چه تعریفی از مقاله دارید؟ و جایگاه مقاله‌ در نظام علمی کجاست؟

مقاله علمی گزارشی از یک تحقیق علمی است و تحقیق خود نیز در پاسخ به چند سوال علمی انجام شده است. سوالات علمی تحقیق   در رشته‌های مختلف به گونه های متفاوت مطرح می شوند.  برای اینکه بدانیم جایگاه مقاله علمی کجاست، کافی است به این نکته توجه کنیم که  یکی از اصلی ‌ترین دلایل پیشرفت علم و فناوری، انتشار مقالات علمی است. شاخص ارزشمندی یک مقاله این است که آیا در راستای پیشرفت علم است یا نه. یعنی  مقاله باید به گونه ای نوشته شود که محققان دیگر با مطالعه آن بتوانند دانش علمی آن حوزه را گامی به جلو ببرند.

یک مقاله‌ی خوبی چه ویژگی‌هایی دارد؟

یک مقاله خوب مقاله‌ای است که خواننده محور باشد. ایرادی که به اغلب مقالات منتشر شده توسط محققان کشورمان وارد است  نویسنده محور بودن مقالات منتشر شده است. امروز مجلات دنیا به این موضوع خیلی توجه دارند و اساتید ما وقتی که مقاله‌ای را به مجلات مختلف ارسال می‌کنند، دست اندرکاران مجله به این نکته توجه می‌کنند که نویسنده مقاله را خواننده محور نوشته یا نویسنده محور.

در مقالات نویسنده محور بیشتر فواید انتشار آنها برای نویسنده است. یعنی نویسنده مقاله با انتشار آن ارتقاء علمی می‌گیرد، با آن گرنت به دست می‌آورد، رزومه خوبی کسب می‌کند و فواید دیگر مانند دعوت شدن به کنفرانس های مختلف برای نویسنده می‌تواند به همراه داشته باشد.

اما در مقاله خواننده محور، نویسنده، مقاله را به گونه‌ای می‌نویسد که برای خواننده فایده داشته باشد، یعنی مقاله را طوری می‌نویسد که خواننده توانایی استخراج جزئیات و نیز فهم نتایج آن را داشته باشد و بتواند گامی را به دنیای علم اضافه ‌کند. با این نگاه  خیلی از مقالات در راستای پیشرفت علم نیستند و بسیاری از مقالات چاپ شده از این مشکل رنج می‌برند.

یکی دیگر از مشکلات مربوط به  مقالات چاپ شده توسط محققان کشور، این است که تحقیق در پاسخ به سوالات مرتبط با جامعه یا صنایع بومی انجام نمی‌شود در نتیجه این دسته از مقالات، نه مشکلی را حل می‌کنند  و نه نیازی را مرتفع می‌کنند. نکته حائز اهمیت دیگر آن است که به اشتباه تولید مقاله را با تولید علم اشتباه می‌گیریم.

انواع مقالات علمی و تفاوت‌های آن را تشریح بفرمایید؟

به طور کلی می‌توان مقالات منتشر شده را به دو دسته مقالات علمی مجله‌ای و مقالات علمی کنفرانسی تقسیم کرد. مقالات علمی که در کنفرانس‌ها پذیرفته می‌شوند به شکل پوستر یا سخنرانی ارائه می‌شوند. همچنین ویژگی دیگرمقالات کنفرانسی آن است که بسته به سیاستگذاری کنفرانس، مقالات به شکل چکیده‌ یا کامل چاپ می‌شوند. نکته اساسی در مقالات کنفرانسی این است که حتما باید برای کنفرانس‌های معتبر مقاله فرستاد.

راه تشخیص کنفرانس‌های معتبر این است که هرکس در رشته خود به انجمن علمی آن رشته مراجعه کند و در کنفرانس‌هایی شرکت کنند که توسط انجمن علمی مربوطه برگزار می‌شوند. مراجعه به سایت این انجمن‌ها ساده‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای با خبر شدن از برگزاری این کنفرانس‌ها است.

بررسی تیم علمی برگزار کننده کنفرانس و داوران آن، راه دیگر برای تشخیص کنفرانس‌های معتبر است.

یک مقاله علمی از چه عناصری تشکیل شده است؟

دانستن عناصر یک مقاله علمی، از آن جهت اهمیت دارد که اگر کسی آن‌ها را بداند مقاله‌نویسی برای او کار ساده‌ای می‌شود. یکی از دلایل رد شدن مقاله‌های ارسالی به مجلات این است که مقاله طبق استاندارد نوشته نشده است.

چکیده، مقدمه، مواد و روش‌ها، بحث و نتایج، اجزای یک مقاله هستند که هر کدام ساختار خود را دارند. نگارش مقاله ساختارمند، به ادیتور و داوران مجله این نکته را القا می‌کند که نویسنده با اصول مقاله نویسی آشنا است و راه را برای پذیرش نهایی مقاله هموار می کند.

چند نکته طلایی در مقاله نویسی وجود دارد که اگر نویسندگان آنها را رعایت کنند، مقاله آنها توسط مجله راحت‌تر پذیرفته می‌شود. اولین نکته آن است که موضوع تحقیق به درستی و مناسب انتخاب شود، در غیر این صورت هم مسیر انجام تحقیق سخت می‌شود و هم احتمال استخراج مقاله کم می‌شود.

