مرتضی درویشیان حقیقی در جلسه رونمایی و نقد کتاب ماهی مترجم که شامگاه گذشته، ۵ مردادماه در فرهنگسرای جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: ترجمه کار دم دستی تلقی می‌شود و خیلی‌ها به صرف اینکه دو زبان می‌دانند، اقدام به ترجمه می‌کنند؛ البته فقط ترجمه نیست که گرفتار این حوزه شده بلکه علوم دیگری مانند علوم انسانی هم به شدت درگیر این موضوع هستند.
وی افزود: «درها و دیوار بزرگ چین» عنوان یک نوشته کوتاه است که با یک توصیف عجیب شروع می‌شود. این کتاب می‌گوید که کمتر می‌توان از بین دست ساخته‌های بشر به چیزی عجیب‌تر از در رسید. از این منظر هیچ دری بدون هیج دیوار، معنا پیدا نمی‌کند. این در اگر بسته باشه با دیوار تفاوتی ندارد؛ از طرفی هم اگر در باز باشد وجود دیوار را انکار می‌کند، چون عملا بود و نبود حائلی که مانع نباشد تفاوتی نمی‌کند. بنابراین در چیزی است که بسته بودن آن، خودش را انکار می‌کند و باز بودنش دیواری را که وجود را بی‌فایده کرده است.
این مترجم بیان کرد: اگر دیوار را به زبان و در را به مترجم تشبیه کنیم و باز و بسته بودن در را، خوب و بد ترجمه کردن معنا کنیم، به خوبی این قضیه را متوجه خواهیم شد.
درویشیان حقیقی تصریح کرد: در اطرف خود ترجمه‌هایی را شاهد هستیم که بسیار اشتباه هستند، اما سوالی که مطرح است این است که ترجمه صحیح چرا دیوار را زیر سوال می‌برد؟ به دلیل وجود یک قانون نانوشته‌ای که می‌گوید مترجم خوب، مترجمی است که دیده نشود. این باز و بسته بودن در، شکافی را به وجود اورده که من خواستم با ترجمه این کتاب، این خلاء را پر کنم.
سرقت ادبی در ترجمه مجدد باید در ایران بررسی شود
سارا خزاعی، پژوهشگر و منتقد ادبی در ادامه این مراسم اظهار کرد: در کتاب به صورت پراکنده در مورد خود نویسنده گفته شده که به نظر من اگر مخاطب نویسنده را بشناسد شاید با دید دیگری به این کتاب نگاه کند. با توجه به جست‌وجویی که در اینترنت داشته‌ام متوجه شدم که نویسنده کتاب بیش از ۲۰ کتاب را ترجمه کرده و بیشتر تخصصش در حوزه ادبیات فرانسه است. همه این‌ها مهم است تا خواننده بداند و از نگاه او به دنیای ترجمه نگاه کند.
وی افزود: متن اصلی ماهی مترجم را که خواندم بسیار ساده و قابل فهم بود و طنز و مثبت‌اندیشی که در آن به کار رفته مرا بسیار جذب خود کرد. همچنین نویسنده در کتاب به انعطاف زبان‌ها توجه داشت. از نظر او همه زبان‌ها انعطاف دارند و مترجم اگر خلاقیت داشته باشد می‌تواند از پس ترجمه بربیاید.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: چند فصل از کتاب با کار من بسیار نزدیکی داشت که یکی از آن‌ها فصل ۲۷ بود که در حوزه ترجمه متون ادبی و درآمد مترجمی صحبت شده بود و ذکر کرده بود که در کشورهای انگلیسی‌زبان مترجم جایگاه والایی ندارد و باید به شغل دوم فکر کند، در صورتی که در کشورهای دیگری مثل ژاپن، فرانسه، آلمان و... مترجمی درآمدزا است.
