"ولاشان" نام روستایی است در 12 کیلومتری جنوب غرب اصفهان که امروزه یکی از محلات شهر ساحلی و زیبای درچه در حاشیه زاینده رود محسوب می‌شود و خود این شهر نیز زیر مجموعه شهرستان خمینی شهر است.

‌به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا)، منطقه اصفهان، برخی معتقدند ولاشان در اصل از نام بلاش اول اشکانی گرفته شده است و در ابتدا بلاشان یا بلاشگرد تلفظ می شده است و بنا بر همین قول این روستای باستانی شکارگاه این پادشاه بوده است.

این محله یا روستا در حال حاضر بیش از شش هزار نفر جمعیت دارد و از غرب و جنوب غرب با دو شهر زازران و قهدریجان از توابع شهرستان فلاورجان همسایه است و به عنوان آخرین نقطه درجنوب شهرستان خمینی‌شهر محسوب می‌گردد.

به گزارش خبرنگار ایسنا- منطقه اصفهان، با ورود به ولاشان تعداد زیاد و متمرکزی از جالب ترین و زیباترین ساخته‌های دست بشر به نام برج های کبوتر خانه یا همان کفتر خانه ها مشاهده می شود.

کبوترخانه ها، یکی از تدابیر قابل تامل درامر کشاورزی در فلات مرکزی ایران است و اوج تفکر و معماری مردمانی را نشان می‌دهد که با پناه دادن به کبوتران و حفاظت از آنان در برابر پرندگان شکاری و سایر جانوران درنده، از فضولات آنان برای تقویت خاک زمین‌های زراعی خود بهره می‌بردند، بدون آنکه زیانی به محیط زیست و کشاورزی خود وارد کنند.

در سرتاسر استان اصفهان برج‌های کفتر خانه قابل مشاهده است، اما خصیصه متفاوت برج‌های ولاشان آن است که تعداد 12 برج از حدود 20 برج باقی مانده این روستا در فاصله‌ای نزدیک به همدیگر است و حدود 15 جریب از زمین‌های سرسبز کشاورزی را در بین خود محصور کرده است.

معتادان و صیادان پرنده عامل اصلی نابودی برج‌ها هستند

به گزارش ایسنا، ولاشان دارای سه محله بر اساس نامگذاری سه صحرای زراعی اصلی به نام‌های "گارنخود"، "لورک" و "صحرای ولاشان" است و با گذری در محلات مسکونی روستا برخی برج‌ها را در محاصره میان ساخت و ساز‌های مسکونی می‌بینیم و تعداد زیادی از برج‌های دیگر که در زمین‌های کشاورزی قرار دارد، در حال تخریب تدریجی است.

این برخی مردم محلی تعداد این برج ها را تا 30عدد هم ذکر می کنند که اکنون حدود 20 برج کفترخانه دیگر مانده است که تعداد کمی در صحرای ولاشان و اکثر آن در صحرای گارنخود وجود دارد.

به گزارش خبرنگار ایسنا، از سوراخ ورودی هر برجی که وارد می‌شویم شاهد صحنه‌ای بسیار حیرت انگیز و تکان دهنده هستیم. تعداد زیادی سرنگ، زرورق سیخ و تمامی ابزار آلات معتادان به انواع مواد مخدر در کبوترخانه‌ها جایگزین بال و پر، تخم و فضولات پرندگان شده است!

مردم و کشاورزان دلیل اصلی این امر را خنکی، خلوتی و با حس حال بودن این برج‌ها در حین استعمال مواد مخدر می‌دانند!! و معتقدند تا زمانی که نهادی دولتی مثل میراث فرهنگی و ... اقدام اساسی برای مرمت این آثار تاریخی نکند، این وضعیت رقت‌انگیز ادامه خواهد داشت.

در این خصوص پیرمردی 70 ساله به نام حاج "مهدی ترکیان"، یکی از کشاوزان و دامداران این محل که خود مالک یکی از برج‌هاست به خبرنگار ایسنا- منطقه اصفهان می‌گوید: برجی که در مالکیت من است، ارث پدریم بود که پدر‌بزرگم بیش از 80 سال قبل آن را ساخته بود.

