محمدرضا قائمی نیک، در سلسله سخنرانی‎‌های علمی با محوریت «الهیات زیارت و علوم اجتماعی» که به‌ صورت مجازی برگزار شد در خصوص جایگاه خیال متصل و منفصل در ارتباطات زیارت در تفکر شیعی، اظهار کرد: نظریه‌هایی که در حوزه ارتباطات وجود دارد مانند گفت‌وگو به شدت مورد توجه نظریه‌پردازان این حوزه نیز قرار گرفته و به این دلیل اولین مسئله‌ای که به نظر می‌رسید می‌توان به آن توجه کرد، گفت‌وگو بود.

وی در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا می‌توانیم زیارت را به مثابه نوعی از ارتباطات بدانیم، افزود: با توجه به اینکه یک فرد، مزوری را زیارت می‌کند نوعی از ارتباطات شکل می‌گیرد و اگر این زیارت به صورت جمعی اتفاق بیفتد، قطعا شکل دیگری از ارتباطات به وجود می‌آید.

ارتباطات پیوند ناگسستنی با مفهوم گفت‌وگو دارد

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی تصریح کرد: اگر بپذیریم که زیارت شکلی از ارتباطات است، آن زمان ارتباطات و گفت‌وگو را مورد توجه قرار داده‌ایم که به نظر می‌رسد ارتباطات پیوند ناگسستنی با مفهوم گفت‌وگو دارد. 

وی عنوان کرد: زیارت به معنای نوعی ارتباط است و تعاریفی که از زیارت مطرح می‌شود به اصل ارتباط در زیارت توجه می‌کند، اما تفاوت تعاریف در نوع ارتباط زائر و مزور است که اشکال مختلفی پیدا می‌کند.

قائمی نیک با بیان اینکه اصل ارتباط کم و بیش در اغلب این تعاریف دیده می‌شود، خاطرنشان کرد: اگر معنای عام از گفت‌وگو را داشته باشیم، صرف گفت‌وگو به معنای تبادل الفاظ مدنظر ما نیست بلکه باید معنای بهتری از گفت‌وگو مورد توجه ما نیز قرار گیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی افزود: برای اینکه گفت‌وگو را به مثابه یک فهم متوجه شویم دارای سیری است که در دوره روشنگری، فهمی از سوژه شکل می‌گیرد که معرفت و علم را به نحو پیش بینی در ارتباط با جهان بیرون از سوژه نیز توضیح می‌دهد.  

وی اضافه کرد: این نوع نگاه که در دوره روشنگری سبقه دارد بعدها توسط چندین جریان مورد نقد قرار گرفت تا سوژه بتواند به نحو خودبنیاد به معرفت مطلق برسد نیز مورد نقد جریان‌های مختلف قرار گرفت.

تخیل هرمنوتیک را در حکمت اسلامی بازیابی کنیم

قائمی نیک در خصوص ماهیت تخیل در هرمنوتیک معاصر، بیان کرد: تحلیل هایدگر و ریکور از تخیل در نسبت با کانت نشان می‌دهد که تخیل در دوره معاصر، هیچ مابازاء متعالی و مرتبط با مابعدالطبیعه ندارد و حداکثر به عنوان تخیل تولیدگر یا بازسازنده قابل تفسیر است. اگر این نوع از تخیل را در حکمت اسلامی بازیابی کنیم، ناگزیر باید به تخیل متصل دست یابیم.

وی درخصوص زیارت زائر و مزور در خیال منفصل- متصل اظهار کرد: اگر زیارت را حضور زائر عندالمروز بدانیم، معنای حضور مستلزم توجه به ابعاد فرامادی است. این ابعاد فرامادی در عالم مثال و تخیل در ارتباط با عالم محسوس رقم می‌خورد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی اضافه کرد: با این حال عالم محسوس در تفکر شیعی، میان عالم معقول و عالم محسوس قرار دارد و نازل منزله معقولات در عالم تخیل حضور دارد. بنابراین می‌توان اصل زیارت را به مثابه ارتباطی دانست که خیال متصل و منفصل رقم می‌خورد و از این حیث، یک نظریه ارتباطی مبتنی بر نگاه شیعی می‌تواند صورت‌بندی شود که از یک‌سو، عنصر تخیل، زبان‌مندی، گفت‌وگو و فهم را دربردارد و از سوی دیگر گرفتار معضلات نسبی‌گرایی هرمنوتیکی نمی‌شود.

انتهای پیام