بیماری‌های عفونی از جمله ایدز (Syndrome Deficiency Immune Acquired یا AIDS) امروزه جوامع بشری را درگیر کرده و هنوز هیچ درمانی برای آن یافت نشده است. این بیماری توسط ویروس نقص ایمنی انسانی (virus immunodeficiency Human یا HIV )ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن را درگیر می‌کند. بیماری ایدز یک بیماری همه‌گیر جهانی با شیوع بالا است.

در پژوهشی که توسط رسول عاشقی، نجمه اکبری و مریم نصیریان انجام شد، بیان نحوه عملکرد ویروس نقص ایمنی انسانی در بدن انسان و تأثیر درمان با استفاده از مدل ریاضی مورد بررسی قرار گرفت.

در این مطالعه، چندین مدل ریاضی از نوع قطعی یا ایستا بدون در نظر گرفتن شانس و تصادف در مقادیر پارامترهای ورودی شرح داده شد و ارتباط آن با عملکرد HIV مورد بررسی قرار گرفت. در این مدل‌ها، به نوعی آلوده کردن سلول‌های ایمنی، تکثیر ویروس، تولید سلول‌های آلوده و نقش سیستم ایمنی سلولی و هومورال در کاهش تکثیر سلول مورد توجه قرار گرفت.

در پژوهش حاضر، عملکرد ویرواس HIV در بدن با زبان ریاضی شرح داده شد که با بررسی دینامیکی آن، می‌توان پیش‌بینی‌هایی انجام داد. بر این اساس، دو مدل ریاضی نشان داده شد که در مدل اول، ویروس HIV و آلوده شدن سلول‌های لنفوسیت T به دو روش ویروس به سلول و سلول به سلول و عملکرد سیستم ایمنی سلولی و هومورال بیان شدند و در مدل دوم، آلوده شدن دو نوع سلول T و ماکروفاژ با ورود ویروس به آنها عنوان شد و اثر درمان برای کنترل این بیماری در مدل مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که روند آلوده شدن سلول‌های ایمنی و ماکروفاژ با ویروس و حتی درمان برای کنترل این بیماری را نیز می‌توان به فرم ریاضی به تصویر کشید. پس از نوشتن مدل ریاضی و تحلیل مدل به فرم دستی و کامپیوتری، می‌توان شاخص‌های مهم در کاهش یا افزایش سرعت این بیماری را یافت و با کنترل آن، سطح گسترش بیماری را کاهش داد و منجر به مرگ دیرهنگام شخص شد. به منظور تحلیل هرچه بهتر این بیماری، می‌توان تمامی عوامل مؤثر را در مدل وارد کرد و به‌صورت یک مدل ریاضی گسترده بیان کرد، اما با افزایش آن عوامل، به مراتب تحلیل آنها مشکل‌تر خواهد شد که با ثابت فرض کردن برخی عوامل مدل ساده‌تر خواهد شد.

این پژوهشگران معتقدند که براساس نتایج به دست آمده، می‌توان با استفاده از مدل‌های ریاضی، به درک بهتری از تأثیر ویروسHIV بر سیستم ایمنی بدن اندان و مکانسیم عفونت‌زایی آن دست یافت. همچندین، به درک عمیق و سلولی از مکانیسم تأثیرگذاری درمان‌ها بر کنترل و جلوگیری از گسترش این عفونت، می‌توان مناسبترین درمان را انتخاب کرد. با توجه به گسترش روزافزون دانش بشری و پیدایش درمان‌های جدید، مدلسازی ویروس HIV باید به روزرسانی شود تا درمانگران بتوانند بیشترین بهره را از نتایج آن ببرند.

نصیریان و همکاران در این پژوهش دریافتند که با محاسبات ریاضی می‌توان نرخ بازتولید در مدل‌های مورد بحث را یافت و با تحلیل نرخ بازتولید، می‌توان پارامترهای کلیدی برای کاهش یا افزایش ابتلا به این بیماری را تشخیص داد و با کنترل آنها به نرخ مطلوب رسید. مدل ریاضی وقتی به واقعیت نزدیک می‌شود که تمام عوامل مؤثر در گسترش بیماری در آن در نظر گرفته شود، اما از آن جایی که بررسی دینامیکی مدل ریاضی با متغیر و پارامترهای بسیار زیاد، مشکل و در عمل غیر ممکن است، می‌توان با ثابت در نظر گرفتن برخی عوامل، مدل را ساده و امکان بررسی دینامیکی ساده‌تر آن را فراهم کرد.

نتایج پژوهش «بیان نحوه عملکرد ویروس نقص ایمنی انسانی در بدن انسان و تأثیر درمان با استفاده از مدل ریاضی» در شماره یک، دوره ۱۷، مجله تحقیقات نظام سلامت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال ۱۴۰۰ منتشر شد.

انتهای پیام