استاد آواز ايران معتقد است: نياز به صداهاي جديد در موسيقي ايراني احساس مي‌شود و بايد تلاش‌هاي اين جوانان را در عرصه ساخت سازهاي ابداعي هدايت كرد. اما جلال ذوالفنون مي‌گويد: خيلي زود وارد عرصه سازهاي ابداعي شده‌ايم، درحالي‌كه هنوز امكانات سازهاي خود را به‌صورت كامل به كار نگرفته‌ايم.

به گزارش خبرنگار موسيقي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، محمدرضا شجريان - كه از ساعت 15 روز گذشته - يازدهم خردادماه - براي بازديد از نمايشگاه سازهاي ابداعي به خانه هنرمندان ايران آمده بود، بعد از گفت‌وگو و ديدار يك‌ساعته با سازندگان اين سازها و امتحان برخي از آن‌ها توسط سازندگانشان، در نشست تخصصي سازهاي ابداعي در كنار جلال ذوالفنون، محمود فرهمند، داريوش طلايي و محمد سرير حضور پيدا كرد.

شجريان در شروع صحبت‌هاي خود با اعتراض به برخي از گفته‌هاي «جمال سماواتي» درباره ابداع در ساخت ساز و دگرگوني آن گفت: كسي با تار، سه‌تار، تنبور و ... كاري ندارد. آن‌ها سر جايشان هستند، اما ما مي‌خواهيم اين حجم انگيزه و نيرويي را كه در جوانان هست، در مسير درست و با اصالت‌هاي سرزمين‌مان هدايت كنيم تا آن‌ها نيروهاي خود را در جهت ارتقاء اين انگيزه‌ها به كار بگيرند.

او اضافه كرد: بيش از 45 سال است كه با موسيقي و ساز سروكار دارم و فكر نمي‌كنم هيچ كدام از شما به اندازه من سابقه داشته باشيد و آن‌چه را كه من در تمام اين تجربيات حس كردم، حس كرده باشيد. اما من بعد از اين همه سال نياز به صداهاي جديد را احساس مي‌كنم و معتقدم كه بايد موسيقي را به دو بخش تك‌نوازي و گروه‌نوازي تقسيم كنند.

استاد آواز ايران در ادامه صحبت‌هاي خود بيان كرد: در عرصه موسيقي «تك‌نوازي»، اساتيد بسياري داشتيم كه هم‌چنان هم پايبند هنرنمايي‌هاي آن‌ها هستيم .اما در بخش «گروه‌نوازي» اغلب مشاهده مي‌كنيم كه برخي از تك‌نوازان براي گروه‌نوازان نسخه مي‌پيچند و البته برعكس اين هم اتفاق مي‌افتد اما اين درست نيست، زيرا هركس بايد كار خودش را بكند و ما فقط وظيفه راهنمايي آن‌ها را برعهده داريم.

او با اشاره به جواناني كه در اين نمايشگاه شركت كرده‌اند گفت: اين جوانان با سازهايي كه ساخته‌اند، حركتي قابل تقدير را رقم زدند و ما بايد سازهاي ديگري هم بسازيم تا در كنار تار، سه‌تار، كمانچه و ... خواهر و برادرهايي اضافه كنيم و از طريق آن‌ها امكان شنيدن صداهاي ديگر را پيدا كنيم.

شجريان با تأكيد بر نياز موسيقي ايراني به تنوع صدا گفت: ما امروزه از ماشين، هواپيما و واژه‌هاي غربي استفاده مي‌كنيم، اما وقتي حرف از وسعت صدا مي‌شود از امكانات ، تلاش و تجربه‌هاي غرب در اين عرصه پرهيز مي‌كنيم .البته من سليقه موسيقايي هر فرد را مورد سوال قرار نمي‌دهم ،اما در طول اين سال‌ها كه كنسرت‌هاي مختلف را برپا كردم ، متوجه شدم كه مردم به صداي اركسترهاي بزرگ علاقه دارند. پس چرا ما بايد جلوي آن را بگيريم درحالي‌كه نياز به آن صداهاي جديد داريم؟!

خواننده «مرغ سحر» با اشاره به حضور استعدادهاي بي‌بديل در عرصه خوانندگي گفت: ما امروز جواناني را در استوديوها مي‌بينيم كه ريتم‌ها و صداهاي عجيبي را توليد مي‌كنند و در كارخود با استعداد هستند، اما متأسفانه سازسازي ما در قياس با آن‌ها خيلي عقب است درحالي‌كه ما خلأ اين صداها را مي‌توانيم به راحتي با ساز جبران كنيم.