وی می‌افزاید: البته برج‌ها نیز همانند زمین قابل خرید و فروش است و بسیاری از برج‌ها یا شراکتی بوده یا تحت مالکیت یک نفر است.

این کشاورز ولاشانی درباره علت ساخت این برج ها، ادامه می‌دهد: در زمان قدیم که اصلا هیچ گونه سموم و کودهای تقویتی شیمیایی برای مزارع وجود نداشت کشاورزان برای تقویت زمین‌های خود اقدام به ساخت این گونه بناها در میان مزارع خود می‌کردند تا از کود و یا به اصطلاح "زِل" کبوتران استفاده کنند.

ترکیان با بیان اینکه کودهای برج‌ها سالانه خارج می‌شد، اضافه می‌کند: هر حلقه زل به اندازه یک خشت در زمین اطراف خودش جذب خاک می‌شود و معتقدم که خاصیت و قوت آن بسیار بیشتر از کودهای شیمیایی امروزی بوده است.

وی در خصوص نحوه ساخت برج‌ها می گوید: تمامی برج‌ها به شکل دایره وار و از خشت و گل ساخته شده و شامل دیوار خارجی محافظ و قسمت استوانه وسط است که محل زندگی کبوتران است.

این پیرمرد دامدار می‌افزاید: استوانه مرکزی همانند قفسه‌هایی چهار گوش و خشت مانند است که از پایین تا بالا ساخته شده و هر کبوتر درون یکی از این مکان‌های قفسه مانند جا می‌گرفته و برای راحتی نشستن و برخاستن و ورودش به مکان خود در لبه هر قسمت شکلی در قالب مثلث مانند نوک نیز ساخته می‌شده است.

ترکیان اضافه می‌کند: در قسمت پایین هر برج یک درب برای خارج کردن فضولات و تعمیرات ضروری داخلی وجود دارد که در طول سال با خشت کاملا بسته می‌شد و موقع برداشت زل یا همان کودها آن را خراب کرده و وارد آن می‌شدند.

وی یاد آور می‌شود که البته در داخل برج‌ها پلکان مارپیچ مانند برای رفتن به بالای سقف نیز ساخته شده است.

این دامدار ولاشانی درباره نحوه تغذیه کبوتران برج نیز می‌گوید: دو فصل اول سال و در گرمای هوا کبوتران به وفور از انواع دانه مانند گندم، جو، برنج، ارزن و دانه‌های سایر علف‌ها که در مزارع به وفور وجود داشت، استفاده می‌کردند و در فصول سرد سال مثل پاییز و زمستان مالکان با گذاشتن نردبام و رفتن به بالای سقف غذای آنها را می‌دادند.

ترکیان می‌گوید: ظرفیت جایگیری تعداد کبوترها بستگی به وسعت و بزرگی برج‌ها دارد و برخی برج‌ها تا بیش از دو هزار کبوتر را در خود جای می‌دادند و به جرات می‌توان گفت زمانی در محدوده صحرای گارنخود بیش از ده‌ها هزار کبوتر در زمین و آسمان مشاهده می‌شد.

وی ادامه می‌دهد: نحوه سرما و گرمای زیستی محیط داخل برج‌ها نیز تنظیم جالبی دارد، به این معنا که مصالح کاربردی خاص خشت و گل در تابستان خنک است و به خصوص در زمستان سرد داخل برج‌ها گرم می‌شود و آزاری از این نظر به کبوترها نمی‌رسد، اما نکته جالب‌تر آن است که کود و فضولات خود این پرندگان به شدت گرما‌زاست به نحوی که اگر فردی دست خود را داخل زل کبوتر کند، سوختگی و گرمای شدید را حس می‌کند.

این پیرمرد با بیان اینکه قطر دایره پایین هر برج از سه متر تا بیش از 12 متر متغیر ‌است، یادآوری می‌کند که کسانی که برج‌های بزرگتر داشتند، کودهای خود را به سایر کشاورزان آبادی و حتی روستاییان اطراف می‌فروختند.

