مردم روستا همینقدر می دانند که قدیم ها در حیاط مسجد، دیگ های بزرگی بر اجاق های هیزمی قرار می گرفت. هرکس به وسع خودش برای پخت این نذری کمک می کرد و در پایان مراسم عزاداری ۲۸صفر، کل روستای کمسار بزرگ و کوچک و دیگر روستاهای اطراف همچون گیلده، خطیبان و بیالو، به مرکز خان نشین های شفت می آمدند تا از برکت نذری بهره مند شوند.

امروز اگرچه از آن مشارکت و دیگ های بزرگ خبری نیست، ولی همچنان عطر غذای نذری در مسجد کمسار می پیچید. ولی نه از اجاقی در حریم مسجد خبری هست و نه هیزمی که شعله ور شود.

از پله های ضلع غربی مسجد بالا می روم، گوشه مسجد اتاقکی گلی با دیوارهایی که ترک آن عمیق شده است، سماور بزرگ مسجد قُل می زند و قوری های چینی و لعابی بر چراغ پریموس، چای باغ های شفت را می پزند.

«محمد نیکروان صیقلانی»، خادم مسجد نیست، ولی هرسال در ایام عزاداری به مسجد آکل می آید تا به عزاداران خدمت کند. مسجدی که بعدها به «ولی عصر» تغییرنام داد.

وی، می گوید: از اول محرم تا دهه پایانی صفر در این مسجد مراسم هست. من آبدارچی نیستم ولی به نیت ثواب، این مدت مسئول چای و پذیرایی از عزاداران می شوم. استکان قدیمی را همراه با نعلبکی گلدار که بدستم می دهد، می فهمم به چایی دعوت شده ام که عطر و طعم سنت های قدیم را می دهد.

به نیکروان می گویم: شنیده بودم دوباره مسجد درحال تعمیر است، ولی انگار خبری از عوامل مرمت نیست! «رفتند. ستون های چوبی آن طرف تالار را عوض کردند، سفال سقف را درست کردند و رفتند. کل کارشان یک هفته هم نشد. حالاحالاها مرمت این مسجد کار دارد. دیوارها ترک عمیق دارد. من حتی به آنها گفتم، آبدارخانه مسجد دارد فرومی ریزد ولی گفتند فعلا که سرپاست. حتی نمی گذارند اهالی درست کنند.»

  با بلند شدن صدای اذان، از درب چوبی می بینم که در اتاق گلی و کشیده مسجد، صف نمازگزاران برپا شده است.
محمد نیکروان می گوید:« بعد نماز، غذادهی است. قبلا تو حیاط اجاق می گذاشتند ولی الان خانم ها در خانه درست می کنند.» و من تصور می کردم به سنت دیرین نذری دهی در گیلان، هرکس خوراکی که در خانه پخته با مجمع به مسجد می آورد. اما با ترمز نیسانی که جلوی پله های شرقی ایستاد، دیدم ۲دیگ از ماشین پایین آورده شد. به سرعت سفره ای برای بخش مردانه و سفره ای هم برای بخش زنانه گسترده شد و خانم هایی که خود پلو قیمه نذری را پخته بودند، در توزیع آن مشارکت می کنند.

یکی از بانوان حاضر در مراسم، مرا به پدرش معرفی می کند که ۸۳سال سن دارد. «حسین استاد»، روزهایی را به یاد دارد که یک بار مسجد کمسار به دستور امام جماعت بازسازی شده است و یک بار هم توسط خان منطقه. وی درباره مسجد می گوید: «سال ۱۳۲۱، سقف مسجد پایین آمد. آن زمان یحیی خان، پسر خان شفت آن زمان پیشقدم شد تا مسجد را مرمت کنند. برای تامین هزینه هایش، درختان آزاد اطراف مسجد را قطع کردند و با فروش آن سقف را درست کردند.

مسجد در گذشته بخش تابستانی و زمستانی داشت. در ایام عزاداری محرم و صفر هر دو بخش مسجد پرجمعیت می شد. در بخش تابستان، دیگ بار می گذاشتند و هرکس نذری داشت، در خیرات آن شرکت می کرد. بانی اصلی هم یحیی خان بود.