شجريان تأكيد كرد: بايد ساز بسازيم و البته سازهاي گذشته را هم مقدس بشماريم و براي بهتركردن صدا و يا راحت‌تر كوك‌شدن آن‌ها فكرهاي جديد به كار بگيريم. قطعا سازهاي ابداعي كه امروز ما مي‌بينيم نقص‌هايي دارند زيرا هركاري در شروعش ناقص است، اما فراموش نكنيد روزي كه نيما شعر نو گفت همه در برابرش ايستادند و امروز شعر نو همه دنيا را گرفته است و از دل آن اخوان و مشيري و غيره بيرون آمدند، پس اين سازها نيز به وقت خود و در صورت نياز جايگاه واقعي خود را پيدا مي‌كنند.

استاد آواز ايران با تأكيد بر اين‌كه ابداع سازها توهين به سازهاي ديگر نيست عنوان كرد: ما نياز به صداهاي ديگري در اركستر داريم و البته اگر اين صداها كه از سازهاي ابداعي خارج مي‌شود، بد باشند قطعا به آن‌ها گوش نمي‌دهيم .اما نبايد نسبت به خلاقيت و فكر اين جوانان با موضع برخورد كنيم، بلكه بايد آن‌ها را در اين مسير راهنمايي كنيم و آن‌چه را كه مي‌دانيم به اين افراد منتقل كنيم.

او گفت: من 45 سال است كه در كنار ساز زندگي مي‌كنم و با سازهاي سازندگان آن‌ها كلنجار رفته‌ام، پس من در تمام اين سال‌ها با صدا زندگي كردم و آن را مي‌شناسم.به همين دليل نياز مي‌دانم كه وسايل موردنياز ساز را هم بشناسم ،اما متأسفانه كم‌تر شاهد اين بودم كه در تمام اين سال‌ها و با وجود اين نياز قوي سازندگان ساز به سراغ ساخت سازهاي جديد با تنوع‌هاي رنگي متفاوت بروند. لذا ما بايد شرايطي فراهم كنيم تا اين اساتيد و هنرجويان دست به تجربه‌هاي جديد بزنند.

شجريان در پايان گفت: چرا اساتيدي كه امروز تار مي‌سازند و در كار خود برجسته هستند، در كنار آن به سراغ يك ساز ديگر نمي‌روند؟ درحالي‌كه فردي همچون «ژاله» اين كار را مي‌كند و در تمام اين سال‌ها سازهاي متفاوتي ساخته است. امروز هم در اين نمايشگاه ، سازهاي كوبه‌اي فوق‌العاده‌اي ديدم كه توسط همين جوانان ساخته شده بود. پس بهتر است در شرايطي كه همه ساز و موسيقي را مي‌كوبند ما خود بر سر موسيقي‌مان نزنيم.

به گزارش ايسنا‌،در بخش ديگري از اين نشست «محمود فرهمند» يكي از سازندگان برجسته تار گفت: بسياري از اين جوانان سازهاي خوبي ساخته بودند، اما اساسا سازهايي همچون تار و سه‌تار و غيره يك شبه به وجود نيامدند ، بلكه يك تاريخ قديمي را پشت سر گذاشته‌اند و در دل آن شكل گرفته‌اند. به طوري كه امروزه ما هفت دستگاه موسيقي داريم و سازهايي نيز در كنار آن ساخته‌ايم.

او عنوان كرد: موسيقي ما همواره در حال تكامل بوده است و هنر سازندگي ساز نيز به موازات آن پيش رفته است ، اما من وقتي سازي مي‌بينم كه توسط شما ساخته شده است اين سوال برايم به وجود مي‌آيد كه آيا نوازندگان ، اين ساز را در اركسترهاي خود امتحان مي‌كنند و يا پيشنهاد نواختن آن را مي‌دهند؟ پس مي‌بينيم كه صرف ساختن يك ساز به تنهايي كافي نيست بلكه اين سازها بايد مورد آزمايش قرار بگيرند تا جايگاه خود را پيدا كنند ؛ درحالي‌كه در كشور ما ميان نوازندگان و سازندگان ساز هيچ ارتباطي از اين دست وجود ندارد و حتي تعدادي از نوازندگان، سازندگان ساز را گمراه مي‌كنند.