انگیزه‌ای برای مرمت نداریم

ترکیان با بیان اینکه متاسفانه در 30 سال اخیر به این سمت افراد شکارچی شهرهای اطراف و نیز معتادان داخل خود روستای ولاشان موجب نابودی و به عبارت دیگر از کار افتادگی برج‌ها شده‌اند، تاکید می‌کند: شکارچیان و صیادان در طول این سال‌ها در اطراف برج‌ها به شکار می‌پرداختند که همواره شاهد درگیری‌هایی مثل تیر‌اندازی به مالک برج نیز بوده‌ایم و اکثر مواقع آنان با خودرو‌های خود از دست کشاورزان فرار کرده‌اند و در شرایط فعلی هم اصلا امیدی به گشت زنی کلانتری و نیروی انتظامی نمی‌توانیم داشته باشیم.

وی با بیان اینکه ورود و خروج افراد مختلف باعث ترس و عدم ورود کبوتران به برج‌ها شده است، ادامه می‌دهد: در حال حاضر برج‌ها به دلیل خلوت و خنک بودن در تابستان بهترین مکان روستا برای معتادان شده است و صحت این موضوع با ورود به هر برج و مشاهده مقادیر زیادی زرورق سیگار، آمپول‌های تزریق و پاکت‌های سیگار قابل اثبات است.

این پیرمرد در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا مبنی بر اینکه چرا مالکان اقدام به محکم کاری و جلوگیری از ورود این افراد به داخل برج‌ها نمی‌کنند، می‌گوید: متاسفانه این کار از دست ما خارج است، چرا که هرچه مالکان درهای ورودی را با سنگ و میله آهنی می‌بندند کمتر از یک شبانه روز جای دیگری در پای برج توسط این افراد سوراخ شده و وارد آن می‌شوند.

وی تاکید می‌کند: معتادان این روستا یا چاقو‌ یا قمه به همراه خود دارند و صاحب برج هم جرات ورود در هیچ موقع از شب و روز به داخل برج خود و درگیری با آنها را ندارد و حتی اگر هم بتوانیم این افراد را به کلانتری و دادگاه تحویل دهیم، کمتر از دو یا سه روز آزاد شده و دوباره روز از نو رو روزی از نو !!

وی تاکید می‌کند: متاسفانه برج‌های زیبا و مفید دیروز به شیره کش خانه‌های مخروبه، اما با صفای امروز برای معتادان تبدیل شده است‌!! و با وجود آزادی عمل این افراد ولگرد و معتاد دیگر هیچ مالکی رغبت به تعمیرات برج‌ها ندارد.

تخریب کامل و عمدی برج‌ها متوقف شده است

‌وی در بخش دیگری از سخنان خود به خبرنگار ایسنا‌ می‌گوید‌: برج‌های ولاشان در حدود پنج سال قبل توسط اداره میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر به ثبت رسمی رسید و وعده‌هایی برای احیاء و مرمت آن توسط این اداره داده شده است که تاکنون اقدامی جدی در این زمینه مشاهده نکرده‌ایم.

وی با بیان اینکه برخی برج‌ها به طور عمدی توسط برخی مالکان برای افزودن به زمین زیر کشت و... در طول سال‌های اخیر تخریب شده است، می‌افزاید: هر چند که به دلایل ذکر شده برج‌ها در حال تخریب تدریجی است، اما خوشبختانه و منصفانه از زمانی که برج‌ها در اداره مذکور ثبت شده‌اند، هیچ مالکی جرات تخریب عمدی آن را نداشته، چرا که با برخورد جدی و قانونی مواجه خواهد شد.

وی می‌گوید: کشاورزان و مالکان برج‌ها علاوه بر مشکل ورود افراد معتاد خود نیز مانند سابق هزینه تعمیرات را ندارند و امیدواریم مسوولان دولتی اقدام جدی برای مرمت این ساخته‌های تاریخی اجدادمان انجام دهند.

