تابستان که از میانه می‌گذرد انگار زنان خانه‌دار طولانی شدن بیشتر روزها را احساس می‌کنند. نسیم خنکی که اوایل صبح و غروب جان‌ها را نوازش می‌دهد، گویا تلنگری است برای آنان تا به فکر زمستان و تامین آذوقه این ایام خانواده خود باشند.
در روزهای آخر شهریور و روزهای آغازین مهر بوی خوش زندگی، کوچه پس کوچه‌های شهرها و روستاها را پر می‌کند و تلاش زنان خانه‌دار برای تهیه آذوقه و چاشنی‌های زمستانی آغاز می‌شود. از هر کوچه‌ای که می‌گذری بوی مطبوع ترشی، خیارشور، مربا، شیره انگور و رب برپاست و بوی خوش آنها دهان هر عابری را آب می‌اندازد.
در میان همه خوشمزه‌هایی که برای پاییز و زمستان مهیا می‌شود شاید پختن رب رنگ و بوی دیگری داشته باشد. بساطی سنتی در زنجان که ما را برای لحظاتی از دنیای مدرن و صنعتی جدا کرده و یاد اجاق و دیگ مادربزرگ در روزهایی می‌اندازد که خوردن چای هیزمی در کنار آن از دلخوشی‌های بزرگ‌مان بود.
تهیه رب از چیدن گوجه‌فرنگی تا رساندن آن به خانه‌ها، شستن گوجه‌ها، گرفتن آب آن و مهیا کردن آتش و هیزم، کارهایی است که توسط اعضای خانواده از پیر تا جوان در این روزها انجام‌می‌شود تا ربی خوشمزه آماده شود که پاییز را به زمستان گره زده و مصرف آن به عنوان چاشنی پخت شام و ناهار که بهانه‌ای برای دورهمی‌ها است دل‌ها را به هم.
گوجه‌های قرمزی که داخل دیگ‌های بزرگ ریخته می‌شوند و می‌جوشند و عطر خوش‌شان در محله‌ها می‌پیچد در کنار کمک به تهیه یک محصول بدون افزودنی، بهانه‌ای می‌شود برای کمک به اقتصاد خانواده که این موضوع در مناطق روستایی نمود بیشتری دارد تا جایی که زنان مازاد گوجه‌های تولیدی را به رب تبدیل کرده و در فرصت مناسب به فروش می‌رسانند تا کمک حالی برای چرخاندن چرخ‌های زندگی باشند.
آیین پختن رب که از دیرباز در مناطق مختلف انجام می‌شود در حالی است که امسال طبق الگوی کشت ابلاغی از سوی وزارت جهادکشاورزی، پنج هزار و ۱۰۰ هکتار گوجه‌فرنگی در استان زنجان کشت شد.
برنامه الگوی کشت گوجه‌فرنگی استان زنجان در سال زراعی جاری با پیش‌بینی تولید ۲۹۸ هزار تن تعیین و به شهرستان‌های استان نیز جهت اجرا ابلاغ شده بود.
برنامه ابلاغی الگوی کشت شهرستان طارم در کشت گوجه‌فرنگی ۲ هزار هکتار با پیش‌بینی تولید ۱۱۷ هزار تن بود و حجم بالای برداشت این محصول در منطقه شرایطی فراهم آورده است تا فرآوری این محصول به‌صورت سنتی در منازل انجام شود؛ هر چند واحد تولیدی در این حوزه وجود دارد با این حال، زنجانی‌ها تمایل بیشتری به تولید این محصول به‌صورت سنتی دارند.
آیین‌هایی از جمله پختن رب در ایام برداشت محصولاتی نظیر گوجه‌فرنگی از جمله زمان‌هایی است که توجه به گردشگری روستایی را بیش از گذشته نمایان می‌کند. تغییر ذائقه گردشگر در شرایطی که این حوزه بسیار پول‌ساز است نیازمند هدف‌گذاری درست و داشتن نگاهی علمی به این صنعت پول‌ساز است.
امروزه با وجود پیشرفت‌های عظیم بشری حاصل شده، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالش‌های متعددی روبرو است، چرا که راهبردهای گذشته در زمینه توسعه روستایی موفقیت‌آمیز نبوده و نتوانسته است مسائل همچون فقر، اشتغال، بهداشت، امنیت غذایی و پایداری محیط‌زیست را رفع کند.
گردشگری کشاورزی از جمله راهبردهایی است که در چند دهه اخیر برای متنوع ساختن اقتصاد روستایی و توسعه پایدار روستایی مطرح شده است و اکثر کشورهای جهان این نوع گردشگری را به عنوان راهبردی نوین برای توسعه اجتماعی - اقتصادی، احیا و بازسازی نواحی روستایی مدنظر قرار داده‌اند.
