«نقد اول» در بوتهي نقد حاج مشهدي: سفارشي بودن «نقد اول»مرغ پخته را هم به خنده واميدارد
عزيزالله حاجمشهدي يكي از معدود منتقداني است كه در برنامههاي نقد سريالهاي سيما شركت ميكند كه آخرين برنامهاي كه با حضور وي برگزار شد، نقد مجموعهي تلويزيوني «خوش غيرت» در شبكه اول سيما بود.
اين منتقد در گفتوگويي با خبرنگار تلويزيون ايسنا، دربارهي اين كه در برنامههاي نقد تلويزيوني، فرصت و امكان بررسي تحليلي و دقيق ساختاري و محتوايي يك برنامهي چقدر وجود دارد و چرا بعضا بين منتقدان و عوامل سازنده به جاي نقد، تعارف رد و بدل ميشود، گفت: ترديدي نيست كه يكي از عمدهترين هدفهاي «نقد» در آثار ادبي و هنري، از ديرباز، همواره بر تحليل درست، سنجيده و علمي و دقيق و موشكافانهي يك اثر هنري تاكيد داشته است و مباحث نقد و بررسي به قصد اصلاح و تصحيح بيتناسبيهاي يك اثر، شكل ميگيرد. اما نبايد فراموش كرد كه در نقد مكتوب و نوشتاري - آنچه در صفحههاي نقد روزنامهها و يا مجلهها تخصصي ادبي و هنري شكل ميگيرد و اتفاق ميافتد - همواره فرصت و امكان بررسي تحليلي و دقيق ساختار و محتواي اثر، فراهمتر است. طبيعي است كه در يك برنامهي 60 يا 70 دقيقهيي كه قرار است يك عنوانبندي مفصل در آغاز برنامه داشته باشيم، حدود 3 تا 5 تن اعم از مجري و كارشناس و منتقد و عوامل توليد برنامه، در برنامه حضور داشته باشند، هرگز فرصت و امكان يك بررسي تحليلي و دقيق ساختاري، به نحو مناسب و مطلوبي پيش نميآيد.
وي ادامه داد: براي نمونه، در مقايسه با «سينما يك»، يا «سينما 4» و برنامههاي مشابهي كه منقد ميهمان، فرصت تحليل آثار را دارد، حضور همان منتقدان در برنامههايي مثل نقد اول، يا نقد سه و مشابه آنان، به خوبي نشان ميدهد، كه در اين گونه برنامهها به دليل نوع و فضاي كلي برنامه، امكان بررسي تحليلي و دقيق آثار وجود ندارد.
حاج مشهدي گفت: به هر تقدير، در همين برنامهها هم با وجود محدوديت زمان و فضاي مورد اشاره، باز هم قرار نيست كه از يك برنامهي توليد شده چنان چه داراي ضعفهاي آشكار و كمداشتهاي فراواني باشد، تعريف و تمجيد شود. اگر لحن منتقدي، كمي تا قسمتي مثبت و مودبانه باشد و يا روحيهي پرخاشگرانه و منفيبافانهيي نداشته باشد. معنايش اين نيست كه يكسره دارد از يك برنامهي ضعيف تعريف ميكند. بايد توجه داشت كه بعضيها مثل خود من، از ميان واژههاي بفرما و بنشين و... در بدترين حالتها از واژههاي «بنشين» استفاده ميكنند.
وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا منتقد يا منتقدان ميهمان در برنامههاي نقد، براي بيان ديدگاههاي آزاد هستند يا سفارش ميشود كه چه بگويند يا چه نگويند؟، گفت: به نظرم، اين از آن پرسشهايي است كه مرغ پخته را هم به خنده وام ميدارد! منتقدان ما آن قدر بالغ هستند كه در صورت وجود چنين فضايي، از حضور در برنامههايي كه مورد اشارهي شماست، آگاهانه خودداري كنند، من، در طول اين همه سالهايي كه گذشت، هنوز با چنين فضايي روبهرو نشدهام و اطمينان دارم كه هيچ منتقدي حاضر نميشود كه به سفارش تهيهكننده، كارگردان و يا ديگر عوامل توليد فيلم، دربارهي يك اثر، به گونهيي فرمايشي، لحني مثبت و نگاهي فرمايشي پيدا كند!
