فرزاد علیزاده در گفت و گو با ایسنا، گفت: از ۹ گونه شناخته شده زنبور عسل در دنیا، دوگونه ی آن در کشور ما زندگی می‌کند. یکی از این دو که جهت سودآوری و تولید محصول مرغوبتر! اصلاح نژاد شده و  جهت تولید عسل مورد بهره کشی  قرار می‌گیرد گونه apis mellifera  و دیگری که به صورت وحشی و عموما در زیستگاه‌های گرمتر و جنوبی سکونت دارد apis florea نام دارد.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر سوداگران این عرصه با بهره گیری از تبلیغات و با بزرگ نمائیِ اثرات معجزه آسا و مبالغه آمیز خواص ماورایی عسل وحشی، شرایط نابودی این حشره شگفت انگیز را که انقراضش می‌تواند به بیابانی شدن زیستگاه منجر شود، فراهم نموده‌اند.

علیزاده افزود: اساسا کار کندوداری همواره مورد انتقاد فعالان حقوق حیوانات قرار داشته و دارد، اما سرقت عسل وحشی از دل صخره‌ها و درختان  که همواره با تخریب صد درصدی و نابودی زنبورهای عسل وحشی  همراه است بیش از پیش این موجود را به سمت انقراض سوق داده است.

وی گفت: به عنوان مثال، همه ساله با شروع  فصل گرما و آغاز گرده افشانیِ گل‌ها، سودجویان راهی طبیعت شده و با آتش زدن درختان به قصد برداشت عسل وحشی موجب فرار و یا  زنده زنده سوختن زنبورها و نوزادان آنها می‌شوند. برداشت نابخردانه عسل وحشی شامل  ویران کردن کل لانه و حجره‌های ساخته شده توسط زنبورها و به دنبال آن نابودی تخم و لاروهای در حال رشد می‌شود.

این فعال محیط زیست اظهار کرد: زنبورهای گرده افشان  به عنوان بخشی از اکوسیستم به شدت بر روابط اکولوژیکی، حفاظت و پایداری اکوسیستم و ژنتیک گیاهان تأثیر می گذارند  زنبورها در تنوع جامعه گیاهی، تنوع گل.. نقش مهمی دارند. شاید تعجب کنید اگر  بدانید در کنار زنبورها، پروانه‌ها، مگس‌ها و  سوسک‌ها، خفاش‌ها، پستانداران غیر پرنده، از جمله چندین گونه میمون، جوندگان، سنجاب درختی، اولینگو و کینکاجو و پرندگانی مانند مرغ مگس خوار و برخی از گونه های طوطی نیز در گرده افشانی نقش فعال  دارند.

وی افزود: اگرچه زنبورها متنوع ترین گروه گرده افشان نیستند ( پروانه ها بیش از ۱۴۰.۰۰۰ گونه را تشکیل می دهند)، اما آنها رتبه ی نخست گروه طبقه بندی در میان گرده افشان ها هستند. در مقایسه با سایر حشرات، زنبورها بسیار پرمو هستند آنها گرده ها را در موهای شکم خود حمل می کنند و آنها را از گیاهی به گیاه دیگر انتقال می‌دهند.

علیزاده تصریح کرد: توانایی زنبورها در انتقال تعداد زیادی دانه گرده بر روی بدن پرموی خود، اتکا به منابع گل و ماهیت نیمه اجتماعی یا اجتماعی برخی از گونه‌ها از جمله ویژگی هایی است که زنبورها را گرده افشان مهم و موثر می کند. تولید دانه‌های روغنی، انواع توت‌ها و میوه‌ها به شدت به گرده افشانی حشراتی همچون زنبور وابسته است سه محصول از هر چهار محصول در سراسر جهان میوه یا دانه تولید می کند. در میان حشرات گرده افشان، زنبورها گرده افشان اصلی هستند.

وی ادامه داد: گرده افشان ها ۳۵ درصد از زمین های کشاورزی جهان را تحت تأثیر قرار می دهند اکثریت گرده افشان ها وحشی هستند، از جمله آنها می‌توان بیش از ۲۰.۰۰۰ گونه زنبور را نام برد یکی از عوامل تهدید گرده افشان‌ها سموم کشاورزی، آفت کش ها، قارچ کش ها، حشره کش ها ، علف کش ها و در واقع توسعه ناپایدار کشاورزی صنعتی است. این عوامل به روش های پیچیده ای با هم تعامل دارند. برای مثال، تشدید کشاورزی صنعتی، دسترسی زنبورها به منابع علوفه را محدود کرده و در عین حال به طور بالقوه قرار گرفتن زنبورها در معرض مواد شیمیایی کشاورزی مضر را افزایش داده است .

وی خاطرنشان کرد: تولید بسیاری از ریز مغذی ها ، میوه های غنی، سبزیجات ، دانه ها و روغن هایی که می خوریم.در واقع، نزدیک به ۷۵ درصد از محصولات تولیدی جهان برای مصرف انسان به گرده افشان‌ها بستگی دارد .گیاهان گلدار در طول میلیون ها سال وابستگی متقابل پیچیده ای با حشرات از جمله زنبورها  ایجاد کرده اند. تخمین زده می‌شود ۸۰ درصد گیاهان گلدار حشره دوست هستند یعنی پایداری و اکوسیستم انها کم و بیش به گرده افشانی حشرات بستگی دارد.