خزاعی درباره سرقت ادبی در ترجمه خاطرنشان کرد: این مسئله در ایران از معضلاتی است که باید به آن توجه داشت. مخصوصا لازم است آثار کلاسیک که قبلا ترجمه شده هر چند سال یکبار با توجه به اینکه زبان‌ها باید به روز شوند مجدد ترجمه شود. در ترجمه جدید، مترجم خواسته یا ناخواسته از ترجمه قبلی استفاده می‌کند و در حقیقت مترجمان جدید ادیب نیستند و سعی نمی‌کنند که خلاقیت و نوآوری داشته باشند.
وی با اشاره به فرهنگ نوشته اضافه کرد: اگر مترجم به فرهنگ نوشته‌ای که ترجمه می‌کند آشنایی نداشته باشد، ترجمه طبیعتا خوب در نمی‌آید و اشتباهات فاحشی خواهد داشت.
ترجمه باید روشن و واضح باشد
علی خزاعی‌فر، پژوهشگر و استاد دانشگاه نیز در ادامه این مراسم با اشاره به معرفی کتاب اظهار کرد: صحبت کردن در مورد ترجمه و فکر کردن در رابطه با آن، همان قدمت کار ترجمه را دارد. یعنی انسان‌ها همان زمانی که کار ترجمه را شروع کردند به ترجمه نیز فکر کردند، چون امکان ندارد که مترجم ترجمه کند و فکری در مورد آن نکرده باشد. بنابراین صحبت و تفکر در رابطه با ترجمه، قدمت بسیار بالایی دارد.
وی افزود: با این حال اگر به تاریخ مکتوب بخواهیم استناد کنیم، از ۲۰۰۰ سال پیش نوشته‌هایی در رابطه با این موضوع وجود دارد و کسانی که در مورد ترجمه صحبت کردند نیز شامل خطبا، فلاسفه، ادبا، انسان‌شناسان و ... می‌شوند. خوشبختانه در ۵۰ سال اخیر هم رشته‌ای تحت عنوان مطالعات ترجمه‌ای در دانشگاها به وجود آمد که کار آن صحبت کردن در این حوزه است.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه عنوان کرد: صحبت‌هایی که تا قبل از قرن ۲۰ صورت می‌گرفت محدود به شعر و ادبیات می‌شد و کسانی که به این موضوع می‌پرداختند، متخصصان فن بودند اما بعد از قرن ۲۰ که جوامع بیشتر به هم نزدیک شد و زندگی روزمره مردم با ترجمه گره خورد، بحث در مورد ترجمه از عرصه تخصصی، وارد عرصه عمومی شد و ما امروز بحث‌هایی در این حوزه داریم که راجع به طنز، فیلم، کارتون، کتب علمی و... هستند.
خزاعی‌فر خاطرنشان کرد: زمانی که ترجمه با زندگی ما گره می‌خورد، سوالاتی برای مردم عام پیش می‌آید و این سوالات به قدری زیاد هستند که کسانی که روی این موضوع کار می‌کنند، تصمیم می‌گیردند تا کتابی بنویسند که مشتمل بر موضوعات عام باشد و در آن به برخی از ابهامات پاسخ می‌دهند.
وی ادامه داد: نویسنده کتاب ماهی مترجم نیز در ۳۲ فصل به ۳۲ پرسش عمومی پاسخ داده و زبان آن، زبانی کوتاه همراه با حقایق جذاب و سرگرم کننده است. همچنین امتیاز این کتاب نسبت به کتب دیگر که در این حوزه نوشته شده بسیار بالاست. در این کتاب نویسنده با واقعیت‌های زمینی ترجمه سرو کار دارد و ترجمه کتاب نیز از آنچه که توقع داشتم و حد میانگین کیفیت ترجمه در ایران بالاتر است و از این بابت به دوست جوانم تبریک می‌گویم.
این پژوهشگر با اشاره به متون غیر ادبی که هویت فارسی ندارند، گفت: در حوزه ترجمه متون غیرادبی نوع نثری وجود دارد که هویت فارسی، درخشندگی و زیبایی را ندارد. این کتب منثور، الهام گرفته از متن اصلی است و نه زبان فارسی. همچنین ویراستار هم به عهده خود نمی‌بیند که آن را به گونه‌ای تنظیم کند تا متناسب با زبان فارسی باشد.
انتهای پیام
نظرات