به گزارش ایسنا، اشکان خیل‌نژاد اخیرا نمایشی را از یک نمایشنامه‌نویس مشهور انگلیسی در تئاترشهر روی صحنه برده که اگرچه مانند برخی نمایش‌های دیگرِ در حال اجرا، از بازیگران چهره بهره نبرده یا تبلیغات خاصی هم برایش انجام نشده، اما با استقبال خوب علاقه‌مندان مواجه شده است.

«پسران تاریخ» نمایشنامه‌ای از "الن بنت" است که در سال ۲۰۰۴ نوشته شده و نه تنها اقتباس سینمایی هم از آن شده، بلکه خودِ نمایشنامه مورد تحسین بسیاری از منتقدان خارجی قرار گرفته و جوایز متعددی از جمله تونی، جایزه حلقه منتقدان بریتانیا و جایزه بهترین ادبیات نمایشی منتقدان نیویورک را هم گرفته است.

الن بنت از بهترین نمایشنامه‌نویسان معاصر انگلستان است که بخش‌هایی از نمایشنامه «پسران تاریخ» را براساس زندگی و تجربه‌های شخصی خود با روایت داستانی از چند دانش‌آموز سال آخر دبیرستان در یک کلاس درس که برای رفتن به دانشگاه آماده می‌شوند، نوشته است.

متن این نمایش که توسط محسن ابوالحسنی ترجمه شده، به لحاظ اجرا سختی‌هایی دارد که در عین حال به دلیل جذابیت‌هایش باعث شده اشکان خیل‌نژاد اجرای این نمایش را بر هر کار دیگری ترجیح دهد و حتی نوبتی را که برای به صحنه بردن نمایش دیگری داشته به تعویق اندازد تا پسران تاریخ را برای اجرا آماده کند.

چرا تولید «پسران تاریخ» سخت و پرریسک شد؟

او در گفت‌وگویی با ایسنا درباره انتخاب این متن با توجه به سختی‌هایی که داشته است، بیان کرد: در برخورد اولیه با متن، طولانی بودن نمایش و تعدد بازیگر از مواردی بود که می‌توانست کار را سخت کند، اما فارغ از این‌ها بیشتر به این موضوع برمی‌گردم که تولید چنین اثری در شرایط فعلی تئاتر ما اساسا الگویی نامتعارف است، چون شرایط موجود در تئاتر امروز ایران پیشنهاد تئاترهایی با تعداد بازیگر کم، دکور پرتابل و طراحی نوری که با یک طراحی نور دیگر در یک سالن قابل تقسیم باشد، ارائه می‌کند. بنابراین سختی کار برای من تولید چنین نمایشی در این شرایط بود نه صرفا به واسطه‌ی پیچیدگی متن.

خیل‌نژاد با بیان اینکه با تمام این شرایط، متن و پروسه‌ی تمرین نمایش «پسران تاریخ» برای خود و گروهش بسیار مسرت‌بخش بوده است، درباره‌ی نمایشنامه الن بنت که تاکنون فقط یک اثر دیگر او در ایران اجرا شده است و اینکه با توجه به وجود ارجاعات زیاد تاریخی و فرهنگی در متن «پسران تاریخ» چه تغییراتی در آن اعمال شده است؟ توضیح داد: بسیاری از امکاناتی که در متن وجود دارد مرتبط با جغرافیای انگلوساکسون است و ما سعی داشتیم در اجرای خودمان آن حصار را بشکنیم. برای مثال بخشی از اشعار، ترانه‌ها، موزیک‌ها و مباحث در متن، ارجاعات مستقیمی دارد با حافظه‌ی تاریخی مردم بریتانیا، ما در نخستین گام در هنگام تمرین‌ها، بسیاری از آن ارجاعات را از جغرافیای مبدأ خارج کردیم و در یک فرهنگ بزرگتر (اروپا و آسیا) انتقالش دادیم. ما در این نمایش اشعاری از نیچه، رنه شار یا برشت می‌شنویم، در صورتی که در متن اصلی اگر جایی ارجاعات شاعرانه باشد، مختص فرهنگ انگلیسی و شاعران و هنرمندان انگلیسی‌زبان بوده است.