برج‌ های کبوتر خانه شناسنامه ولاشان است

به گزارش خبرنگار ایسنا- شورای شهر "دُرچه" در سال‌های اخیر قصد داشت که محله ولاشان را به عنوان منطقه نمونه گردشگری این شهر در نهادهای دولتی ذی ربط ثبت رسمی کند که دلیل قطعی و واقعی آن وجود همان مجموعه 12 برج در مزارع زیبای صحرای گارنخود این روستا بوده است.

در این خصوص ایرج امینی یکی از اهالی محله یا روستای ولاشان که چند سالی است فعالانه از طریق شورای شهر و شهرداری درچه و... پیگیر احیاء و مرمت این برج‌هاست، به خبرنگار ایسنا‌ می‌گوید: هر شهری‌ یا روستایی برای خود نشانی دارد و هویت و شناسنامه اصلی ولاشان برج‌های کبوتر‌خانه آن است اما با کمال تاسف به دلیل بی‌توجهی‌ها، به پاتوق و به اصطلاح شیره کش خانه شبانه روزی معتادان این محل تبدیل شده است.

وی با ابراز تاسف از اینکه تعدای از برج‌ها نیز در طول سالیان اخیر تخریب شده‌اند، می‌افزاید: این آثار تاریخی که به قطعا از دوران قاجار به بعد در این روستا ساخته شده‌اند، به دلیل تجمع در یک مکان خاص یکی از بهترین ظرفیت‌های گردشگری و اشتغال زایی شهردرچه است.

این فعال میراث فرهنگی ادامه می‌دهد: قطعا منطقه سرسبز درچه محلی برای استقرار صنایع نیست و فاصله روستای ولاشان تا مرکز شهر اصفهان فقط 12 کیلومتر است که اگر محدوده برج‌ها به سایتی‌ گردشگری تبدیل شود یکی از بهترین و نزدیکترین مکان‌ها برای تفریحات آخر هفته شهروندان اصفهانی و سایر شهرهای مجاور این کلان شهر است.

امینی می‌گوید: شخص استاندار اصفهان به وسیله نامه نگاری‌های شورای شهر و شهرداری درچه از وجود این برجها کاملا مطلع است و حتی از تمایل وی برای مرمت این آثار تاریخی اطلاع داریم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص علت تخریب این آثار می‌گوید: نسل جدید کشاورزان‌ یا حتی مالکان قدیمی برج‌ها به دلیل استفاده از کودهای شیمیایی دیگر رغبتی به استفاده از کودهای کبوتران نداشته که این عامل خود دلیل مهمی برای بی توجهی آنان به حفظ و مرمت برج‌ها شده است.

شهرداری درچه باید رضایت کشاورزان را جلب کند

به گزارش ایسنا، ایجاد هر منطقه گردشگری به خصوص در مناطق روستایی و محروم نیازمند بستر سازی است و به صرف مرمت اثر تاریخی جذب توریست محال است.

این شهروند هوادار میراث فرهنگی با بیان اینکه این برج‌ها بین اراضی کشاورزان واقع شده است، می‌افزاید:‌ بی‌تردید یکی از مشکلات اصلی مرمت این برج‌ها برای میراث فرهنگی آزاد‌سازی زمین‌های اطراف است که جلب رضایت کشاورزان برای تحقق این امر مشکلات خاص خود را دارد.

امینی ادامه می‌دهد: جلساتی بین شهرداری درچه و نمایندگانی از مالکان برج‌ها برگزار شده است که تاکنون به توافق خاصی نرسیده‌اند، چرا که مالکان برج‌ها معتقدند که شهرداری قیمت خرید برج‌ها و زمین‌های اطراف را کمتر از رقم واقعی آن پیشنهاد می‌دهد که متعاقب این امر آنان به این راحتی زمین نمی‌فروشند.

وی خاطر نشان می‌کند: اعتقاد دارم بهتر است شهرداری درچه به مالکان برج‌ها و زمین‌ها اطراف آن امتیازی مانند مجوز ایجاد کافی شاپ و مغازه‌های متناسب با یک سایت گردشگری را در هر محدوده بدهد تا علاوه بر ایجاد اشتغال، به نوعی رضایت آنان برای دراز مدت جلب شود.

