بدون شک یکی از مهمترین جنبه های فرهنگی هر قوم و ملتی، موسیقی آن قوم است که در این میان نیز موسیقی منطقه کرد که قدمتی چند هزار ساله دارد همیشه حرفهایی برای گفتن داشته و دارد، از جمله موسیقی که از قدمت و ارزش بسیاری نیز برخوردار است آواهای باستانی منطقه کرد مانند مور و هوره و سیاه چمانه می باشد که همواره جزیی از زندگی مردم کرد بوده است.


رضا موزونی، محقق و پژوهشگر کرمانشاهی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه کرمانشاه، ضمن اینکه سرزمین زاگرس را خاستگاه قدیمی ترین و اصیل ترین آواهای باستانی دنیا دانست گفت: مردمان زاگرس نشین با موسیقی متولد می شوند، با موسیقی رشد و بالندگی می یابند و با موسیقی می میرند.


وی در مورد « صدا» ها نیز گفت: در مناطق کردنشین «صدا» حضوری پر رنگ و جدی در فرهنگ مردم دارد بطوری که قریب به یکصد نوع صدا با گویشهای خاص که با گفتن هر کدام جنس و منبع تولید آن بدون هیچ توضیحی اضافی مشخص می شود تنها در استان کرمانشاه وجود دارد، که از جمله آنها « قولپه» (یعنی افتادن چیزی در آب) و « زرنگه» (یعنی برخورد دو فلز با هم) می باشد.


موزونی در ادامه به توضیح آواهای باستانی منطقه کردنشین پرداخت و در مورد « هوره» گفت: هوره از کهن ترین گونه های آوازی دیار زاگرس و از باستانی ترین آواهای دنیاست که از پیشینه آن هیچ سندی بصورت مکتوب در دست نیست.


این پژوهشگر در ادامه پیرامون قدمت هوره اشاره ای به قدمت و تاریخچه شش هزار ساله ساز تنبور کرد و ابراز داشت: به دلیل اشتراک شعرهای هوره از لحاظ وزنی با اشعاری که در مقامات تنبور اجرا می شوند و همچنین مشترک بودن برخی از این مقامات مانند « سحری» می توان قدمت هوره را نیز همسان با ساز تنبور و به شش هزار سال تخمین زد.


موزونی پیرامون تاریخچه واژه هوره ، ضمن اینکه آنرا برگرفته ازواژه « اهوره» دانست تصریح کرد: هوره آوایی نیایشی برای خواندن متون مقدس باستانی و نیایشی برای اهورامزدا بوده است0


وی اضافه کرد: هوره خوانان کرد هنوز هم در خواندن این آوای باستانی دست بر گوش می گذارند و تنها آواهای نیایشی هستند که برای ایجاد تمرکز بیشتر و ارتباط با عالم روحانی در موقع خواندنشان دست بر گوش گذاشته می شود.


این محقق با تاکید بر اینکه هوره خاص مردم گوران، قلخانی و بویژه مردم کلهر می باشد در اشاره به مقامات آن گفت: هوره را دارای 14 مقام می دانند که بسیاری از آنها با تنبور و دوزله مشترک اند اما واقعیت آنست که هوره خوانان امروز کلهر تنها چند مقام را اجرا می کنند که از جمله آنها می توان« دوده نگی» ، « قاچاخی چر» ، « لاچر» ، « پایه موری»، « غریبی چر» نام برد.


موزونی ریتم این آوای باستانی را ریتم آزاد و شعرهای آنرا ده هجایی و بر وزن « مستفعلاتن» که بیشتر از ادبیات عامه و فولکلور بوده عنوان و تصریح کرد: البته گاهی هوره خوانها به تناسب حال و هوای مجلس و بویژه در مقام« دو ده نگی» که مشاعره ای بین دو هوره خوان صورت می گیرد به سرایش شعر بصورت فی البداهی می پردازند.


موزونی با اشاره به این مطلب که « لوره» و « کزه» از دیگر نام های هوره است که البته با ریتمی سنگین تر و لحنی آرام تر و همراه با حزن و غم و اندوه خوانده می شوند، در معرفی هنرمندان برجسته این هنر اصیل گفت: از هوره خوانان معروف و بنام می توان به مرحوم زنده یاد « علی نظر منوچهری» که پدیده ای بی نظیر در خواند این آوای باستانی بوده اشاره کرد و در روزگار حال نیز افرادی چون صید قلی کشاورز، سید علی اصغر کردستانی و حاجی طوطی از افراد شاخص در این هنر ارزشمند می باشند.


این پژوهشگر کرمانشاهی « مور» را از دیگر آواهای ریشه دار زاگرس که خاستگاه آن در اطراف رود سیمره می باشد عنوان و تصریح کرد: درونمایه مور حزن و غم و دردهای بزرگ است و بیشتر در مصیبت بزرگ چون مرگ عزیزان و بزرگان بصورت انفرادی و یا گروهی خوانده می شود.


وی افزود: مور خاص مردمان لک بوده و هیچ قومی مانند لکها این آوای سوزناک را اصیل و توانمند اجرا نمی کنند و از مورخوانان توانمند این خطه نیز می توان غلام درگاهی، برزویی و عینعلی تیموری را نام برد.


این محقق در ادامه با اشاره به « سیاه چمانه» که یکی از آواهای اصیل باستانی و مختص به منطقه اورامان است یادآور شد: برای وجه تسمیه سیاه چمانه نظرهای مختلفی ارائه شده که معنای سیاه چشم و سیاه جامه از بارزترین آنهاست.


وی درادامه گفت: درونمایه سیاه چمانه، عشق، هجران، اندوه و گاه فغانی از ظلم ارباب ریتمی گذشته های دور آن مناطق بوده و البته با پیرایش تصرف در مناطق اورامان، این آوای اصیل جنبه ای عرفانی یافت که به آن شیخانه گفته می شود.


موزونی در خاتمه گفت: اجرای سیاه چمانه هنرمندی خاص می طلبد و تنها از عهده مردم اورامانات بر می آید که از سیاه چمانه سراهای توانمند کرد می توان از استاد عثمان اورامانی یاد کرد.