وی ادامه داد: در گام دوم دراماتورژی به ساختار متن یورش بردیم که بارزترین‌شان «کلاس تئاتر شکسپیر» بود. در متن اصلی چنین کلاس‌هایی وجود نداشت و به نوعی نقطه ورود ما برای شکستن برخی مناسبات متن اصلی بود. در گام سوم تغییر در روند قصه‌گوی و خط روایی متن اصلی بود، الن بنت پلاتی بزرگ و قصه‌ای سرراست را در متن اصلی پیش‌نهاد می‌داد که خواست ما در اجرا نبود، رسیدن به پلاتی یک خطی و قصه‌ای نه‌چندان آشکار در طول تمرینات آخرین تغییرات عمده‌ی متن اصلی با اجرا بود.

«پسران تاریخ» بومی شده است؟

این کارگردان در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به اینکه چقدر از انتقادات نمایشنامه‌نویس انگلیسی را در نقد سیستم آموزشی و اجتماعی بریتانیا در اجرای خود بومی کرده است؟ گفت: این وظیفه‌ی مخاطب و دریافتگران اجراست. ما چه عامدانه این کار را می‌خواستیم انجام دهیم و چه نمی‌خواستیم، مخاطب خودش این کار را انجام می‌داد، یعنی ما در نمایش خود فقط بستر را باید برای اندیشه‌ورزی فراهم می‌کردیم تا مخاطب خودش را به اثر گره بزند. در واقع خیلی بحث بومی‌سازی برای ما مطرح نبوده و نیست. این موضوع به بحث مخاطب‌شناسی برمی‌گردد و اینکه یک تئاتر با مخاطب خود چه می‌کند یا دریافت هنری با چه مکانیزمی روی می‌دهد؟ با این حال ما به عنوان تولیدکننده خواهان به وجود آوردن بستری برای مواجه یا اندیشه بودیم، آن هم در موضوع بلکه به واسطه‌ی فرم.

خیل‌نژاد همچنین درباره‌ی انتخاب بازیگران نمایش «پسران تاریخ» و اینکه خلاف روال بیشتر تئاترهای امروزه بدون حضور بازیگران سرشناس کار کرده است، بیان کرد: بازیگران سرشناس این روزهای تئاتر ما به زعم من بازیگرانی هستند که نسبت به شرایط فعلی بازیگری تئاتر ایران صاحب زاویه هستند؛ یعنی بازیگرانی که برای رسیدن به یک دست‌آورد گروهی ماه‌ها تلاش می‌کنند، خودشان را به الگوی رسمی واگذار نمی‌کنند و با شکیبایی با مقوله‌ی بازیگری جدی برخورد می‌کنند. به نظر من تک‌تک بازیگران پسران تاریخ از این منظر سرشناس هستند و فراموش نکنیم که همه‌ی پسران این نمایش برگزیدگان تئاتر دانشگاهی هستند که نزدیک به یک دهه‌ است در محیط‌های آکادمیک سرشناس شده‌اند و خوب این پسران در کنار مجید آقاکریمی، مریم نورمحمدی و حمید رحیمی که در این سال‌ها با همین رویکرد تئاتر کار کردند یک ترکیب هم‌سان به وجود آورد.

از تاکید بر تک اجرایی تا رسیدن به تئاترشهر

وی که در بخش‌هایی از صحبت‌هایش به شرایط خاصی که برای اجرای این نمایش در نظر داشته اشاره می‌کرد، در توضیحات بیشتری و اینکه چطور کارش در تئاترشهر به صحنه رفت، گفت: تاکید ما برای به صحنه بردن «پسران تاریخ» تک اجرا بودن، در هر سالنی بود چون طراحی‌هایی که کرده بودیم نیازمند یک سالنِ در اختیار بود و همین مسئله ما را از سالن‌های خصوصی دور می‌کرد. این مسئله هم از آن جهت حائز اهمیت بود که «پسران تاریخ» حتی در هنگام اجراها نیازمند حداقل سه ساعت تمرین و یک ساعت گفت‌وگو برای بعد و قبل از اجرای نمایش بود و سالن‌های دیگر نتوانستند این شرایط را فراهم کنند ولی عوامل تئاترشهر با ما همکاری زیادی کردند.