بعد از مرمت سال ۱۳۱۱، یک بار دیگر هم در دهه های اخیر مسجد را به دستور امام جماعت تعمیر کردند. بعدها تالار تابستانی را خراب کردند. بیرون و درون مسجد هم کتیبه‌های حاوی آیات قرآن با طاق های هلالی همراه با تزئینات گل و بوته داشت که موقع مرمت دستور دادند همه را بریزند و از نو مسجد را گچ گرفتند.

ستون های چوبی مسجد هم کله شیری بود و تزئینات داشت. داخل مسجد، هم رف‌هایی شبیه گنجه بود که قرآن و وسایل دیگر مسجد را داخل آن نگه می‌داشتند. دورتا دور آن تزئینات چوبی کنده‌کاری شده داشت. یکی از این رف‌ها با سفال شبیه کوره طراحی شده بود و با روشن کردن هیزم داخل آن مسجد را گرم می‌کردند. دودکشی هم داشت که دود هیزم را خارج می‌کرد. »

سال ۱۳۹۸، یک بار بخش هایی از مسجد تاریخی مرمت شد ولی با تخصیص اعتبارهای قطره چکانی از سوی اداره کل میراث فرهنگی و با تاخیر ۴ساله، حالا دوباره بخش دیگری مرمت شده است، بی آنکه مرمت تکمیل گردد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان، درباره مسجد آکل روستای کمسار می گوید:« این مسجد تاریخی به شماره ۳۱۷۹۱ در تاریخ ۲۵/۶/۱۳۹۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده و هرگونه مرمت و بهسازی می باید با نظارت اداره میراث فرهنگی صورت گیرد.»

ولی جهانی، با اشاره به مرمت چوب های زیر بام در سنوات گذشته، می افزاید: «برای مرمت این مسجد اعتباری بالغ بر ۳۵۰ میلیون تومان تخصیص یافته است و  برای تکمیل مرمت سقف مسجد نیز مبلغ ۲۰۰میلیون تومان نیاز می‌باشد. در فاز دوم مرمت این مسجد، سفال گردانی بام و تعمیر سقف از سوی پیمانکار پروژه انجام شده است.»

وی با بیان اینکه اعتبار مرمت این مسجد، از محل اعتبارات سال ۱۴۰۲ شهرستان شفت تامین می شود، اظهار کرد: دیوارهای این مسجد در گذشته دارای گچ‌بری‌های زیبایی بوده که متاسفانه بدلیل بی‌توجهی هیات امنا در سال های گذشته، از بین رفته است. مرمت این گچبری‌ها و باز گرداندن به حالت اولیه هزینه‌های زیادی را در بر می‌گیرد که نیازمند همراهی و کمک خیرین مساجد می‌باشد.»

اگرچه متولی بقاع متبرکه و مساجد، اداره اوقاف و امور خیریه است، اما مدیرکل میراث فرهنگی گیلان از خیرین استمداد دارد تا در مرمت و بازسازی این مسجد تاریخی به اداره میراث فرهنگی کمک کنند.

وی، یادآور می شود: «متولی اصلی بقعه‌های مذهبی و مساجد، اداره اوقاف و امور خیریه است و طبق برنامه ششم توسعه، هر اداره موظف است بنایی را که در مالکیت دارد، شخصا هزینه مرمت آن را تامین کند. به‌همین دلیل در هزینه کرد قبلی مرمت این مسجد از سوی میراث فرهنگی،  دیوان محاسبات، اشکال قانونی وارد کرد.»

مسجد تاریخی آکل کمسار، درست بر بلندای تپه ای قرار گرفته که مشرف به رودخانه و مزارع چای و برنج است. وجه تسمیه این مسجد هم براساس موقعیت قرار گیری آن است. آکُل در زبان تالشی منطقه شفت به معنای جای بلند و تپه است.

نمی دانم چند سال دیگر طول می کشد تا مرمت اساسی این مسجد تکمیل شود. مرمتی که شاهد بازگرداندن آیات قرآن و گچبری های هنرمندانه از زیر یک توده گچی باشیم.

انتهای پیام