این فعال محیط زیست و گردشگری محله ولاشان تاکید می‌کند: اگر قرار است میراث فرهنگی، استانداری و شهرداری درچه برج‌های کبوتر خانه و محیط اطراف آن را به عنوان اثری ملی و توریستی ثبت کند، باید زیرساخت‌های مورد نیاز از جمله ایجاد راه اسفالت در صحرای گارنخود ولاشان که محل استقرار این برج‌هاست را عملیاتی کنند، چرا که با وجود جاده‌های خاکی و پر از دست‌انداز هیچ بازدید کننده‌ای رغبت ورود به این منطقه را ندارد.

وی در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا در خصوص ورود بخش خصوصی برای احیاء این برج‌ها گفت: توان بخش خصوصی برای تحول و مرمت برج‌ها را مثبت می‌دانم و سرمایه‌گذار می‌تواند از مزایای اقتصادی بعد از نوسازی بهره‌مند شود، اما معتقدم که مالکیت برج‌ها باید به طور مطلق تحت کنترل و نظارت عملکردی میراث فرهنگی شهرستان خمینی شهر باشد، چرا که این برج‌ها متعلق به مردم ولاشان است.

مرمت برج‌ها کاری فراسازمانی است

بناهای تاریخی مختلفی در سطح شهر اصفهان سال‌هاست که به داربست‌های فلزی مزین شده است!! که گویا نشان از نبود اعتبارات لازم سازمان میراث فرهنگی برای مرمت آنهاست، اما وقتی پای فرهنگ و حفظ تاریخ در میان باشد، هزینه کردن دستگاه‌های مختلف ضروری به نظر می‌رسد.

در این خصوص رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خمینی شهر به خبرنگار ایسنا – منطقه اصفهان می‌گوید: یکی از بزرگترین پتانسیل‌های گردشکری و سازه‌های زیبای دست ساخت بشر که در کنار مناطق طبیعی شهرستان خمینی شهر ساخته شده است، برج‌های کبوتر خانه ولاشان بوده که از جاذبه بالایی در موضوع توریست برخوردار است.

علیرضا حبیبی با بیان اینکه مرمت این سازه‌های تاریخی به تنهایی توسط میراث فرهنگی ‌زمانبر خواهد بود، تاکید می‌کند: این بحث، فرا سازمانی است و تمامی مسوولان استانی باید به این نتیجه برسند که احیای این برج‌ها و فضای پیرامون آن موقعیت خوبی برای جذب توریست فراهم خواهد کرد و در راستای پیشبرد کار همه دستگاه‌ها باید با میراث فرهنگی همکاری کنند.

وی ادامه می‌دهد: در شهرستان خمینی شهر حدود 23 برج کبوترخانه وجود دارد که تعداد 21 برج آن در منطقه درچه است که عمده آنها در روستاهای ولاشان و دینان واقع شده که در سال‌های اخیر عملیات آسیب شناسی و طرح‌های مرمت آن تدوین شده، اما منتظر تخصیص اعتبارات لازم برای آغاز کار هستیم.

‌مشکل اصلی مرمت کمبود اعتبارات است

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خمینی شهر خاطر نشان می‌کند: برای احیای برج‌های کبوتر خانه با دو مشکل کمبود اعتبارات و مالکیت برج‌ها مواجه هستیم و در صورت همکاری شهرداری درچه، این اداره همکاری خود را برای تبدیل فضای منطقه بین 12 برج برای سایت گردشگری اعلام کرده است.

حبیبی یادآوری می‌کند که البته شهرداری درچه خود از قبل اعلام آمادگی به همکاری را کرده بود، اما این شهرداری نیز فعلا با مشکل کمبود بودجه همانند سایر ادارت دولتی کشور در سال اخیر مواجه شده است.