اگر موضوعی که انتخاب می‌شود پنج معیار زیر را داشته باشد می‌توان گفت که موضوع مناسبی است. معیار اول آن است که موضوع  باید نه خیلی ساده و خیلی سخت باشد. معیار دوم آن است  موضوع به‌روز باشد و قدیمی نباشد. معیار سوم آن است که موضوع کار تحقیقاتی برای کسانی که در این حوزه کار می‌کنند جذاب و مورد علاقه باشد. معیار چهارم این است که ابزار انجام تحقیق در دسترس باشد، مثلا اگر کار آزمایشگاهی باشد حتما آزمایشگاه مجهز برای انجام تحقیق در اختیار باشد. معمولا یکی از مشکلاتی که محققان حین انجام تحقیق با آن مواجه می‌شوند این است که ابزار مورد نیاز برای انجام تحقیق به طور کامل در اختیار نداشته‌اند.

معیار پنجم و شاید یکی از مهم‌ترین معیارها این است که  مقاله منتشر شده بر اساس تحقیقی باشد که نیازی از جامعه را برطرف کند، یا مشکلی را حل نماید. این معیار از این جهت مهم است که می‌تواند برای محقق درآمد هم داشته باشد زیرا تحقیقی که برای حل مشکل یا رفع نیاز انجام می شود توسط سفارش دهندگان آن پشتیبانی مالی هم می‌شود.  معتقدم با رعایت این نکات می‌توان تحقیق مفیدی انجام داد که خروجی آن انتشار مقاله علمی هم باشد.

یکی از نکات ساده‌ای که در خیلی از موارد رعایت نمی‌شود این است که مقالات باید به شکل ساده نوشته شود، یعنی نتایج کار به ساده‌ترین شکل علمی ممکن ارائه شوند.

ساختار یک مقاله خوب را شما چگونه تعریف می‌کنید؟

من فرمولی درست کرده‌ام که آنرا "درس یک" نامیده‌ام. در این فرمول، «دال»  به معنای درست نویسی است یعنی مقاله هم از نظر زبان و نگارش و هم به لحاظ ساختاری درست نوشته شده باشد. «ر» به معنای رسا و واضح نویسی است به گونه‌ای که مقاله باید قابل فهم باشد. «سین» هم از ساده‌نویسی می‌آید. هرچه نویسنده بتواند مفاهیم را به ساده ترین شکل ممکن ارائه دهد نشان می‌دهد که  چقدر بر کار خود مسلط است.

«یک» هم نشانه یکپارچه نویسی و انسجام است. برای اینکه بدانیم آیا مقاله یکپارچه نوشته شده است، باید پاراگراف‌ها و جملات بی‌ربط به موضوع را از مقاله حذف کنیم. اگر پاراگراف ربطی به موضوع نداشته باشد یکپارچگی مقاله را زیر سوال می‌برد. در تعریف انسجام هم باید گفت که اگر پاراگراف‌ها و جمله‌های مقاله به درستی به هم ارتباط داده شده باشند مقاله‌ی دارای انسجام است.

چه تعریفی از سرقت ادبی در یک مقاله دارید؟

این موضوع جزو مسائل مبتلا به جامعه‌ی ما است. یکی از دلایل رواج این پدیده ناآگاهی دانشجویان و پژوهشگران است. دانشجوی ارشدی که پایان‌نامه را می‌گیرد و بعد از فارغ‌التحصیلی بخواهد از پایان نامه مقاله‌ای را استخراج کند، اگر نام استاد را نیاورد نوعی سرقت ادبی محسوب می‌شود.

نکته دیگر برای تشخیص سرقت ادبی این است که افراد خودشان مقاله را بنویسند، در این صورت می توان تا حد زیادی مطمئن شد که مقاله از سرقت ادبی مبرا باشد. برخی افراد مطالب مقالات دیگران را کپی-پیست می‌کنند اما اگر نویسنده  به زبان خود مقاله را بنویسید نوشته او با کارهای دیگران  متفاوت خواهد بود و شائبه‌ کپی از بین می‌رود.

هدف شما از نگارش کتابی در موضوع مقاله نویسی چه بوده است؟

متاسفانه آموزش مقاله نویسی علمی در دانشگاه‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. هدفم این است این مهارت را آموزش بدهم. نکته مهم آن است که  مهارت مقاله نویسی سریع حاصل نمی‌شود بلکه با تمرین و ممارست به دست می‌آید.

برخی از اساتید  برای نوشتن مقاله به دانشجو فشار می‌آورند. از آنجائیکه اغلب دانشجویان و فارغ التحصیلان مهارت مقاله نویسی را فرا نگرفته اند لذا مقاله را به شکلی می نویسند که نه تنها ساختار مقاله ندارد بلکه کپی قسمت هایی از پایان‌نامه است. بنابراین ضرورت دارد دانشجویان از دوره کارشناسی با موضوع مقاله نویسی آشنا شوند تا در دوره تحصیلات تکمیلی به مشکل برنخورند.

گفتنی است جهت کسب اطلاعات بیشتر با اصول مقاله‌نویسی به کانال http://t.me/kalejmaghalenevisi مراجعه کنند.

انتهای پیام