می­‌کند.

برای کمک به مبارزه با بیماری­های عفونی مانند Covid-19، به سیستم ایمنی سالم نیاز داریم. اما داشتن چنین سیستم ایمنی بدون پشتیبانی میکروبیوم‌­های متنوع غیرممکن است. همان طور که میکروب­ها در اکوسیستم­ها نقش مهمی دارند (مثلاً از طریق کمک به گیاهان برای رشد و بازیافت مواد مغذی خاک)، آن­ها مواد مغذی و مواد شیمیایی سالم برای سلامت بدن ما را نیز فراهم می­‌کنند که سلامت جسمی و روانی ما را تقویت می کنند. همه­ این عوامل، مقاومت بدن هنگام مواجهه با بیماری­ها (و سایر زمان­‌های پرتنش) در طول زندگی را ارتقا می­‌بخشد. اما شهرها عموماً تنوع زیستی ندارند و بیشتر فضاهای سبز و آبی آن­ها را به فضاهای خاکستری - جنگل بتونی- تغییر داده­‌ایم. در نتیجه، ساکنان شهرها بسیار کمتر در معرض انواع میکروب­های تقویت کننده سلامتی قرار دارند. آلودگی نیز می تواند میکروبیوم شهری را تحت تأثیر قرار دهد. آلاینده­‌های هوا می­‌توانند گرده را طوری تغییر دهند تا با احتمال بیشتری واکنش آلرژیک ایجاد کند.

جرمافوبیا (Germaphobia) یا «میکروب هراسی»، تصور این است که همه­ میکروب­ها بد هستند. این تصور در بسیاری از ما وجود دارد و ما را تشویق می­‌کند تا تمام سطوح خانه را عاری از میکروب کنیم (سترون­‌سازی). به خاطر همین تصور است که اغلب مانع از بیرون رفتن بچه­‌ها و بازی در فضاهای غیرتمیز (مثلاً خاک) می­ شویم. خاک یکی از متنوع ترین زیستگاه­های کره زمین است، بنابراین سبک زندگی شهری با قطع این ارتباط حیاتی، می­‌تواند انسان را از این نعمت بزرگ محروم کند.

کودکان برای ایجاد سیستم ایمنی سالم، به میکروبیوم­‌های متنوع محیط‌شان نیاز دارند

افرادی که در مناطق محروم شهری زندگی می کنند، از سلامت پایین­‌تر، امید به زندگی کوتاه­‌تر و میزان بالاتری از عفونت برخوردار هستند. تصادفی نیست که این جوامع، اغلب فاقد فضای سبز و آبی با کیفیت بالا و قابل دسترسی هستند. هم‌چنین آن­ها کمتر قادر به تهیه هزینه و یا وقت و انرژی برای لذت بردن از میوه­‌ها و سبزیجات ارزان قیمت هستند.

چکار می­‌توانیم بکنیم؟ ما باید در مورد میکروبیوم شهری جدی باشیم. بازسازی زیستگاه های طبیعی می­‌تواند به افزایش تنوع زیستی و سلامت ساکنان شهر کمک کند. کاشت گیاهان بومی متنوع تر، ایجاد فضاهای سبز ایمن، فراگیر و قابل دسترسی و بازسازی پارک­‌های داخل شهر و حومه می­تواند تنوع میکروبی را به زندگی شهری برگرداند. این قبیل پژوهش­ها به طراحان شهری کمک می­‌کند تا زیستگاه­های موجود در شهرها را طوری بازسازی کنند که به تقویت تعاملات سالم بین شهروندان و میکروب­های محیطی منتهی شود. هم‌چنین، دسترسی به این فضاهای سبز و آبی و تغذیه­ مقرون به صرفه باید بهبود یابد. پشتیبانی از احداث باغ­‌های عمومی و محلی می­‌تواند علاوه بر فراهم کردن غذای رایگان و مقوی، امکان تماس با میکروب­‌های مفید را نیز برای مردم فراهم می­‌کند. در این حال می­‌بایست به شهروندان، نحوه­ تولید حداقل بخشی از مواد غذایی مورد نیاز خود را (در صورتی که فضای لازم را داشته باشند) آموزش داد که در طی چنین فرایندهایی، میزان در معرض قرار گرفتن افراد با میکروب­‌های مفید محیطی نیز افزایش می­‌یابد. این بخش نیز می­‌تواند قسمتی از توصیه­ متخصصان حوزه­ سلامت به مردم جوامع شهری باشد. ارتقای ارتباط با طبیعت - از جمله میکروب­‌هایی که در حال حاضر بسیاری از ما از آن اجتناب می کنیم - باید بخشی اساسی در هر استراتژی بهبودی پس از همه­‌گیری یا پاندمی (مانند پاندمی کرونا) را تشکیل دهد.

پاندمی ویروس Covid-19 و شروع دوره­‌ای که از آن با نام دوره­ کروناسه یاد کرده­‌اند، توجه پژوهشگران و مردم را به حفظ تنوع زیستی و اهمیت میکروب­ها و فواید آن­ها به شدت جلب کرده است. از این رو انتظار می­‌رود که تحقیقات در حوزه­ تنوع زیستی میکروبی در آینده­ نزدیک بیشتر شده و فواید این گنجینه­‌های بسیار کوچک، برای حفظ اکوسیستم­‌ها و سلامتی انسان بیش از پیش مشخص شود. ما انسان­ها باید از تنوع زیستی نامرئی که برای سلامتی شخصی و سیاره ای ما حیاتی است، محافظت کرده و آن را ترویج کنیم.

منبع:

Halfvarson J. et al. Dynamics of the Human Gut Microbiome in Inflammatory Bowel Disease. Nature Microbiology. 2017.

Nazari et al. Man in the Coronaceous period (1): how long will Corona vaccination last in the world? Iranian Students' News Agency.

2021

 - Robinson. Biodiversity loss could be making us sick – here’s why. The Conservation

انتهای پیام