بهروز اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا ضمن اشاره به اهمیت داده‌های علمی در تحلیل آسیب‌های اجتماعی، گفت: در موضوع حساسی مانند مصرف مشروبات الکلی، مهم‌ترین پیش‌نیاز، دسترسی به اطلاعات دقیق، قابل اتکا و به‌روز است. متأسفانه در بسیاری از موارد، این داده‌ها حتی از کارشناسان و پژوهشگران نیز پنهان می‌ماند، در حالی که محرمانه‌سازی اطلاعات برای اندیشمندان و اساتید دانشگاه نه‌تنها راهگشا نیست، بلکه می‌تواند به تعمیق بحران منجر شود.

وی با تأکید بر ضرورت پذیرش مسئله، افزود: تا زمانی که صورت مسئله به رسمیت شناخته نشود و امکان بررسی علمی آن فراهم نباشد، نمی‌توان انتظار داشت راهکارهای مؤثر و پایدار برای کاهش یا پیشگیری از آسیب‌ها ارائه شود.

این جامعه شناس درباره دلایل گرایش برخی جوانان یزدی به مصرف مشروبات الکلی، گفت: این پدیده را باید از زوایای مختلف ساختاری، فرهنگی، اقتصادی و روانی بررسی کرد. یزد با هویت سنتی و مذهبی قوی، در حال تجربه گذار سریع اجتماعی و فرهنگی است و این گذار در برخی جوانان می‌تواند به تعارض ارزش‌ها، سردرگمی هویتی و شکاف نسلی منجر شود.

اسلامی ادامه داد: گسترش رسانه‌ها و فضای مجازی باعث شده برخی جوانان فاصله معناداری با ارزش‌های سنتی خانواده و جامعه پیدا کنند. از سوی دیگر، محدودیت‌های شدید اجتماعی، اگر بدون ارائه جایگزین‌های سالم برای تفریح و اوقات فراغت باشد، می‌تواند به بروز رفتارهای پنهانی و پرخطر منجر شود.

وی فشارهای اقتصادی و بیکاری را از دیگر عوامل مؤثر دانست و گفت: اگرچه یزد استانی صنعتی محسوب می‌شود، اما همخوانی لازم بین خروجی دانشگاه‌ها و نیاز صنعت وجود ندارد. بسیاری از فرصت‌های شغلی موجود متناسب با تخصص جوانان تحصیل‌کرده نیست و این موضوع، همراه با مشکلات معیشتی و کاهش امید به آینده، می‌تواند زمینه‌ساز گرایش به رفتارهای پرخطر از جمله مصرف الکل شود.

این مدرس دانشگاه با اشاره به افزایش دسترسی به مشروبات الکلی تصریح کرد: برخلاف تصور عمومی، دسترسی به الکل در شهرهایی مانند یزد نیز چندان دشوار نیست. در گفت‌وگو با برخی مصرف‌کنندگان، دغدغه‌ای درباره فرایند تهیه مشروبات الکلی دیده نمی‌شود و این نشان‌دهنده وجود شبکه‌های توزیع فعال و در دسترس است.

اسلامی کمبود مهارت‌های مقابله‌ای را یکی دیگر از عوامل خطر برشمرد و افزود: برخی جوانان مهارت‌های لازم برای مدیریت استرس، حل مسئله و کنترل هیجانات را به‌صورت سالم نیاموخته‌اند. در چنین شرایطی، مصرف الکل به‌عنوان یک راه‌حل موقت و ناسالم برای فرار از فشارهای روانی انتخاب می‌شود؛ مهارت‌هایی که باید از خانواده، مدرسه و نظام آموزشی تقویت شود.

وی نقش گروه همسالان را بسیار تعیین‌کننده دانست و گفت: نیاز به پذیرش در جمع دوستان، یکی از قوی‌ترین عوامل پیش‌بینی‌کننده مصرف الکل در نوجوانان و جوانان است. همچنین مشکلات خانوادگی، تعارضات والدین، ضعف ارتباط مؤثر میان والدین و فرزندان و کاهش نظارت خانوادگی، احتمال گرایش به گروه‌های همسالان ناباب را افزایش می‌دهد.

این کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به کنجکاوی و تجربه‌طلبی در دوران نوجوانی و جوانی اظهار کرد: برخی جوانان، مصرف الکل را نمادی از مدرن‌بودن، آزادی یا حتی مقاومت در برابر هنجارهای سنتی می‌دانند. این نگاه در شهرهایی با هویت سنتی قوی مانند یزد، می‌تواند پررنگ‌تر باشد و ضرورت گفت‌وگوی مؤثر با نسل جوان را دوچندان می‌کند.

اسلامی نقش رسانه‌ها و فضای مجازی را نیز قابل توجه دانست و گفت: عادی‌سازی مصرف مشروبات الکلی در برخی محتواهای رسانه‌ای، به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، بدون نمایش پیامدهای واقعی آن، تأثیر جدی بر نگرش نسل جوان گذاشته است.

وی ضعف برنامه‌های پیشگیری علمی را از دیگر چالش‌ها دانست و افزود: برنامه‌های پیشگیرانه مبتنی بر شواهد علمی، مشارکتی و جذاب، جای خود را به روش‌های صرفاً تبلیغی یا تنبیهی داده‌اند و همین موضوع اثربخشی اقدامات آگاه‌سازی را کاهش داده است.

این جامعه شناس مسائل اجتماعی با اشاره به ویژگی‌های خاص استان یزد خاطرنشان کرد: مهاجرت، چه ورود مهاجران با فرهنگ‌ها و ارزش‌های متفاوت و چه مهاجرت جوانان یزدی به شهرهای بزرگ و بازگشت با الگوهای فرهنگی جدید، همچنین توسعه گردشگری، همگی می‌توانند در تغییر نگرش‌ها و افزایش مواجهه با رفتارهایی مغایر با ارزش‌های سنتی مؤثر باشند.

وی با ارائه راهکارهایی برای کاهش و پیشگیری از مصرف مشروبات الکلی گفت: انجام پژوهش‌های کمّی و کیفی اختصاصی در استان یزد، تقویت آموزش مهارت‌های زندگی در خانواده‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و محلات، ایجاد فضاهای سالم، جذاب و مقرون‌به‌صرفه برای تفریح جوانان، ارائه خدمات مشاوره‌ای محرمانه و غیرقضایی و آموزش والدین برای برقراری ارتباط مؤثر با فرزندان، از جمله اقدامات ضروری است.

اسلامی در پایان تأکید کرد: استفاده از ظرفیت رهبران محلی، مذهبی و نخبگان اجتماعی یزد برای طراحی پیام‌های پیشگیرانه مؤثر می‌تواند نقش مهمی در کاهش این آسیب اجتماعی ایفا کند.

انتهای پیام