فرهمند اضافه كرد: يك سازنده ساز هزاران احتياج مالي و معنوي دارد و با هزار بدبختي سازي را مي‌سازد، اما مدرساني كه در كلاس‌هاي موسيقي اين سازها را خريداري مي‌كنند به جاي اين‌كه پول واقعي اين زحمت را بدهند ، بيشتر سود را در جيب خود مي‌گذارند پس مي‌بينيم كه سازندگان ساز حمايت نمي‌شوند و همين باعث مي‌شود تا ما در اين سي‌سال درجا بزنيم زيرا ساختن ساز زماني رشد مي‌كند كه موسيقي‌دان‌ها نيز رشد كنند.

جلال ذوالفنون - نوازنده سه‌تار ـ نيز در ادامه اين نشست عنوان كرد: تشويق جوانان به سمت نوآوري كار پسنديده‌اي است، اما فراموش نكنيد كه ما به جاي ساخت ساز جديد نياز به انديشه جديد داريم. زيرا در موسيقي هرآن‌چه به دست مي‌آيد از انديشه و تفكر ما خارج مي‌شود، پس هرچه ذهنمان به سمت تعالي حركت كند دنياي بيروني ما نيز متعالي مي‌شود.

او يكي از اين انديشه‌ها را «ابزار» دانست و گفت: قطعا بايد فلسفه ابزار موسيقايي را بررسي كرد و فهميد كه چرا سازي ساخته مي‌شود. اما متأسفانه ما انديشه لازم را براي چنين موسيقي انجام نداده‌ايم و تقسيم‌بندي‌هاي ما حقيقي نيست.

ذوالفنون تصريح كرد: به اعتقاد من موسيقي هنر نيست، بلكه متافيزيك است. يعني تركيبي از اصوات و نظم زماني است كه هردوي آن‌ها عوامل فيزيكي هستند.

اين نوازنده سه‌تار عنوان كرد: كارهاي ما در عرصه موسيقي در تمام اين سال‌ها براساس آزمون و خطا شكل گرفته و هيچ پايه و اساسي نداشته است به همين دليل ما در كار گروهي احساس كمبود مي‌كنيم، اما در كنار آن متأسفانه در تمام اين سال‌ها تلاش نكرده‌ايم تا از توانمندي سازهاي‌مان بهره بگيريم و ذهنيت‌هايمان را در جهت بالاتري پرورش دهيم.

به گزارش ايسنا، محمد سرير - مديرعامل خانه موسيقي نيز در بخش ديگري از اين ميزگرد عنوان كرد: كار هم‌نوازي در موسيقي ايراني سهل و ممتنع است، به طوري‌كه در تمام اين دهه‌ها كارها و تجربيات مختلفي صورت گرفته تا يك نوع هم‌صدايي يا پلي فوني صورت گيرد و خوشبختانه آهنگسازان نيز قدم‌هاي بلندي در اين مسير برداشته‌اند و از چارچوب‌هاي موسيقي ايراني دور شده‌اند و برخي نيز همچون اركستر ملي اين چارچوب‌ها را به شكل معتدل حفظ كرده‌اند.

سرير بيان كرد: ورود به عرصه «پلي‌فوني» يك چشم‌انداز بلند را براي موسيقي‌دان فراهم مي‌كند و مي‌تواند دستمايه‌هاي موسيقي ايراني را با يك وسعت و كيفيت بالاتر عرضه نمايد و خوشبختانه ما در اين سال‌ها به اين مقوله هم‌صدايي نزديك شده‌ايم و حتي در كارهاي سنتي و با سازهاي ايراني نيز يك نوع علم هارموني در پلي فوني را احساس مي‌كنيم كه مي‌تواند با تلاش‌هاي بيشتر ماندگاري بيشتري نيز داشته باشند.

اين آهنگساز سپس با اشاره به اين سازهاي ابداعي گفت: قطعا اين سازها بعد از آزمون توسط اساتيد نوازنده بايد به مرور در اركسترها تجربه شود تا آن‌هايي را كه توانايي بيشتري دارند و به لحن موسيقي ايراني نزديك‌ترند، ارتقاء داد و به موسيقي شنيداري و خلق آثار جديد كمك كرد.

به گزارش ايسنا، شجريان در بخش دوم نشست با اشاره به صحبت‌هاي عنوان شده از سوي ذوالفنون، گفت: قطعا ما نمي‌خواهيم بخش تك‌نوازي را كنار بگذاريم يا كم‌رنگ كنيم، بلكه اين بخش بايد جايگاه خود را داشته باشد . اما من اين احساس كمبود صدا را براي نوازندگان و مردم احساس كردم.