مرمت بدون آزاد سازی زمین محال است

وی با بیان اینکه پیشنهاد تبدیل روستای ولاشان به منطقه گردشگری نمونه شهر درچه که از طرف شورای این شهر پیشنهاد شده بود، علی رغم برخورداری از پتانسیل‌های لازم، هنوز محقق نشده است، می‌گوید: مرمت صرف برج‌ها هیچ سودی نخواهد داشت و باید با آزاد سازی زمین و ایجاد سایت گردشگری این امر عملی شود، چرا که وجود شالیزار و مزرعه که کشاورزان در آن آب می‌گذارند با اثر تاریخی قابل بازدید منافات دارد.

این کارشناس میراث فرهنگی تاکید می‌کند: آزاد‌سازی زمین‌های اطراف برج‌ها وظیفه میراث فرهنگی نیست، بلکه مسوول آن شهرداری درچه است.

حبیبی در خصوص میزان مخارج مرمت برج‌ها می‌گوید: هر برج کبوترخانه بدون محاسبه آزادسازی زمین و به طور صرف حدود یکصد میلیون تومان هزینه مرمت دارد، چرا که احیای اصولی آن مرحله به مرحله باید انجام شود، اما متاسفانه چنین اعتباری در سازمان میراث فرهنگی استان اصفهان وجود ندارد که به این تعداد مرمت کند.

وی ادامه می‌دهد: کار مرمت برج جوی‌آباد واقع در خمینی شهر نیز به دلیل شرایط موجود در سال 1391 به مشکلاتی برخورده است، اما فاز سوم و چهارم در سال 92 عملیاتی می‌شود.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان خمینی شهر می‌گوید: وارد کردن سرمایه‌گذار بخش خصوصی از اهداف بلند و مهم این اداره برای مرمت اثار تاریخی شهرستان است، اما شرط اصلی آن است که تمامی فعالیت‌ها در امر مرمت تحت نظارت عالیه میراث فرهنگی باشد.

مرمت آثار تاریخی خود بهترین روش دفع افراد شرور است

حبیبی در خصوص معضل ورود معتادان و افراد شرور به برج‌های ولاشان، تاکید می‌کند: با کمال تاسف این مشکل شامل تمامی آثار متروکه اعم از خانه، کاروانسرا و.. در کشور است و فقط خاص برج‌های کبوترخانه نبوده و میراث فرهنگی نیز از توان و نیروی بازدارنده برای حفاظت برخوردار نیست، بلکه جلوگیری از آن وظیفه مدیریت شهری است.

وی می‌افزاید: بدون تردید وقتی اثری تاریخی و فرهنگی مرمت و احیاء شود، خود به خود پای افراد خلاف کار نیز از اطراف و داخل آن بریده خواهد شد، چرا که دیگر آن مکان مناسب آنها نیست.

ادعای وجود بیشترین کبوترخانه‌های استان در ولاشان جای تامل دارد

این کارشناس میراث فرهنگی در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا مبنی بر صحت این گفته که ولاشان بیشترین برج‌های استان اصفهان را در خود جای داده است، گفت: این سخن دارای صحت و درستی کافی نیست و باید با احتیاط بیشتری اظهار‌نظر کنیم، چرا که در منطقه ورزنه نیز برج‌های بسیار زیاد و حتی در کنار هم مشاهده شده است، اما دلیل اصلی شهرت برج‌های روستای ولاشان به دلیل خصوصیت قرار گرفتن حدود 12 برج با فاصله خیلی نزدیک به همدیگر در فضای بسیار زیبا و چشم نواز در دل طبیعت است که ویژگی خاصی را به نسبت سایر برج‌های استان به خود اختصاص داده است.

حبیبی تاریخ ثبت برج‌های کبوتر خانه ولاشان را سال 1386 عنوان کرد و گفت: اولویت مرمت با برج‌های ثبت شده است و می‌توان برای آن اعتبار ملی و استانی گرفت، اما برجی مانند برج برزه درچه در گام‌های بعدی احیاء خواهد شد.

گزارش از: کامران صباغی، خبرنگار ایسنا- منطقه اصفهان

انتهای پیام