حاج مشهدي دربارهي اين كه چه ميزان از مطالب يك منتقد ، عينا پخش ميشود؟ گفت: از آن جا كه «تلويزيون» يك رسانهي فراگير است، به طور ناخودآگاه، هر منتقدي سعي ميكند تا در قياس با نوشتههاي خود در مطبوعات،لحني منزهتر و كمي ملايمتر داشته باشد، به همين روي، بخش عمدهيي از حرفها، ناخودآگاه، لحني تلطيف يافتهتر از يك نقد نوشتاري دارد. بسيار كم اتفاق ميافتد كه حرفهايي كه به طور مستقيم در خصوص درونمايه يا ساختار يك مجموعهي تلويزيوني مطرح ميشود، پخش نشود، به نظر ميرسد كه برخي مطالب كاملا حاشيهيي يا بيارتباط با مباحث يك نشست و يا به دليل حجم بالاي مباحث مطرح شده در يك برنامهي غير زنده (ضبط شده از قبل)، ممكن است پخش نشود. تا آنجا كه به ياد دارم، خيلي از برنامهسازان،از بالا رفتن حجم برنامهها خوشحال هم ميشوند، چون ميتوانند، با هزينهي كمتر، به جاي يك برنامه، 2 برنامه، تدوين كنند!
اين منتقد در پاسخ به اين پرسش كه آيا در اين گونه برنامهها ميتوان به تشكيل يك «شوراي سردبيري» فكر كرد؟گفت: تشكيل «شوراي سردبيري» در مطبوعات و يا حتي توليد برنامههاي راديويي، كار معمولي و طبيعي است،اما در جريان توليد يك برنامهي تلويزيون ـ از نوع نقد و بررسي و تحليل آثار توليد شدهي تلويزيوني ـ به نظرم سابقه نداشته است. البته به طور طبيعي يك تهيهكننده، در جريان توليد چنين برنامههايي، سعي دارد كه به سراغ كارگردان توانمند و عوامل كارآمد و مجرب برود و حتما از مشاوراني نيز سود ميجويد، اما در شرايط فعلي براي توليد اين گونه برنامهها در قالب «شوراي سردبيري» فعاليتي شكل نميگيرد. اين پيشنهاد بيترديد براي تهيهكنندگان چنين برنامههايي ميتواند تامل برانگيز و قابل مطالعه باشد. دست كم به امتحانش ميارزد تا ببينند آيا نتيجهي مثبتي در برخواهد داشت؟
وي در پايان دربارهي اين كه به نظر او پخش زندهي برنامههاي نقد چگونه خواهد بود؟، گفت: براي من حضور در برنامههاي زنده يا برنامههايي كه ضبط ميشود و بعد تدوين و پخش ميشود، در عمل تفاوتي ندارد. تنها اشكال برنامههاي زنده اين است كه به دليل فشردگي كار و ايما و اشارههاي فني گروه كارگرداني و توليد گروه تصويربرداران و ...كمي از تمركز حواس شركتكنندگان يك ميزگرد يا نشست كاسته ميشود. در حالي كه در يك برنامهي غير زنده، به دليل امكان تكرار، يك بخش يا تصحيح مطالب فضاي مباحث مناسبتر به نظر ميرسد.
انتهاي پيام
- در زمینه انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
- -لطفا نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- -«ایسنا» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
- - ایسنا از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی به اشخاص، قومیتها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزههای دین مبین اسلام باشد معذور است.
- - نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر میشود.
نظرات