خیل‌نژاد که حدود 9 ماه برای تمرین این نمایش به همراه گروهش وقت صرف کرده است، درباره اینکه از معدود گروه‌هایی است که اینقدر طولانی و برطبق اصول مرسوم تئاتر کار می‌کند، اظهار کرد: به نظرم خیلی نمی‌توان صرفا بر اساس مدت زمان تمرین، نمایشی را ارزش‌گذاری کرد چون باید خروجی را نگاه کرد و اینکه ببینیم چقدر به آنچه قرار بوده تجربه شود و از ابتدا هدف بوده، نزدیک شده‌ است، حتی اگر به ظاهر شکست بخورد، به همین دلیل فکر نمی‌کنم تمرین کوتاه یا بلندمدت به ذات ارزش محسوب شود. البته نباید فراموش کرد که تئاتر بدنه به خاطر بحران مالی‌اش پیشنهاد دهنده‌ی تئاتر با کیفیت نمی‌تواند باشد. و شاید سالی دو تا سه اثر هستند که می‌توانند از الگوی مرسوم و تئاتر بدنه فرار کنند و پیشنهاد دهنده‌ی تئاتر متفاوت باشند.

او در پاسخ به این‌که همین تن‌دادن بسیاری از گروه‌ها به شرایط جدید باعث شده انتقادها از کیفیت آثاری که اجرا می‌شوند بیش‌تر باشد، گفت: تئاتر در این‌ سال‌ها نشان داده که با تمرین مناسب، خود را بهتر می‌کند و مفهوم گروه را بهتر تسری می‌دهد و هم‌چنین ناخودگاه ناگزیر می‌شود شرایط حرفه‌ای‌تری را تجربه کند. آنچه در این‌روزها ممکن است مورد نقد باشد دلایل زیادی دارد که بیش‌ترِ آن شرایط پیرامونی است و فقط برخی از آن‌ها به شرایط تئاتر برمی‌گردد.

هر سالن خصوصی شرایط جدیدی را به تئاتر تهران پیشنهاد می‌دهد

خیل‌نژاد که در طول این گفت‌وگو بر اجرای اثرش در سال ۹۶ تاکید کرد داشت ادامه داد: با افتتاح هر سالن خصوصی شرایط جدیدتری به تئاتر تهران پیشنهاد می‌شود که این سالن‌های خصوصی تنها یک مکان نیست، بلکه افراد زیادی را در خود گسترش داده و مخاطبین جدیدی را هم اضافه می‌کند. در نتیجه بعد از حضور این سالن ها متوجه می‌شوید تفاوتی در جنس بازیگری در تئاتر به وجود آمده است یا متوجه می‌شوید کارگردان و گروه‌هایی سربرآورده‌اند، ائتلاف‌هایی بین بازیگرها و گروه‌ها اتفاق افتاده یا افرادی از حوزه غیرمرتبط با تئاتر به عنوان کارگردان، نمایشنامه‌نویس و بازیگر در این عرصه به فعالیت مشغول شده‌اند که همه‌ی آن‌ها می‌تواند روی شرایط کلی تئاتر تاثیرگذار باشد.

تئاتر شهر در حال الگوسازی است

کارگردان نمایش «پسران تاریخ» در بخش پایانی این مصاحبه با اشاره به اینکه برخی مکان‌های تئاتری و مدیران تئاتری الگوهای درستی پیشنهاد می‌دهند، توضیح داد: وقتی به تئاترشهر نگاه می‌کنیم می‌بینیم که این مجموعه به ویژه در دوره‌ی مدیریت پیمان شریعتی در حال الگوسازی است و در دوره مدیریت قبلی (پریسا مقتدی) هم تلاش شد در تالار قشقایی الگوسازی شود ولی باید بپذیریم که تئاتر خصوصی الان نمی‌تواند از تئاتر دولتی الگو بگیرد، چون انقدر منطق سرمایه در آن‌جا حاکم است که منطق دیگری را نمی‌تواند بپذیرد.

او با بیان اینکه تماشاخانه‌ی ایرانشهر سعی کرده با حدف سهم ۲۰درصدی خود متمایز باشد، گفت: الان ویژه‌ترین الگوها را تئاترشهر در سالن چهارسو که تک اجرا است، ارائه می‌کند و همچنین ایرانشهر به واسطه‌ی برداشتن سهم ۲۰درصد، هرچند ایرانشهر هم‌چنان دو اجرایی کار می‌کند که به نظرم الگوی درستی نیست ولی امیدوارم از سال آینده اصلاح شود.

به گزارش ایسنا، «پسران تاریخ» که تا هشتم شهریور ماه از ساعت ۲۰ در سالن چهارسو تئاترشهر روی صحنه خواهد بود، روز دوشنبه ششم شهریور و چهارشنبه هشتم شهریور اجرای ویژه‌ای در ساعت ۱۸ خواهد داشت.

انتهای پیام