قرار نیست تاریخ را شخم زده و وارد آداب و رسوم شب یلدا شویم، چراکه این مطالب بارها با نزدیک شدن به آخرین روز فصل پاییز تکرار شده و تقریباً همه ما ایرانی‌ها کم و بیش درباره اهمیت و چرایی این دورهمی پایان پاییز که به آغاز زمستان ختم می‌شود، اطلاعاتی داریم، به همین خاطر دغدغه امروز ما ایرانی‌ها بیش از هر چیز به نحوه به سلامت عبور کردن از این شب بازمی‌گردد.

بی‌شک اگر امروز مناسبت‌های تقویمی به یک کابوس برای اکثر خانواده‌های ایرانی تبدیل شده است، دلایل آن را نباید فقط در وضعیت اقتصادی جامعه جست‌وجو کرد، چراکه تغییر در سبک زندگی و نحوه برخورد ما با این مناسبت‌ها نیز به این چالش دامن زده است، تا جایی که بسیاری از سرپرستان خانواده‌ها حاضر نیستند اسم هیچ مناسبت هزینه‌بری در خانه‌شان آورده شود.

وقتی پای صحبت جامعه‌شناسان می‌نشینیم، متفق‌القول بر این باورند که دو اهرم سبک زندگی و وضعیت اقتصادی جامعه باعث شده است تا رسوم فرهنگی ما به یک غول هزینه‌بر تبدیل شده و خانواده‌ها انگیزه‌ای برای استقبال از این آیین‌ها نداشته باشند، به‌ویژه اینکه به گفته یک جامعه‌شناس، موضوع زمانی سخت می‌شود که قرار باشد خانواده‌ای در این مراسم میزبانی چند خانواده دیگر را نیز عهده‌دار شود.

حسین مرزبان، جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه فشارهای اقتصادی تنها اهرم بازدارنده و کم‌رنگ کننده برگزاری آیین کهن از جمله شب یلدا نیست، به خبرنگار ایسنا اظهار می‌کند: دورنمای برگزاری شب یلدا در دهه‌های گذشته حاکی از آن است که نحوه استقبال مردم از شب یلدا با آنچه که امروز شاهد آن هستیم، متفاوت بوده و همین مسئله باعث می‌شد تا دورهمی‌های طولانی‌ترین شب سال به معنای واقعی کلمه محقق شود.

برخورد تجملاتی با آیین کهن، یکی دیگر از چالش‌های این مراسم است که این جامعه‌شناس به آن اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند: آنچه در دهه‌های گذشته برای برگزاری آیینی مثل شب یلدا در نظر گرفته می‌شود، در چند قلم خلاصه می‌شد، اما امروزه با وجود تورم افسارگسیخته در جامعه، برخی از خانواده‌ها تمایل دارند شب یلدا را به مثابه یک دورهمی شاهانه برگزار کنند.

اگر بخواهیم این اظهارات را در کنار وضعیت اقتصادی جامعه قرار دهیم، در این بین یک سئوال جدی مطرح می‌شود و آن اینکه به راستی توپ شب یلدا امروز در زمین تورم است یا تجمل‌گرایی ما نسبت به این آیین، به همین خاطر یک سئوال جدی از رئیس اتاق اصناف زنجان پرسیدیم: سهم گرانی در کمرنگ شدن برگزاری مراسمی چون شب یلدا چقدر است؟

سجاد مقدمی با بیان اینکه موضوع گرانی و گران‌فروشی دو مقوله جدا از هم است، می‌گوید: گران‌فروشی موضوعی است که می‌توان با اعمال نظارت‌های دقیق جلوی آن را گرفت، اما گرانی کالاها مقوله‌ای است که در چرخه اول توزیع کالا اتفاق افتاده و خرده‌فروشان و بازاریان نقشی در آن ندارند و چه بسا خود بازاریان نیز از این گرانی‌ها به دلیل ناتوانی در جایگزین کردن اجناس فروخته‌شده متضرر هستند.

از قدیم گفته‌اند از هر چه بگذریم سخن دوست خوش‌تر است و چه دوستی بهتر از خود مردم برای ناگفته‌های چالش‌های شب یلدا. ظاهر امر نشان‌ می‌دهد که بازار شب یلدا زیاد گرم نیست، چون قیمت‌ها به قدری داغ است که اقلام شب یلدایی در سبد بسیاری از خانواده‌ها جایی ندارد و اگر به هر طریقی خرید نیز محقق شود، پاسخگوی بلندترین شب سال نبوده و در همان دقایق ابتدایی تمام خواهد ‌شد.

مبهوت قیمت‌های هندوانه، انار، آجیل و ... بودم که دستی روی شانه‌ام سنگینی کرد و نگاهم را از قیمت‌های نجومی دزدید. پیرمردی خوش‌سیما بود. دانستم که تمرکز زیادم روی قیمت‌ها توجه‌اش را جلب کرده است. وقتی از نیتم برای تهیه گزارش آگاه شد، سر صحبت را باز کرد و گفت: متاسفانه قیمت اقلام هر روز نسبت به روز قبل روند صعودی دارد.

شاه‌نظری که بازنشسته بود، در جواب سئوال من که شما با این وضعیت قیمت‌ها، شب یلدا را چطور خواهید گذراند، پاسخی داد که به نظرم بسیار از خانواده‌ها می‌توانند سرلوحه دورهمی شب یلدا قرار دهند. پیرمرد بازنشسته گفت: من چهار فرزند دارم که شب یلدای هر سال هر کدام دو قلم خوراکی تهیه کرده و به منزل ما می‌آیند تا دورهمی شب یلدا را در کنار یکدیگر باشیم.

با خود گفتم چه ایده جالبی. فلسفه شب یلدا به دور هم بودن آن است و با این شیوه اگر قرار باشد هر خانواده دو قلم از اقلام شب یلدا را تهیه کند، شب یلدای پررونقی در انتظار خانواده‌ها خواهد بود، اما شاید این فقط پاک کردن صورت مسئله باشد، چراکه همه ما خوب می‌دانیم امروز سنت دیرینه شب یلدا زیر قیمت‌ها قد خم کرده و دورهمی‌های شب یلدا را به دور از همی‌های تجملاتی تبدیل کرده است.

انتهای پیام