او اضافه كرد: فراموش نكنيد كه اين سازها ابداعي جنبه ابتدايي دارند و ما بايد آن‌قدر با آن‌ها كلنجار برويم تا جايگاه خود را پيدا كنند و نوازندگان توانايي نواختن آن‌ها را بيابند و مردم نيز آن را بفهمند.

استاد آواز ايران تأكيد كرد: براي هنر سازسازي بايد نياز اركستر و آهنگسازان را بشناسيم و بفهميم كه چه وسعت صدايي را از ساز مي‌خواهيم. ما بايد سيم را بشناسيم، طول و قطر ارتعاش را بدانيم تا اين ساز در جهت مسير خود حركت كند، از يك سو معلوم هم نيست كه تمام اين سازها مورد پذيرش هنرمندان و مردم قرار بگيرند، اما اگر ما اين تشويق را ادامه دهيم قطعا اتفاق‌هاي خوبي در عرصه سازندگي ساز مي‌افتد.

شجريان پيشنهاد داد: تا چنين نمايشگاه و نشست تخصصي هرسال و يا هردوسال يك‌بار انجام شود تا اين عرصه مورد ارزيابي جديد قرار بگيرد و خطاب به نوازندگان و سازندگان گفت: بهتر است نوازندگان در كنار كارهاي حرفه‌اي خود دست به تجربه سازهاي جديد بزنند، چه بسا كه من در اجراهاي خود اين كار را مي‌كنم تا ببينم كه آيا جامعه اين ساز را مي‌پذيرد يا نه؟ ما بايد اين كارها را مورد نقد و آزمايش قرار دهيم تا به نتيجه قطعي برسيم و اميدوارم در سال‌هاي آينده هرچه بيشتر هنرمندان ما به اين عرصه وارد شوند.

ذوالفنون نيز با اشاره به صحبت‌هاي شجريان گفت: به اعتقاد من خيلي زود به سمت ابداع سازهاي جديد رفته‌ايم ، درحالي‌كه هنوز توانايي‌هاي سازهاي خود را كشف نكرده‌ايم و از تمام امكانات آن بهره نبرده‌ايم.

جمال سماواتي نيز در بخش پاياني اين نشست در پاسخ به صحبت‌هاي شجريان گفت: به اعتقاد من دوران فئوداليسم فكري در حوزه موسيقي به پايان رسيده است. بنده هيچ مخالفتي با ابداع و نوآوري ندارم اما به همان اندازه از چون و چرا كردن در اين عرصه لذت مي‌برم و كار منتقد نيز بررسي و نقد وضعيت موجود است و چون و چرا كالبد نقد را شكل مي‌دهد.

در بخش پاياني اين نشست و بعد از پرسش و پاسخ كوتاه ميان حاضران و سخنرانان ، قطعات كوتاهي توسط نوازندگان جوان با سازهاي ابداعي استاد آواز ايران اجرا شد.

در اين اجرا «بم‌تار» و «سنتور» در كنار يكديگر و «بم‌صراحي» و «كمانچه آلتو» به صورت تك‌نوازي اجرا شدند و با وجود اصرار و تشويق زياد مردم براي همراهي‌كردن شجريان در اين اجرا، او نخواند.

در حاشيه:

بسياري از حاضران در اين نشست نسبت به اجراي قطعاتي با سازهاي شجريان اعتراض كردند و معتقد بودند كه در نشست سازهاي ابداعي بايد ساير سازهايي كه در نمايشگاه وجود دارد نيز امتحان شود كه شجريان در پاسخ به اين افراد عنوان كرد: اين برنامه از سوي او هماهنگ نشده است و قرار بود هم‌زمان با سخنراني خود تعدادي از سازهاي ابداعي‌اش را همراه با نوازنده امتحان كند.

او همچنين به اساتيدي همچون «ژاله» و «بوستاني» كه در اين برنامه حضور داشتند، پيشنهاد داد تا در صورت داشتن نوازنده در اين جمع، سازهاي خود را به حاضران معرفي كنند.

همچنين تالار بتهوون كه روز گذشته آن نيز مورد استقبال حاضران و اهالي موسيقي قرار گرفته بود ، ديروز با ازدحام بيش از حد مخاطبان مواجه شد.

انتهاي پيام