«حسین مسرت» در گفت‌وگو با ایسنا، در مورد این شاعر نام‌آور تصریح کرد: «میرزا محمّد علی وامق» متولد سال ۱۲۰۰ هجری قمری و فرزند سیّد باقر از خاندان سادات صحیح النسب در دارالعباده یزد و بانویی کرمانی که هر دو از ارباب فضل و دانش و اصحاب کیاست و بینش بوده‌اند، است.

وی ادامه داد: هر چند وامق در کرمان به دنیا می‌آید ولی بعداً به یزد مراجعت کرده در محله تاریخی قلعه کهنه سکونت یافت و در آغاز جوانی نیز چندی در مصلاّی صفدرخان این شهر به تحصیل علوم مشغول شد.

مسرت خاطرنشان کرد: وامق در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ زندگی به مسافرت روی می‌آورد و در حین این سفرها از برخی علما و فضلا و شعرا و ارباب کمال هر ولایت مستعد و فیض می‌برد.

وی به نقل از وامق در این رابطه افزود: « هم چنین شرف‌اندوز خدمت سلطان عصر و اکثر از شاهزادگان نامدار، نه به عنوان اخّاذی و طمع بلکه به تقریب دیگر، شده‌ام و به قدر مایه و پایه خود، کامیاب و بهره‌مند گردیده‌ام و در این مدّت با آن که شاعری را شعار خود نساخته و غالباً به آن نپرداخته، تقریباً ۱۰ تا ۱۵ هزار بیت موزون به رشتة نظم کشیده‌ام.»

این محقق فرهنگ و ادب یزد با اشاره به منزوی شدن وامق در سالهای پایان عمر در روستای فهرج در حاشیه شهر یزد، اظهار کرد: وامق علت این اقدام را ناخوشی و مخالفت مزاج و موافقت آب و هوا و گره زدن پای هرزه گردی به دامن گوشه‌گیری ذکر می‌کند.

مسرت با بیان این که وامق دیگر طی این سالها دیگر به یزد نیامد و معاشرت با خلق نکرد، گفت: وامق سال‌های پایانی عمر را در فهرج به کار کشاورزی روزگار می‌گذارنید و در آن‌جا به رفع و رجوع کارهای قضایی مردم نیز اشتغال داشت.

وی عنوان کرد: به گفته‌ی برخی اهالی فهرج، وامق زمین‌های خود را در فهرج، وقف بر مجموعه شهدای فهرج کرده و خود متولّی آن مجموعه بود. همچنین تولیّت وقفیّات دیگری در یزد را نیز عهده‌دار بود و نیز می‌گویند «وامق آباد» در اطراف روستای گردکوه مهریز به همت وی، آباد شده است.

مسرت گفت: بیماری وبا در سال ۱۲۶۲ همه گیر شده بود و هر روز شمار بسیاری را به نابودی می‌کشانید، وامق در همان سال کتاب «تذکره» را تمام کرد و یک ماه بعد از آن با ابتلا به این بیماری، بدرود حیات گفت.

وی با اشاره به نقل قول‌هایی مبنی بر دفن شدن وامق در همان فهرج، بیان کرد: در وصیّت‌نامه‌ای که شهریور ۱۲۶۲ هجری قمری از وامق بر جای مانده، او خطاب به میرزا محمّد، میرزا محمّدباقر، خالوحسین و خالو علی نوشته است: «این چند کلمه در عین شدّت وبا در فهرج نوشته شد» و سپس از آنان خواسته است که استخوانش را به عتبات عالیات منتقل کنند.

به گفته این پژوهشگر فرهنگی، بر پایه مدارک موجود وامق، پنج فرزند به نام‌های سیّدیحیی فدایی، فاطمه سلطان، زهرا سلطان، شهربانو بیگم و مریم بیگم داشته که تنها فرزند مشهورش «سیّد یحیی فدایی» از علمای نامی یزد در اواخر دوره قاجار و آغاز پهلوی اوّل بوده است.

وی در ادامه به آثار وامق یزدی نیز اشاره و عنوان کرد: از آثار نثر وامق یزدی می‌توان به «تذکره میکده» و «جُنگ» اشاره کرد و از آثار منظومش که خود در تذکرة میکده اشاره‌ای مفصّل به آنها داشته است؛ «دیوان قصاید و مقطّعات و ترجیعات و مثنویّات قدیم» با قریب به پنج هزار بیت، «دیوان غزلیّات و رباعیّات قدیم» با قریب به هفت هزار بیت، «دیوان قصاید و غزلیّات و رباعیّات جدید» با نزدیک به سه هزار بیت و «آستانه» منتخب اشعار سه دیوان قبلی، را می‌توان نام برد.

مسرت در پایان تخلص وامق یزدی در سه دیوان نخستش را همان وامق ذکر کرد و گفت: وامق در دیوان چهارم که بالغ بر دو هزار بیت دارد، از تخلّص ساقی استفاده کرده است.

انتهای پیام