علیزاده گفت: گونه های گیاهی گلدار فقط در صورت وجود گرده افشان ها  بذر تولید می کنند زنبورها گرده ها را از بساک ها به کلاله های آنها منتقل می‌کند که سبب باروری گل می‌شود. همچنین  تخمین زده می شود که نیمی از گرده افشانان گیاهان گرمسیری زنبورهای  عسل هستند.

وی ادامه داد: برخی از گیاهان به چندین بازدید موفق از زنبورها نیاز دارند تا اطمینان حاصل شود که تمام تخم های گل بارور شده اند. به عنوان مثال، برخی از انواع توت فرنگی به حدود ۲۰ دانه گرده نیاز دارند . یک گل سیب ممکن است نیاز به چهار یا پنج بازدید زنبور عسل داشته باشد تا دانه های گرده کافی را دریافت کند.   اگر لقاح به دلیل کمبود زنبورها ناکافی باشد، همه دانه ها رشد نمی کنند و شکل میوه ضعیف و کوچک خواهد بود.

این فعال محیط زیست تصریح کرد: زنبورها با استفاده از توانائیشان در مشاهده طیف فرابنفش می‌دانند که شهد در کجای گل پیدا می شود. این توانائی  زنبور را به سمت شهد هدایت می کنند. گرده غذای پروتئینی زنبورهاست. بدون گرده، زنبورهای پرستار جوان نمی توانند شیر زنبور عسل یا رویال تولید کنند. اگر هیچ گرده ای در دسترس کلنی نباشد، تخمگذاری توسط ملکه متوقف می شود. معمولا یک زنبور عسل می تواند بین ۵۰ تا ۱۰۰۰ گل را در یک سفر بازدید کند که حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد. زنبورهای عسل که هر روز ۱۰ سفر انجام می دهند، قادرند ۲۵۰ میلیون گل را گرده افشانی کنند.

وی ادامه داد: وقتی  که یک زنبور پیشاهنگ منبعی برای شهد یا گرده، پیدا کرد به  کلنی باز می گردد و با زنبورهای دیگر ارتباط برقرار می کند. او اینکار را  با یک رقص خاص انجام می دهد که نشان دهنده فاصله، کیفیت و جهت منبع کشف شده است. گذشته از دست برد به غذای طبیعی زنبور عسل که منجر به تخریب کلی کلونی می‌شد، یکی دیگر از عوامل تهدید این حشره شگفت انگیز حضور بیشتر از ظرفیت  دام در مراتع است که باعث از بین رفتن پوشش گیاهی، سم کوب شدن خاک مرتع، ایجاد گرد و خاک و در نتیجه تخریب زیستگاه شده است .۴۰ درصد از گونه های گرده افشان به ویژه زنبورها و پروانه ها در معرض انقراض هستند.

وی گفت: ارزیابی فهرست قرمز آی یو سی ان  از ۱۹۶۵ گونه از زنبورهای اروپایی نشان داد که ۹.۲ درصد آنها در معرض خطر هستند،  لازم به ذکر است که هرگونه دستکاری در جمعیت گیاهی و یا  حشره ای بر اکوسیستم تاثیر خواهد گذاشت افزایش جمعیت زنبور عسل به روش کندو داری موجب مهاجرت جمعیت بومی زنبورهای عسل خواهد شد.

وی در ادامه گفت: به تازگی ملکه‌های وارداتی برای صنعت زنبورداری به علت آن که بدون انجام عملیات قرنطینه و کنترل، به شکل قاچاقی وارد کشور می‌شوند، امکان آلودگی و انتقال بیماری‌ها به  کلونی‌های زنبورهای  کشور را فراهم نموده است.

وی با بیان اینکه نقش زنبورها به عنوان گرده افشانان مهم در اکوسیستم و چرخه طبیعی طبیعت انکارناپذیر است، تصریح کرد: الیزایت کولبرت نویسنده  کتاب انقراض ششم در بخشی از این کتاب می‌نویسد: "تاکنون هیچ موجودی، حیات بر روی زمین را به این صورت از بین نبرده است. تخمین زده می‌شود که یک سوم مرجان‌های تپه‌ساز، یک سوم نرم‌تنان آب‌های شیرین، یک سوم کوسه‌ها، یک چهارم تمامی پستانداران، یک پنجم خزندگان و یک ششم تمامی پرندگان به دلیل غفلت انسان‌ها از دم تیغ گذرانده و نابود شوند."

وی گفت: اگر می خواهیم با آینده ای روبرو شویم که در آن زنبورها به کمک به توسعه پایدار جامعه ادامه دهند، باید برای بازگرداندن تعادل و معکوس کردن مسیرهای کاهش زنبورها تلاش کنیم.

منابع :

•          اهمیت زنبورها در طبیعت/فائو

•          اهمیت زنبورها و دیگر گردافشانها برای غذا و کشاورزی/ فائو۲۰۱۸

•          گرده افشانی از گیاهان کشت شده/فائو ۲۰۱۸

•          چرا زنبورها برای دستیابی به توسعه پایدار حیاتی هستند؟/مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی ۲۰۲۱

انتهای پیام