امروز اقتصاد غیرمتمرکز جهان، در راستای بازدهی مناسب ترکیب‌های مختلفی را شکل می‌دهد، یکی از این ترکیب‌ها، تلفیق بخش‌های کشاورزی و خدمات به منظور ایجاد گردشگری کشاورزی است. این جریان از یک سو گردشگرانی که در جست‌وجوی یافتن مکان‌های جدید و در برخی مواقع شرکت در مراحل کشاورزی برای کسب تجارب اصیل، آنان را جذب و از دیگر سو وضعیت اقتصادی صاحبان مزارع و باغات جامعه میزبان) را بهبود می‌بخشد.
ماهیت سنتی این مزارع نقش مهمی در توسعه گردشگری ایفا می‌کند به گونه‌ای که حس نوستالژی، گردشگران را به دیدن و تجربه کردن زندگی سنتی ترغیب می‌کند. این نوع از گردشگری، شغلی است که کشاورزان یا دامداران روی فعالیت‌های کشاورزی، باغی یا کسب و کار کشاورزی، با هدف ایجاد تفریح برای بازدیدکنندگان و یادگیری آنان انجام می‌دهند و جالب آن‌که جای فعالیت‌های تولیدی را نمی‌گیرد، بلکه درآمد کشاورزان را نیز تکمیل می‌کند و آنان را در همان سبک زندگی کشاورزی‌شان ارتقا می‌دهد.
در ایران و با توجه به تاکیدی که بر اقتصاد مقاومتی می‌شود و یکی از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی نیز توسعه کار و کارآفرینی با استفاده از ظرفیت‌های مردمی و بومی کشور است، به نظر می‌رسد توسعه صنعت گردشگری در این برهه از زمان و با توجه به تنگناهای سایر صنایع و به‌ویژه برنامه کاهش اتکا به درآمدهای نفتی، بیش از گذشته نیازمند توجه، برنامه‌ریزی و قانون‌گذاری در توسعه صنعت گردشگری و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز در کشور است و آیین‌هایی همچون رب‌پزی علی‌رغم ساده بودن آن می‌تواند زمینه چنین اقداماتی را فراهم کند.
با توجه به گزارش سازمان جهانی گردشگری، گردشگری به یکی از سه عامل مؤثر بر توسعه اقتصادی در بیش از ۵۰ درصد از فقیرترین کشورهای جهان تبدیل شده و ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را در کشورهای غربی و ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را در کشورهای فقیر به خود اختصاص داده است (Wang & Xu, ۲۰۱۵: ۵۱۷). گردشگری، فعالیتی است که برای نواحی و فضاهای شهری در نظر گرفته شده است (Equipe et al., ۲۰۰۸: ۲۶۵)؛ ولی حفظ رشد و پویایی این بخش مستلزم توجه به ظرفیت‌های آن در مناطق روستایی است (Lin & Chen, ۲۰۱۷: ۴۳۶)؛ به همین دلیل در سال‌های اخیر، علاقه به گردشگری روستایی افزایش یافته است؛ عاملی که به توسعه اجتماعی و اقتصادی و بازسازی مناطق روستایی منجر می‌شود (Lee, ۲۰۱۳: ۳۷) و به‌ویژه در مناطقی که کشاورزی و صنعت ضعیفی دارند، نقش موتور رشد و توسعه پایدار را ایفا می‌کند.
(Jucan‚ ۲۰۱۳: ۸۱). پژوهش‌های متعدد نشان داده است فعالیت‌های گردشگری در مناطق روستایی آثار مثبتی بر تنوع فعالیت‌های اقتصادی و رشد اقتصادی (Bogdan, ۲۰۱۸: ۱۹)، جلوگیری از مهاجرت روستاییان (Müller & Jansson, ۲۰۰۷: ۶۷)، افزایش ارزش اقتصادی محصولات غذایی تولیدی (Roberts et al., ۲۰۱۷: ۱۳۲)، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاییان (Muresan et al., ۲۰۱۶: ۸)، رشد کارآفرینان محلی (Woo, ۲۰۱۵: ۸۴& Kim)، افزایش کیفیت زندگی روستایی (Lin & Chen, ۲۰۱۷: ۴۳۶) و حمایت از توسعه پایدار (Androshchuk & Chernenko, ۲۰۱۶: ۳۵) داشته و در حقیقت گردشگری برانگیزنده روستائیان، به‌ویژه جوانان در ایجاد مشاغل جدید بوده است (Jucan & Jucan‚ ۲۰۱۳: ۸۱). ارتقای گردشگری در روستاهای دارای اقتصاد قوی تأثیر مثبت و در روستاهای دارای اقتصاد ضعیف، درآمد و اشتغال نامتعادل را افزایش می‌دهد؛ اگر چه نتایج مثبت گردشگری در مناطق کمتر برخوردار بیشتر است.
با این تفاسیر، آیینی همچون پختن رب گوجه‌فرنگی که شاید در نگاه اول ساده‌ترین کاری است که همه ساله به‌ویژه در مناطق روستایی استان زنجان انجام می‌شود، می‌تواند زمینه اقدامات خوبی در حوزه گردشگری استان باشد که با اندکی خلاقیت شرایط را به نفع کشاورز و جوامع محلی تغییر می‌دهد.
انتهای پیام
نظرات